Γιαν Φαμπρ: Όταν ο πρωταγωνιστής του βελγικού #MeToo αποκαλούσε «εθνικιστές» και «μέτριους» τους Έλληνες καλλιτέχνες

Ήταν Φεβρουάριος του 2016 όταν ο τότε υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς, μέσω μιας αιφνιδιαστικής ανακοίνωσης, ενημέρωνε πως για πρώτη φορά στην ιστορία του το Φεστιβάλ Αθηνών θα αποκτήσει ξένο καλλιτεχνικό διευθυντή. Κι όχι οποιονδήποτε ξένο αλλά τον καταξιωμένο Βέλγο καλλιτέχνη Γιαν Φαμπρ. Ο αιρετικός εικαστικός, συγγραφέας, σκηνοθέτης, χορογράφος και σχεδιαστής κλήθηκε με την προοπτική να δώσει διεθνή αέρα στην διοργάνωση. Εκείνος όμως το παράκανε με τη διεθνοποίηση ή καλύτερα με την…βελγοποίηση, άφησε εκτός προγράμματος όλες τις ελληνικές παραγωγές και μετά από έντονες αντιδράσεις αναγκάστηκε να παραιτηθεί, εξαπολύοντας μάλιστα προσβλητικούς χαρακτηρισμούς προς όσους εγχώριους καλλιτέχνες αντέδρασαν στα σχέδια του.

Είναι αυτός ο ίδιος καλλιτέχνης θα οδηγηθεί τον Σεπτέμβριο ενώπιον του βελγικού δικαστηρίου αντιμετωπίζοντας τις κατηγορίες της σεξουαλικής παρενόχλησης και της άσκησης βίας στο χώρο εργασίας μετά τις καταγγελίες που έκαναν εναντίον χορευτές και χορεύτριες που συνεργάστηκαν μαζί του στο παρελθόν. Ο άνθρωπος στα χέρια του οποίου βρέθηκε για λιγότερο από δύο μήνες η κορυφαία πολιτιστική διοργάνωση της χώρας και που αποκαλούσε ανοιχτά «εθνικιστές», «μέτριους» και «απογοητευμένους», τους Έλληνες που εξέφρασαν ανοιχτά τη διαφωνία του με το πρόγραμμα που σκόπευε να στήσει, έγινε πρωταγωνιστής του βελγικού #metoo καθώς κατηγορείται πως προσέγγιζε σεξουαλικά χορεύτριες τις οποίες καλούσε στο σπίτι του για πρόβα, χρημάτιζε κάποιες από αυτές προκειμένου να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό και πετσόκοβε τους ρόλους όσων δεν παραδίνονταν στις «ορέξεις» του.

Ο Γιαν Φαμπρ, καλλιτέχνης με σημαντική παρουσία στα διεθνή πολιτοστικά δρώμενα, συνήθιζε τα θίγει το θέμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας στις παραστάσεις του, κάποιες φορές μάλιστα με τρόπους που για ορισμένους έμοιαζαν προκλητικοί. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα το πολυσυζητημένο «Mount Olympus», γνωστό και ως «Παλλόμενα Πέη» που είχε ανέβει για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 2015, και ο δημιουργός του σκόπευε να το ανεβάσει και στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το καλοκαίρι του 2016, σχεδιασμός που ανετράπη τελικά λόγω των αντιδράσεων και της συνακόλουθης παραίτησής από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών. Επρόκειτο για μια 24ωρη παράσταση, με την συμμετοχή δεκάδων ερμηνευτών, οι οποίοι ενσάρκωναν Ολύμπιους θεούς, ημίθεους, θνητούς, τέρατα και ήρωες τραγωδιών, συμμετέχοντας σε ένα διονυσιακό όργιο με εντελώς γυμνοί ή ημίγυμνοι. Αποχωρώντας άρον άρον από την Αθήνα ο Φαμπρ παρουσίασε το εν λόγω έργο στη Σερβία, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου Βελιγραδίου, προκαλώντας όμως και εκεί αντιδράσεις κυρίως για το γεγονός ότι μεταδόθηκε από την κρατική τηλεόραση σε ώρες που παρακολουθούν ανήλικα παιδιά.

Με την παράσταση αυτή ο καταξιωμένος Φλαμανδός καλλιτέχνης επιθυμούσε να αποτίσει φόρο τιμής το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα, του οποίου είναι μεγάλος θιασώτης. Όπως ιδιαίτερη ήταν και η αγάπη που έτρεφε, μέχρι πριν λίγα χρόνια τουλάχιστον για την Ελλάδα, όπου έχει εμφανιστεί ζωντανά αρκετά φορές.

Το παρασκήνιο μιας αναγκαστικής παραίτησης

Προφανώς αυτή η αδυναμία του για την χώρα μας τον έκανε να αποδεχτεί την πρόταση του Αριστείδη Μπαλτά να αναλάβει το τιμόνι του Φεστιβάλ Αθηνών για τέσσερα χρόνια. Όταν ήρθε η στιγμή, ωστόσο, να ανακοινώσει το πρόγραμμα που είχε ετοιμάσει για το καλοκαίρι του 2016, τα χαμόγελα των περισσότερων Ελλήνων καλλιτεχνών αλλά και μιας μεγάλης μερίδας του κοινού πάγωσαν. Ο σχεδιασμός παρέπεμπε σε Βελγικό και όχι σε Ελληνικό Φεστιβάλ, τα έργα του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή μονοπωλούσαν το πρόγραμμα και οι ελληνικές παραγωγές ήταν εκκωφαντικά απούσες ενώ παράλληλα είχαν εκδιωχθεί όλες οι εκδηλώσεις μουσικής!

«Δεν γεννήθηκα για να γίνω Διευθυντής. Δεν έχω τις ικανότητες για μια τέτοια θέση» παραδέχτηκε ο ίδιος στην συνέντευξη τύπου της παρουσίασης του ελληνικού προγράμματος χρήζοντας τον εαυτό του «επιμελητή» λες και με την αλλαγή ονόματος θα γλίτωνε κάποιες από συμβατικές υποχρεώσεις του ρόλου του.

Οι αντιδράσεις από τον εγχώριο καλλιτεχνικό κόσμο θα είναι ακαριαίες και έντονες. Μία μόλις ημέρα μετά τις ανακοινώσεις πλήθος καλλιτεχνών συγκεντρώνεται στο θέατρο «Σφενδόνη», ζητώντας όχι μόνον την απομάκρυνση του Φαμπρ, τον οποίο χαρακτηρίζουν «persona non grata» λόγω του «καλλιτεχνικού ολοκληρωτισμού του» αλλά και την παραίτηση του υπουργού Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά ο οποίος προσπαθεί να συμβιβάσει τις δύο πλευρές επιμένοντας όμως να στηρίζει με θέρμη την επιλογή του και κατηγορώντας τα πολιτικά κόμματα, τα ΜΜΕ και μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου για συντονισμένη επίθεση . Το θέμα παίρνει έντονες πολιτικές διαστάσεις με τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να επιχειρεί να διαδραματίσει ρόλο πυροσβέστη, χωρίς αποτέλεσμα όμως.

Ο Βέλγος καλλιτέχνης σφόδρα ενοχλημένος από τις αντιδράσεις αυτές και παρασυρμένος προφανώς από τον παρορμητισμό του και την αλαζονεία της διεθνούς φήμης του θα περάσει στην αντεπίθεση εξαπολύοντας, μέσω Facebook, μια σκληρή και προσβλητική επίθεση εναντίον των Ελλήνων καλλιτεχνών και κατ’ επέκταση της ελληνικής κοινωνίας: «Θέλω να εκφράσω την ανησυχία μου για αυτό το εθνικιστικό αντανακλαστικό μιας κυρίαρχης ομάδας μέτριων και απογοητευμένων Ελλήνων καλλιτεχνών που κυρίως απορρίπτουν νέα οράματα και προσεγγίσεις από το εξωτερικό. Ελπίζω σοβαροί Έλληνες καλλιτέχνες θα έχουν σοβαρή συνεισφορά στις αλλαγές που χρειάζονται για να δημιουργηθεί μια νέα κατάσταση στο πολιτιστικό περιεχόμενο του Ελληνικού Φεστιβάλ» θα γράψει χαρακτηριστικά.

Η κατάσταση μύριζε πλέον μπαρούτι και η κατάσταση έμοιαζε να μην έχει επιστροφή. Ο Γιαν Φαμπρ επιλέγει να προαναγγείλει την παραίτησή του στα βελγικά μέσα δηλώνοντας: «Αποδέχθηκα την εντολή που μου έδωσε ο Έλληνας Υπουργός Πολιτισμού υπό την προϋπόθεση να γίνουν οι καλλιτεχνικές επιλογές μου με πλήρη ελευθερία. Αυτό φαίνεται ότι δεν είναι δυνατόν να γίνει στην Ελλάδα. Δεν θέλω να εργαστώ σ΄ ένα εχθρικό καλλιτεχνικό περιβάλλον στο οποίο εγώ ήρθα με ανοιχτό μυαλό και καρδιά…».

Μία ημέρα μετά θα υποβάλλει την παραίτησή του στο υπουργείο Πολιτισμού η οποία συνοδεύεται από ένα μακρόσυρτο κείμενο – απάντηση προς τους Έλληνες καλλιτέχνες που στράφηκαν εναντίον του. Στο κείμενο αυτό αναφέρει μεταξύ άλλων για «επίθεση», «έλλειψη ευπρέπειας», «στενές προκαταλήψεις και αστήρικτες εικασίες» τονίζοντας με νόημα: «Όταν καλείτε έναν διεθνή καλλιτέχνη με πολυσχιδή δράση να αναλάβει την επιμέλεια ενός Φεστιβάλ, δεν θα περιμένατε να παρουσιάσει το καλλιτεχνικό του σύμπαν; Ένας καλλιτέχνης μιλά σαφέστερα μέσα από τα έργα του: αυτά κάνω, αυτός είμαι».

Κάπως έτσι ολοκληρώθηκε το σύντομο πέρασμα του Γιαν Φαμπρ από το ελληνικό πολιτιστικό γίγνεσθαι. Ένα πέρασμα που απέδειξε πώς το ηχηρό όνομα και οι διεθνείς επιτυχίες δεν εξασφαλίζουν την επιτυχημένη θητεία σε όλες τις θέσεις. Όπως και οι σοβαρές καταγγελίες εναντίον του επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα που έχουμε εμπεδώσει, ειδικά τους τελευταίους μήνες, όλοι εμείς εδώ στην Ελλάδα. Το ότι δηλαδή το ταλέντο και η επιτυχημένη καλλιτεχνική διαδρομή δεν συμβαδίζει πάντα με την ισορροπημένη προσωπικότητα και τους υγιείς αξιακούς κώδικες. Κάποιες φορές, μάλιστα, αποδεικνύονται αντιστρόφως ανάλογα, σε σοκαριστικό μάλιστα βαθμό.

 

Ειδήσεις σήμερα:

Πανελλαδικές εξετάσεις: Πρεμιέρα σήμερα για Ειδικά μαθήματα με Αγγλικά

Διευκολύνσεις εμβολιασμένων: Μετά την freedom pass τι; - Έρχονται ανακοινώσεις για εστίαση και εκδηλώσεις

ΗΠΑ: Η τροπική καταιγίδα Ντάνι έφθασε πάνω από το έδαφος στη Νότια Καρολίνα