Σπύρος Γιατράς: «Ο Αετός» που απογείωσε το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι με τους στίχους του

Ένα παγωμένο χειμωνιάτικο βράδυ του 1983, ο ιδιοκτήτης του καταστήματος οπτικών που βρίσκεται στον αριθμό 28 της Λεωφόρου Παπάγου, στου Ζωγράφου, κοιτάζει αφηρημένος έξω από την  βιτρίνα τη βροχή που πέφτει καταρρακτωδώς. Ξαφνικά περνάει απ΄ έξω ένας άνδρας, σκυφτός, με το κεφάλι χαμηλωμένο στο έδαφος, θλιμμένος, αδιαφορώντας για την βροχή που μουσκεύει τα ρούχα και το σώμα του. Η εικόνα αυτού του ανθρώπου τον συγκλονίζει. Τρέχει γρήγορα, ανοίγει την πόρτα και τον παρακολουθεί να χάνεται μέσα στο σκοτάδι. Αμέσως μετά επιστρέφει στη θέση του, παίρνει ένα χαρτί κι ένα στυλό κι αρχίζει να γράφει: «Σκυφτέ διαβάτη της βροχής/ και ταξιδιώτη της ζωής/ η προδοσία μιας γυναίκας σε βαραίνει....». Αυτό ήταν. Μέσα σε λίγα μόλις λεπτά, εκεί στο γκισέ ενός μαγαζιού είχε γραφτεί ένα από τα μεγαλύτερα λαϊκά τραγούδια όλων των εποχών: «Της γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος»! Και ο δημιουργός του ήταν ο Σπύρος Γιατράς, που «έφυγε» σήμερα σε ηλικία 77 ετών, ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος που κατάφερνε, για δεκαετίες ολόκληρες, με έναν εντελώς μαγικό τρόπο, να συνδυάζει τη ζωή της μέρας και της νύχτας, την πραγματικότητα με την αχαλίνωτη φαντασία, την σκληρότητα με την ευαισθησία, τα τραγούδια με τις πιο αληθινές ανθρώπινες ιστορίες.

Ακριβώς επειδή όλα τα τραγούδια του ήταν βγαλμένα μέσα από τη ζωή, από εικόνες υπαρκτές και περιπέτειες πέρα για πέρα αληθινές κατάφερε να μιλήσει απευθείας στις καρδιές των ακροατών του που όχι μόνον τον τοποθέτησαν στο πιο ψηλό βάθρο της εγχώριας στιχουργικής αλλά, το κυριότερο, τον έκαναν έναν άνθρωπο δικό τους, επιλέγοντάς τον να συντροφεύει τις χαρές, τις λύπες, τους πόνους και τις απογοητεύσεις τους, οι περισσότεροι μάλιστα χωρίς καν να γνωρίζουν το πρόσωπο του.

Η αλήθεια είναι πως όταν συναντούσες τον Σπύρο Γιατρά, τον ευθυτενή, ευγενικό αυτό κύριο, με τα λίγα μαλλιά και τα μεταλλικά γυαλιά, δεν σού περνούσε από το μυαλό πως είναι αυτός που κρύβεται πίσω από τα λόγια, τους στίχους, τα κουπλέ και τα ρεφρέν κάποιων από τα πιο αγαπημένα λαϊκά τραγούδια όλων των εποχών, εκείνος που αποτύπωσε σε λέξεις τόσο καθαρές εικόνες και τόσο έντονα συναισθήματα. Λέξεις και φράσεις, οι οποίες βγήκαν από τα χείλη των μεγαλύτερων ερμηνευτών που έχουν περάσει από αυτόν τον τόπο αλλά και των λαϊκών ειδώλων της νέας γενιάς, και έγιναν, εν μία νυκτί, συνθήματα και διαχρονικά σλόγκαν.

Κι όμως όταν είχες την ευκαιρία να συνομιλήσεις μαζί του αντιλαμβανόσουν, σχεδόν αμέσως, την ευαισθησία, την βαθιά σκέψη, τους προβληματισμούς και την έντονη διάθεση επικοινωνίας που τον χαρακτήριζαν. Κι ήταν αυτή, η κρυμμένη πίσω από το καθωσπρέπει καθημερινό προφίλ του, η πιο αληθινή εικόνα του εαυτού του που την αποτύπωνε με εκπληκτική αμεσότητα στα τραγούδια του. Γιατί ο Σπύρος Γιατράς δεν υπήρξε ποτέ επαγγελματίας στιχουργός με την αυστηρή έννοια του όρου κι ας αναγνωριζόταν καθολικά ως κορυφαίος στον τομέα του. Ήταν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας είχε μια μοναδική ικανότητα να αφουγκράζεται τα συναισθήματα των γύρω του και φτιάχνει μ’ αυτά υπέροχες μουσικές ιστορίες.

Οι συναντήσεις με τις κορυφαίες λαικές φωνές

Οι περισσότεροι Έλληνες τραγουδιστές έχουν να διηγηθούν μια εμπειρία που βίωσαν με τον Σπύρο Γιατρά στο στούντιο, στα γραφεία των δισκογραφικών εταιρειών, στις συναντήσεις τους, στα τηλεφωνήματά τους. Πρώτος και καλύτερος ο Γιάννης Πάριος που έμελλε να γίνει αυτός που συνδεθεί με την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, την κλασική λαϊκή επιτυχία «Αν δεν είχα κι εσένανε». Ίσως λίγοι να γνωρίζουν πως οι αρχικοί στίχοι αυτού του πασίγνωστου τραγουδιού ήταν διαφορετικοί αφού ο δημιουργός τους είχε γράψει ένα κομμάτι για την αγάπη της μάνας το οποίο μάλιστα προοριζόταν για τον Δημήτρη Μητροπάνο. Τελικά όμως τα σχέδια αλλάζουν. Ο Μάτσας της εταιρείας Mίνως τού ζητά να αλλάξει το θέμα γιατί είναι πολύ συνηθισμένο. Και κάπως έτσι καταλήγουμε στο ρεφρέν « Αν δεν είχα και σένανε, τι θα ήμουν στη γη. Μπορεί αλήτης να ’μουνα, να ’χα καταστραφεί», που ντύνεται με την μουσική του Αλέκου Χρυσοβέργη και αποδίδεται από την βελούδινη φωνή του Γιάννη Πάριου σημειώνοντας τεράστια επιτυχία και πουλώντας πάνω από 1 εκατ, αντίτυπα. Νούμερα αδιανόητα για τη σημερινή εποχή. Ο Πάριος υπήρξε ένας από τους αγαπημένους ερμηνευτές του στιχουργού. Οι δυο τους συνδέονταν με βαθιά φιλία. «Ο Πάριος είναι η μεγάλη μου αγάπη. Όλοι οι άλλοι έρχονται μετά» παραδεχόταν ο στιχουργός.

Πολύ μεγάλο κεφάλαιο στην καριέρα του Σπύρου Γιατρά όμως αποτελεί και ο Στράτος Διονυσίου. Οι δυο τους συμπορεύονται καλλιτεχνικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, ηχογραφούν ολόκληρους δίσκους μαζί και γράφουν μουσική ιστορία με απίστευτες επιτυχίες όπως «Καλύτερα Μαζί σου και Τρελός», «Μάς Υποχρέωσες», «Νομίζεις» και φυσικά το «Της γυναίκας η καρδιά»....Περίπου 40 τραγούδια μοιράστηκαν μαζί με την ειλικρινή σχέση αγάπης και εκτίμησης που τους έδενε. Για τον Γιατρά «ο Στράτος ήταν πάντα τοκάστρο του λαϊκού τραγουδιού».

Συνήθιζε άλλωστε να διαχωρίζει τους μεγάλους τραγουδιστές με τους οποίους συνεργάστηκε αποδίδοντας στον καθένα έναν διαφορετικό χαρακτηρισμό. Ο Μητροπάνος ήταν «ο μέγας ιδιαιτερόφωνος και καλλίφωνος», ο Βοσκόπουλος «ο μοναδικός σταρ της ελληνικής δισκογραφίας», ο Βασίλης Καρράς «ο μέγας λαϊκός» κι ο Νότης Σφακιανάκης «ο αρχιστράτηγος με τα πολλά γαλόνια».

Οι παραπάνω βέβαια ήταν κάποιοι μόνον από τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάστηκε. Στην προσωπική μουσική του λίστα συμπεριλαμβάνονται πολλοί ακόμη: Η Λίτσα Διαμάντη, η Τζένη Βάβου, η Δούκισσα, η Καίτη Χωματά, η Κατερίνα Στανίση, ο Δημήτρης Κοντολάζος, ο Αντύπας, ο Θέμης Αδαμαντίδης, ο Πασχάλης Τερζής, ο Σταμάτης Γονίδης, ο Ζαφείρης Μελάς, ο Γιώργος Μαζωνάκης αλλά και νεότεροι όπως ο Νίκος Οικονομόπουλος, ο Πάνος Κιάμος, η Πάολα, η Πέγκυ Ζήνα.....Και ποιος δεν έχει τραγουδήσει Σπύρο Γιατρά!

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΝΟΤΗΣ 

Το όνομα αλλά και η καριέρα του Νότη Σφακιανάκη είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τους στίχους του Σπύρου Γιατρά. Οι δυο τους συνδέθηκαν με μια συνεργασία που σημάδεψε ανεξίτηλα το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι, εκτοξεύθηκε σε ύψη που δεν τολμούσαν καν να ονειρευτούν και χάρισε στο κοινό δεκάδες αγαπημένα κομμάτια που έκαναν έναν κρότο δυνατό, σαν το «Πιστόλι» που σηματοδότησε την πρώτη τους δισκογραφική συνεύρεση, το 1992, γεννώντας έναν νέο λαϊκό τραγουδιστή σε μια εποχή που είχε ξεμείνει από μουσικά είδωλα. Ο Νότης, με την δύναμη των τραγουδιών που γράφτηκαν για εκείνον, την πολύ καλή φωνή του, την εκκεντρική, διαφορετική απ΄ οτιδήποτε άλλο είχαμε δει μέχρι τότε στην πίστα, παρουσία του, κι αυτό το αυθάδικο σταριλίκι που άγγιζε συχνά τα όρια του εγωκεντρισμού, συσπείρωσε γύρω του όλους εκείνους που αναζητούσαν έναν νέο τραγουδιστή που να τους αγγίζει, να τους εκφράζει, να τραγουδά τους φόβους, τους πόνους, του νταλκάδες και τις ανησυχίες τους.

Αποκορύφωμα αυτής της συνάντησης ήταν  «Ο Αετός», ένα τραγούδι που έλαβε διαστάσεις εθνικού λαϊκού ύμνου και καταγράφηκε ως μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες όλων των εποχών. Ο ίδιος ο στιχουργός έχει εξομολογηθεί πως ο ίδιος και ο Αλέκος Χρυσοβέργης, έχοντας ζηλέψει, το μοναδικό «Είμ’ αητός χωρίς φτερά» του Μάνου Χατζιδάκι θέλησαν να δημιουργήσουν τον δικό τους έναν σύγχρονο αετό. Εκείνον «που πεθαίνει στον αέρα» και που όταν «της απονιάς τον βρίσκει η σφαίρα, τον αγκαλιάζει ο ουρανός»...

Τεράστιο εκτόπισμα, ωστόσο, είχε και ο «Νταβατζής», με τον δυνατό ήχο, τον σκληρό στίχο και τις σκοτεινές εικόνες του. Ένα κομμάτι που μίλησε ανοιχτά και ξεκάθαρα για την εκμετάλλευση κάθε είδους και κέρδισε, δικαιωματικά, μια σημαντική θέση στις καρδιές του ελληνικού κοινού, που ανατρίχιαζε στο άκουσμα του πόνου που προκαλεί «του νταβατζή η μαχαιριά...».

Αναμφισβήτητα, το καλύτερο και πιο επιτυχημένο κομμάτι της διαδρομής του Νότη Σφανιανάκη ήταν αυτό που προέκυψε από τα χρόνια της συνεργασίας του με τον Γιατρά. Αν και δύο εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες οι δυο τους, ο στιχουργός μάλιστα είχε στηλιτεύσει την επιλογή του τραγουδιστή να...μιλά πολύ, οι δυο τους είχαν μια χημεία μοναδική. Περπάτησαν για χρόνια «Παράλληλα», αποδεικνύοντας κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, ειδικά σε εκείνους που απέρριπταν συνολικά το σύγχρονο λαϊκό τραγούδι ως ένα είδος αποκλειστικά εμπορικό και κατώτερο. Η καλύτερη απάντηση δόθηκε μέσα από ίδιους τους στίχους του Σπύρου Γιατρά, αρκετοί από τους οποίους έκλειναν μέσα τους αληθινές ποιητικές εικόνες. Όπως εκείνο το μοναδικό κουπλέ του στο κομμάτι «Μήπως είμαι τρελός»: «Το σχήμα του κορμιού σου στο κρεβάτι μου έχει μείνει, κι εγώ στο πάτωμα κοιμάμαι...»!