«Ξενοδοχείο – Παράδεισος»

Η Σοφία Τζαβέλλα Ελληνίδα δεύτερης γενιάς γεννήθηκε στην Βουλγαρία και είναι η δημιουργός της ταινίας «Ξενοδοχείο- Παράδεισος». Το βράδυ της πρεμιέρας της φαίνεται σαν μικρό κορίτσι που είναι έτοιμο να πει το ποίημα του πάνω στη σκηνή κάποιας σχολικής γιορτής. Όμως, βρίσκεται στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και ετοιμάζεται να προλογίσει την ταινία της. Ξεκινάει, μιλώντας ελληνικά και μάλιστα άψογα.

Είναι μια πολύ όμορφη γυναίκα που δημιούργησε μια πολύ όμορφη -τολμώ να πω- ταινία που είναι ταυτόχρονα συγκινητική, ρεαλιστική, σκληρή και τρυφερή. Η ιστορία ξεκινάει με πρωταγωνιστή ένα κτίριο, που στεγάζει αθίγγανους στην Βουλγαρία και που έχει το όνομα «Ξενοδοχείο-Παράδεισος».

Η ταινία περιγράφει την ζωή διάφορων χαρακτήρων που κατοικούν μέσα σε αυτό το κτίριο με σεβασμό αλλά και ειλικρίνεια, σχηματίζοντας έτσι ένα μωσαϊκό συναισθημάτων που περιγράφει την αισιοδοξία, την ομορφιά και τα μελανά σημεία της τσιγγάνικης ζωής. Λίγο πριν ολοκληρωθεί η συνέντευξη μας, η Σοφία Τζαβέλλα ενημερώθηκε ότι έχει λάβει το βραβείο κριτικών FIPRESCI αλλά και το βραβείο Ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ3, τα δύο βασικά βραβεία του Φεστιβάλ.


-Μιλήστε μας λίγο για την ελληνική σας κληρονομιά, την καταγωγή σας και την οικογένεια σας στην Ελλάδα

Ανήκω στην οικογένεια του μεγάλου ήρωα του 1821, πρωθυπουργού της Ελλάδος και υπουργού Στρατιωτικών Κίτσου Τζαβέλλα. Το να είσαι απόγονος της σουλιώτικης φάρας των Τζαβελλαίων σημάδεψε όλη την κοσμοθέασή μου ως προς την ηθική, το πάθος για τη ζωή και την τέχνη, τη συνείδηση να προσθέσεις ένα είτε μικρό, είτε μεγάλο, αλλά δικό σου στοιχείο στον οικογενειακό αυτό θρύλο. Και στις μέρες μας, εγώ και ο πατέρας μου έχουμε αντικαταστήσει το σπαθί των Σουλιωτών με το διαπεραστικό στυλό, μιας και γράφουμε και οι δύο. Τα λόγια μας είναι σκληρά σαν τα βράχια του Σουλίου και πικρόγλυκα σαν τα τραγούδια του. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην υπερφυσική Βουλγαρία, η οποία με νανούρισε στο μυστήριο του να ζεις με μάτια ανοιχτά. Είμαι δημοσιογράφος στην τηλεόραση, συγγραφέας, σεναριογράφος και ντοκιμαντερίστρια.

-Πως νιώθει κανείς ως Έλληνας στην Βουλγαρία; Βρίσκετε ομοιότητες στους δύο λαούς;

Προκειμένου να αντιληφθεί κανείς πόσο μεγάλες είναι οι ομοιότητες, θα μπορούσα να αναφέρω το εξής παράδειγμα: όταν ένας Βούλγαρος διαβάζει το βιβλίο “Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας” του Νίκου Δήμου, θεωρεί, πως ο ίδιος έχει πραγματοποιήσει τη διατομή της ελληνικής ψυχής, μόνο επειδή ίσως γνώριζε τους Βούλγαρους. Αλλά έχω δει ομοιότητες των Ελλήνων και με άλλους λαούς, δεν ξέρω αν έχει και τόση σημασία τελικά. Είμαι κάτοικος του κόσμου, επειδή λόγω καταγωγής έχω τρεις Πατρίδες: τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τον Καναδά – έχω ζήσει και τρεις διαφορετικές ζωές.


-Πως ξεκινήσατε να δουλεύετε με τον κινηματογράφο και γιατί επιλέξατε την μορφή του ντοκιμαντέρ; Και πως ήρθε η ιδέα για το πρότζεκτ του «Ξενοδοχείο-Παράδεισος»

Ήταν φυσική εξέλιξη μιας και βρισκόμουν μέσα στην τηλεόραση και την κινούμενη εικόνα. Αυτό το ντοκιμαντέρ είναι μεγάλου μήκους. Το προτελευταίο μου ντοκιμαντέρ υπήρξε επίσης μεγάλου μήκους και είχε να κάνει με τις επιθανάτιες εμπειρίες (NDE – Near Death Experiences). Όσον αφορά το κτίριο “Paradise Hotel”, το ανακάλυψα ως ρεπόρτερ της εκπομπής “Panorama” της Βουλγαρικής Κρατικής Τηλεόρασης. Και από εκεί ήρθε και το πρώτο έναυσμα για την δουλειά αυτή. Και μετά ο μεγαλύτερος παραγωγικός οίκος ντοκιμαντέρ στη Βουλγαρία “Agitprop” παρουσίασε το σχέδιό μου στο παγκόσμιο ΒαΚα Forum στην Ελβετία, όπου λάβαμε το πρώτο βραβείο. Αμέσως μετά ζωντανό ενδιαφέρον για το ντοκιμαντέρ εξέφρασε και το αμερικάνικο κανάλι HBO Central Europe που έγινε και συμπαραγωγός του ντοκιμαντέρ –δημιουργήθηκε δηλαδή ένας κεραυνοβόλος και ανθόσπαρτος δρόμος του ντοκιμαντέρ. Τα γυρίσματα σε αυτό το κτίριο (που δεν υπάρχει ήδη, επειδή γκρεμίστηκε λίγο μετά την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ, λόγω του κινδύνου εξάπλωσης νόσων) αποτελούσαν γενικώς μια μεγάλη καθημερινή δυσκολία, επειδή κάθε στιγμή η κατάσταση άλλαζε, μας απειλούσαν αλλοκοτιές διαφόρου τύπου, τα ποντίκια έτρεχαν πάνω κάτω σε όλο το κτήριο, έβρεχε, φυσούσε αέρας, οι θερμοκρασίες δεν ήταν και πολύ υψηλές. Μετά συνειδητοποίησα, όταν έβλεπα το χαμόγελο των Ρομά, πως έπρεπε να καταλήξω στο ίδιο συμπέρασμα που πραγματοποίησαν οι αρχαίοι, οι οποίοι πίστευαν, πως κάθε γεγονός, κάθε συμβάν μοιάζει μ΄έναν αμφορέα, που έχει δύο λαβές - η μία είναι αυτή που πληγώνει, ενώ η άλλη – αυτή που φέρνει ευτυχία. Και σε σένα εναπόκειται η απόφαση για το ποια από τις δυο λαβές να επιλέξεις. Εμείς με το συνεργείο επιλέξαμε τη λαβή που φέρνει ευτυχία και ξεχάσαμε τους κινδύνους.


-Στο φιλμ σε κάποιες σκηνές φαίνεται ότι οι Ρομά νιώθουν Βούλγαροι πολίτες. Οι Βούλγαροι πως τους αντιμετωπίζουν; Υπάρχει ο ίδιος ρατσισμός όπως και σε άλλες χώρες;

Δε γνωρίζω γιατί έχετε σχηματίσει την πεποίθηση, ότι οι Ρομά αυτοπροσδιορίζονται στο ντοκιμαντέρ ως Βούλγαροι. Οι Αθίγγανοι στο κτίριο τούτο και στην πόλη γενικώς έχουν συγχρόνως και τούρκικα και βουλγαρικά ονόματα, μιλούν τη γλώσσα τους και προτιμούν να τους αποκαλείς Τσιγγάνους και όχι Ρομά. Η αλήθεια είναι, πως στη Βουλγαρία ο καθένας έχει το δικαίωμα και την απόλυτη ελευθερία να αυτοπροσδιορίζεται ανάλογα με την καταγωγή του και τις αντιλήψεις του. Οι Ρομά διαθέτουν βουλγαρική ταυτότητα και απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που έχουν οι υπόλοιποι υπήκοοι της χώρας. Και η Βουλγαρία αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση σ’αυτή την κατεύθυνση. Είναι αλήθεια, όμως, όπως σε κάθε άλλη χώρα, πως οι Βούλγαροι θα ήθελαν οι Ρομά συμπατριώτες τους να είχαν μεγαλύτερες δυνατότητες προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των κατοίκων στη Βουλγαρία.

 
-Η καλύτερη και η χειρότερη σας ανάμνηση από το «Ξενοδοχείο- Παράδεισος»;

Ήταν μια από εκείνες τις δύσκολες μέρες, όταν έβρεχε και φυσούσε, ονειρευόμουν ο χρόνος να μετατραπεί σ’έναν μόνο κόκκο άμμου, όταν ο αέρας τράβηξε από τα χέρια μου ένα φύλλο χαρτιού με κάτι σημαντικές σημειώσεις για την ημέρα, και μετά το έκανε να πέσει σε μια λασπωμένη λακούβα. Και τότε ξαφνικά ένα μικρό ξυπόλυτο αγόρι έσκυψε και έβγαλε από τη λακούβα το χαρτί μου, το σκούπισε χωρίς τον παραμικρό δισταγμό στα παντελόνια του και μου το γύρισε πίσω με μεγάλο σεβασμό στα μάτια του. Τη χειρονομία αυτού του μικρού τζέντλεμαν δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ. Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα αυτό που ανέφερα και στη συνέντευξη Τύπου του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, που έχει να κάνει με την αλήθεια, ότι το φεγγάρι αντανακλάται ακόμη και στην πιο λασπωμένη λακούβα. Ήταν η καλύτερη στιγμή μου στο “Paradise Hotel”. Το να είσαι τζέντλεμαν αποτελεί ένστικτο. Η χειρότερη στιγμή μου εκεί έχει να κάνει με την κατάσταση κατά την οποία συνειδητοποίησα, πως οι ένοικοι του “ξενοδοχείου” έχουν τη ζωή αυτή, επειδή κανείς δεν κατέβαλε προσπάθεια να τους μάθει το τι σημαίνουν οι αφηρημένες έννοιες για το καλό και το κακό, επειδή η ηθική διδάσκεται. Και ως προς αυτό, οι Ρομά εκεί ήταν κυριολεκτικά παιδιά του Κήπου της Εδέμ.


-Μετά την βράβευση σας το Σάββατο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ποια είναι τα μελλοντικά σας πλάνα;

Θέλω να εξακολουθήσω να είμαι σαν εκείνο το βροχοπούλι της Σαχάρας που δε φοβάται να προσγειωθεί στο ορθάνοιχτο στόμα ενός κροκόδειλου, που αποφεύγει να το κάνει μια μπουκιά, επειδή γνωρίζει, ότι το μικρό πουλάκι θα καθαρίσει τα δόντια του από τις τροφές που σαπίζουν. Πιο συγκεκριμένα, πρόσφατα ολοκλήρωσα στο Βάνκουβερ του Καναδά ένα κινηματογραφικό σενάριο ταινίας, κατάλληλο και για 3D ανιμέισον. Η μεγάλη μου επιθυμία είναι το σχέδιο αυτό να το υλοποιήσω και με ελληνική συμμετοχή.


-Γνωρίζετε για την οικονομική κρίση φαντάζομαι. Παρακολουθείτε την κατάσταση στην Ελλάδα; Πως νιώθετε ως Ελληνίδα με αυτό; Είναι τα πράγματα παρόμοια στην Βουλγαρία;

Ναι, παρακολουθώ την κατάσταση στην Ελλάδα πολύ προσεκτικά, ακόμη και με το ένστικτο του δημοσιογράφου. Με συγκινεί ιδιαίτερα το γεγονός, πως στην Ελλάδα η κοινωνική συνείδηση κοχλάζει με τη δύναμη ενός ατμόπλοιου που ποτέ δε χάνει τον προσανατολισμό του για το που βρίσκεται ο ορίζοντας, ενώ στη Βουλγαρία δεν συμβαίνει το ίδιο, ο κόσμος βιώνει παρόμοιες διαστάσεις της κρίσεως αλλά πολλές φορές, ακόμη και σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Πιστεύω όμως μια μέρα να συνειδητοποιήσει ο κόσμος εδώ στην Βουλγαρία, αυτό που ίσως οι Έλληνες να έχουν καταλάβει, και είναι αυτό που λέει μια ασιατική παροιμία: «To μυαλό που καθηλώνει είναι και το μυαλό που απελευθερώνει».