«Αδιαφορώ για την δόξα. Με φυλακίζει μες στα πλαίσια που καθορίζει εκείνη κι όχι εγώ» είχε δηλώσει με νόημα ο Μάνος Χατζιδάκις ο οποίος έφυγε οριστικά, με προορισμό την «Οδό Ονείρων», σαν σήμερα, πριν από 26 χρόνια, κλείνοντας ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της μουσικής ιστορίας αυτού του τόπου. Κι η παραπάνω δήλωσή του, όπως περίτρανα αποδείχτηκε, δεν ήταν λόγια του αέρα αλλά ενσυνείδητη και αδιαπραγμάτευτη στάση ζωής. Γιατί ο Χατζιδάκις ήταν από τους μοναδικούς - αν όχι ο μοναδικός - μεγάλους καλλιτέχνες που σνόμπαρε, και μάλιστα σκληρά και δημοσίως, τις μεγαλύτερες επιτυχίες της καριέρας του, στιγμές και διακρίσεις που άλλοι θα παρακαλούσαν να ζήσουν...Εκείνος όμως δεν ήταν σαν τους άλλους, γι' αυτό και υπήρξε μοναδικός!
Είναι βράδυ της 17ης Απριλίου του 1961 και από τη σκηνή της λαμπερής τελετής των Βραβείων Όσκαρ έχει μόλις ανακοινωθεί πως το Χρυσό Αγαλματίδιο για το Καλύτερο Πρωτότυπο Τραγούδι πηγαίνει στον Έλληνα συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι για το τραγούδι «Τα Παιδιά του Πειραιά» που έγραψε για την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη.
«Είναι στην αίθουσα ο κ. Μάνος Χατζιδάκις;» ρωτά από μικροφώνου η ηθοποιός Jayne Meadows. Θετική απάντηση, βεβαίως δεν έλαβε ποτέ μιας ο Χατζιδάκις δεν ταξίδεψε ποτέ στην Αμερική για να παραλάβει το πολυπόθητο, για την συντριπτική πλειοψηφία των καλλιτεχνών, βραβείο. Επέλεξε να εκφράσει διά της εκκωφαντικής απουσίας του την κάθετη αντίθεση του σε σχέση με την συνολική φιλοσοφία του θεσμού των Όσκαρ. Εκείνη τη βραδιά όλη η Ελλάδα πανηγύριζε εκτός από τον ίδιο...
Η αλήθεια είναι πως ενοχλήθηκε ακόμα και από το κύμα αυτό ενθουσιασμού για την διεθνή επιτυχία μιας «ζαχομάρας», όπως ο ίδιος χαρακτήριζε, εννοώντας «χαζομάρα», η οποία κάθε φορά που την άκουγε τού δημιουργούσε εκνευρισμό. Μόνο τυχαίο, εξάλλου, δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι πούλησε τα δικαιώματα του τραγουδιού προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να φτιάξει τα δόντια του...!
«Μπορεί ένα απλό τραγούδι να μου έφερε το Όσκαρ. Οι φιλοδοξίες μου όμως και οι υποχρεώσεις μου δεν σταματούν σε αυτό...» δήλωνε ο ίδιος γιατί ήξερε πως ήταν ικανός για πολύ περισσότερα, πως η ουσία της μουσικής και του πολιτισμού δεν βρίσκεται στις λαμπερές αίθουσες με τους καλοντυμένους καλεσμένους αλλά στα υπόγεια στούντιο, στους σκοτεινούς δρόμους, στο ταλέντο άγνωστων, ενδεχομένως, νέων καλλιτεχνών που κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να ανακαλύψει. Και γιατί, αναμφισβήτητα, το «Χαμόγελο της Τζοκόντας», που ο ίδιος ζωγράφισε με νότες, είναι, μουσικά πάντα μιλώντας, σκάλες ανώτερο από τα κοσμαγάπητα και πολυτραγουδισμένα «Παιδιά του Πειραιά».
Φωτογράφιση με το δανεικό Όσκαρ της Κατίνας Παξινού
Κλείσιμο
Το σίριαλ της σχέσης Χατζιδάκι – Όσκαρ, όμως, έμελλε να έχει αρκετά ακόμη και μάλιστα ανατρεπτικά επεισόδια. Μετά την τελετή απονομής η Ακαδημία των Όσκαρ θα στείλει το Χρυσό Αγαλματίδιο στον Έλληνα συνθέτη ταχυδρομικώς. Το πολύτιμο πακέτο όμως θα χαθεί κάπου στη διαδρομή και δεν θα φθάσει στα χέρια του. Γι΄ αυτό και στην ιστορική φωτογράφισή του με το βραβείο θα αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει αυτό που είχε πάρει η σπουδαία Κατίνα Παξινού για την ερμηνεία της στην ταινία «Για ποιον χτυπάει η καμπάνα».
Λίγο καιρό αργότερα η Ακαδημία θα του στείλει ένα ακόμη Όσκαρ με το όνομά του χαραγμένο πάνω σε αυτό. Εκείνος όμως όχι μόνον δεν το στολίζει σε περίοπτη θέση του σπιτιού του προκειμένου να αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού, αντιθέτως,μία μέρα που έχει εκνευριστεί πολύ, το πετάει στο καλάθι με τα σκουπίδια! Διεσώθη, τελικά, χάρη στην οικιακή του βοηθό η οποία το βρήκε πεταμένο και το περιμάζεψε. Τελικά ο Χατζιδάκις αποφασίζει να το κρατήσει και να το χρησιμοποιήσει για έναν πρακτικό λόγο. Το τοποθετεί στο πάτωμα έτσι ώστε το ολόχρυσο και βαρύ αγαλματίδιο να εμποδίζει την πόρτα του γραφείου του από να κλείνει!
Το περίφημο Όσκαρ του Μάνου Χατζιδάκι στο σαλόνι του σπιτιού του με το βλέμμα στραμμένο προς τον τοίχο
Σήμερα, το πολύτιμο αυτό Χρυσό Αγαλματάκι, βρίσκεται σε μια προθήκη του σαλονιού του σπιτιού του στην οδό Ρηγίλλης το οποίο ο θετός γιος του, Γιώργος Χατζιδάκις, διατηρεί ακριβώς όπως ήταν όταν εκείνος βρισκόταν στη ζωή. Δεν κοιτάει όμως μπροστά αλλά προς τον τοίχο συμβολίζοντας τα αληθινά συναισθήματα του κατόχου του γι΄ αυτό. Είναι από τα πρώτα αντικείμενα που τραβούν το βλέμμα του επισκέπτη, μαζί με το πιάνο του και την τεράστια, υπέροχη « Άνοιξη» του Γιάννη Μόραλη. Για όλους εμάς, τους κοινούς θνητούς, εξάλλου, η θέα ενός βραβείου Όσκαρ, το οποίο μάλιστα φέρει ελληνική υπογραφή, είναι μια εμπειρία μοναδική έως και συγκινητική. Για εκείνον πάλι αυτό το βραβείο αποτελούσε πάντα μια υπενθύμιση των αληθινών, υψηλών στόχων του και ένα λάφυρο μιας επιφανειακής καλλιτεχνικής ελίτ στην οποία δεν θέλησε ποτέ να συμμετάσχει.
Eίναι το οικονομικό δίχτυ που μας προστατεύει από τις πλημμύρες και τις φωτιές αλλά και ένας σημαντικός σύμμαχος για την προσαρμογή μας στις νέες κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες.
