Δύο Ελληνες «Ιντιάνα Τζόουνς» ξετρύπωσαν τον αρχαιοκάπηλο Μάικλ Στάινχαρντ

Δύο «Ελληνες Ιντιάνα Τζόουνς» -ο Μάθιου Μπογδάνος από το Γραφείο Εισαγγελίας του Μανχάταν και ο Χρήστος Τσιρογιάννης από το Πανεπιστήμιο του Ααρχους στη Δανία- ήταν αρκετοί για να εξιχνιάσουν μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας, η οποία ουσιαστικά συνδέει τη διακίνηση πολύτιμων θησαυρών από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και της Ιταλίας στην Αμερική και την υπόθεση της Σχοινούσας με αυτή του δισεκατομμυριούχου Μάικλ Στάινχαρντ. Ο διάσημος συλλέκτης και φιλάνθρωπος Στάινχαρντ βρέθηκε στο στόχαστρο του Μπογδάνος και του Τσιρογιάννη όταν είδαν ότι στην κατοχή του είχαν περιέλθει πολλά από τα αρχαία από το κατασχεμένο υλικό του εμπόρου Ρόμπερτ Χεκτ, γνωστού και από την υπόθεση Σχοινούσας, τα οποία κατάφεραν τελικά να ανασχέσουν υποχρεώνοντάς τον να τα επιστρέψει στους τόπους προέλευσής τους με αντάλλαγμα την ελευθερία του, σύμφωνα με την πρόσφατη επίσημη ανακοίνωση των αμερικανικών αρχών.

Αρκεί να συγκρίνει κανείς μερικές από τις φωτογραφίες των πολύτιμων θησαυρών προερχόμενων από την Ελλάδα που το υπουργείο Πολιτισμού λέει ότι αγγίζουν τις 50 -για την ακρίβεια 47- για να δει ότι είναι ίδιες με αυτές του αρχείου του μεγαλεμπόρου έργων τέχνης Ρόμπερτ Χεκτ, τις οποίες μελετούσε χρόνια τώρα ο περίφημος ερευνητής και διώκτης των αρχαιοκαπήλων Χρήστος Τσιρογιάννης. Σύμφωνα, μάλιστα, με παλαιότερο ρεπορτάζ του «ΘΕΜΑτος» ο Τσιρογιάννης είχε καταφέρει να μπλοκάρει δύο μεγάλες δημοπρασίες, τόσο του οίκου Bohnam’s όσο και του Christie’s, όταν είχε εντοπίσει στο αρχείο του Χεκτ μία φωτογραφία με ένα μαρμάρινο άγαλμα καλυμμένο με τα χώματα της λαθρανασκαφής να εκτίθεται στο Μουσείο Michael Carlos στην Ατλάντα. Με παρόμοιο τρόπο εντόπισε τώρα στη συλλογή του Στάινχαρντ έναν Κούρο από λαθρανασκαφή στη Βοιωτία, η σημερινή αξία του οποία υπολογίζεται στα 14 εκατ. δολάρια και σύμφωνα με τα φαινόμενα είναι ο πιο ακριβός ανάμεσα σε όλα όσα βρέθηκαν στη συλλογή του, η οποία είναι, ωστόσο, αντίστοιχης συμβολικής και ουσιαστικής αξίας. Συνολικά η αξία όλων των έργων που καλείται να επιστρέψει ο δισεκατομμυριούχος συλλέκτης -το όνομα του οποίου μάλιστα φέρει ολόκληρη αίθουσα στο Metropolitan- αγγίζει τα 70 εκατ. δολάρια, με μερικά από αυτά να αποτελούν αντικείμενο έρευνας εδώ και δεκαετίες.

Τα ίχνη στη Σχοινούσα

Η στενή συνεργασία των δύο «αδιάφθορων» κυνηγών της αρχαιοκαπηλίας, του ελληνικής καταγωγής Μάθιου Μπογδάνος, ο οποίος, αν και μεγαλωμένος στα φτωχά προάστια του Νιου Τζέρσεϊ, κατάφερε να σπουδάσει Nομικά και Kλασικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, με τον ειδικό στην εκτίμηση και το κυνήγι των αρχαίων θησαυρών ΧρήστοΤσιρογιάννη, είχε αρχίσει να φέρνει αποτελέσματα ήδη από το 2018, όταν μαζί είχαν καταφέρει να μπλοκάρουν πολλές παράνομες δημοπρασίες αρχαίων θησαυρών. Είχαν επίσης διαπιστώσει ότι πολλές από τις αρχαιότητες που εκτίθεντο σε περίοπτα μουσεία του εξωτερικού ήταν προϊόντα λαθρανασκαφών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στα πρώην ιωνικά παράλια της Μικράς Ασίας, αλλά και της Σαρδηνίας, οι οποίες απεικονίζονταν σε φωτογραφίες που αντάλλασσαν οι μεγάλοι συλλέκτες στους στενούς, εκλεκτούς τους κύκλους. Αποφασισμένοι να φτάσουν όσο πιο ψηλά γίνεται και να μην αφήσουν τις υποθέσεις να σκονίζονται κλειδωμένες σε ντουλάπια, όπως έκαναν οι προηγούμενοι, επιτάχυναν τις διαδικασίες και άρχισαν να ξεμπλοκάρουν τον πολύπλοκο μίτο που έφερνε κοντά την υπόθεση Φάινς.

Ετσι δεν άργησαν να διαπιστώσουν ότι πολλοί από τους θησαυρούς που απεικονίζονταν στις φωτογραφίες που είχε ο μεγαλέμπορος Ρόμπερτ Χεκτ και είχαν βρεθεί στο αρχείο των Σάιμς - Μιχαηλίδη, ήταν ίδιοι με αυτούς που είχε στην κατοχή του ο υπεράνω πάσης υποψίας δισεκατομμυριούχος συλλέκτης και φιλάνθρωπος Μάικλ Στάινχαρντ. Ηδη ο Κούρος, που φαινόταν στις φωτογραφίες από το περίφημο αρχείο, είχε εξαχθεί από την Ελλάδα, από παράνομη λαθρανασκαφή στη Βοιωτία, και είχε αγοραστεί, αφού είχε σπάσει σε κομμάτια πριν από 21 χρόνια από τον Στάινχαρντ αντί 2,3 εκατ. δολαρίων και αυτός είναι μόνο ένας από τους ατελείωτους θησαυρούς που βρέθηκαν να έχουν αγοραστεί ή διακινηθεί από τον Αμερικανό μεγιστάνα. Το μόνο που είχε να κάνει επομένως ο Τσιρογιάννης είναι να επιδείξει τις φωτογραφίες αυτές στον Μάθιου Μπογδάνος. Η συμπαντική αρμονία των «αδιάφθορων» συμπληρώθηκε και από τον εισαγγελέα Σάιρους Βανς, ο οποίος συνεργάστηκε με τους δύο Ελληνες και συναίνεσε στο να τα βάλουν όλοι μαζί με ένα τεράστιο όνομα όπως ο Στάινχαρντ.

Ο κύκλος του βρώμικου χρήματος

Είναι, άλλωστε, ο εισαγγελέας Σάιρους Βανς ο οποίος μίλησε ξεκάθαρα για «αρπαχτική διάθεση» εκ μέρους του Μάικλ Στάινχαρντ, την οποία επεδείκνυε για δεκαετίας αναζητώντας να φέρει στην κατοχή του «λεηλατημένα αντικείμενα χωρίς να ανησυχεί για τη νομιμότητα των πράξεών του είτε για τη νομιμότητα των κομματιών που αγόραζε και πουλούσε είτε για τη σοβαρή πολιτιστική ζημιά που είχε προκαλέσει σε όλο τον κόσμο». Ο Βανς επίσης ανακοίνωσε ότι η συμφωνία με τον συλλέκτη «εγγυάται ότι 180 κομμάτια θα επιστραφούν γρήγορα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους σε 11 χώρες αντί να κρατηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία για όσα χρόνια απαιτούνται για την ολοκλήρωση του κατηγορητηρίου, της δίκης, της πιθανής καταδίκης και της ποινής που θα επιβληθεί». Αυτή η λύση προκρίθηκε ως η πιο η αποτελεσματική, σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των «New York Times», όχι μόνο γιατί αναγκάζει τον Στάινχαρντ να επιστρέψει άμεσα τους θησαυρούς αντί να αναμένεται το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας δικαστικής διαμάχης που μπορεί να έστελνε τον αρχαιοκάπηλο στη φυλακή αλλά εν τω μεταξύ θα επέτρεπε την παράνομη διακίνηση των θησαυρών. Επιπλέον διευκολύνει την προστασία της ταυτότητας πολλών μαρτύρων στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, των οποίων τα ονόματα θα έπρεπε να δημοσιοποιηθούν σε οποιαδήποτε δίκη. Εγγυάται επίσης την επίσπευση και άλλων παράλληλων ερευνών και υποθέσεων που συνδέονται με την εν λόγω υπόθεση και έρχονται σταδιακά στο φως.

Και έτσι όλοι φαίνονται να είναι ικανοποιημένοι, καθώς σύμφωνα με δήλωση του δικηγόρου του Στάινχαρντ, η οποία δημοσιεύεται στους «New York Times», ο συλλέκτης «είναι ευχαριστημένος με την κατάληξη της πολυετούς έρευνας του εισαγγελέα και στον βαθμό που οι δηλώσεις των εμπλεκομένων (αυτών δηλαδή που του πούλησαν αντικείμενα) είναι ψευδείς, επιφυλάσσεται του δικαιώματός του να ζητήσει αποζημίωση από αυτούς». Ο 81χρονος σήμερα Μάικλ Στάινχαρντ, ένας από τους πιο επιφανείς Εβραίους εμπόρους και συλλέκτες της Νέας Υόρκης, θεωρείται ένα εκλεκτό, κατά τα άλλα, μέλος της ανώτερης κοινωνίας, γνωστός φιλότεχνος και φιλάνθρωπος: μάλιστα εκτός από την αίθουσα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, από τον Στάινχαρντ έχει πάρει το όνομά του ένα ωδείο στον Βοτανικό κήπο του Μπρούκλιν και αρκετές μικρότερες αίθουσες σε βιβλιοθήκες και σε άλλα δημόσια κτίρια της πόλης. Είναι λοιπόν η δύναμη του ονόματός του που καθιστά από μόνη της την εξιχνίαση αυτής της υπόθεσης μεγάλο κατόρθωμα και σπουδαίο αποτέλεσμα της άψογης συνεργασίας ανάμεσα στους δύο Ελληνες αλλά και των χωρών που συνεργάστηκαν, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Σύμφωνα μάλιστα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η υπόθεση Στάινχαρντ ήταν αντικείμενο διερεύνησης εδώ και χρόνια από το Γραφείο της Εισαγγελίας του Μανχάταν, αλλά έπρεπε, καθώς φαίνεται, να έρθει ο Μάθιου Μπογδάνος για να επισπευστούν οι διαδικασίες και να αναγκαστεί ο περίφημος παίχτης των hedge funds να επιστρέψει τα συνολικά 180 αντικείμενα, προϊόντα παράνομης διακίνησης και εξαγωγής από τις χώρες προέλευσής τους. Οπως δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «ευχαριστώ τις αρμόδιες αμερικανικές αρχές, τα στελέχη τους και ιδιαίτερα τον εισαγγελέα Μάθιου Μπογδάνος, καθώς και τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τα οποία συνέδραμαν στο εγχείρημα της τεκμηρίωσης και της ανάκτησης των παρανόμως εξαχθέντων από την Ελλάδα αρχαιοτήτων, που περιλαμβάνονταν στη συλλογή Στάινχαρντ. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟΑ, που μάχεται καθημερινά και ακατάπαυστα εναντίον της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών θησαυρών της χώρας μας, έναν στόχο που αποτελεί σταθερά υψηλή πολιτική μας προτεραιότητα».

Οι αρχαίοι θησαυροί που καταγράφηκαν και αναμένονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα προέρχονται από διαφορετικές περιοχές, όπως η Στερεά Ελλάδα, η Κρήτη, οι Κυκλάδες (Πάρος, Νάξος), η Σάμος και η Ρόδος και είναι στην πλειονότητά τους προϊόντα λαθρανασκαφής, εντοπισμένα στο φωτογραφικό αρχείο των Σάιμς - Μιχαηλίδη, όπως μάλιστα είχε δημοσιοποιηθεί, αρκετά χρόνια πριν, στην περίφημη υπόθεση της Σχοινούσας.

Οι θησαυροί

Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν, εκτός από έναν τεράστιας αξίας Κούρο, μία μινωική λάρνακα, μία χάλκινη προτομή γρύπα, κυκλαδικά αγγεία, ειδώλια και χάλκινα ξίφη. Ο περίφημος Κούρος είχε εντοπιστεί από τον Τσιρογιάννη, καλυμμένος με τα χώματα της λαθρανασκαφής, σε μία από τις φωτογραφίες του αρχείου Χεκτ και έφερε ένα χαρακτηριστικό διακριτικό, το οποίο διευκόλυνε τη σύγκρισή του με αυτόν που είχε περιέλθει στη συλλογή Στάινχαρντ και οδήγησε στην τελική του ταυτοποίηση.

Σημαντικής επίσης αξίας είναι και μια λάρνακα από την Κρήτη, η οποία χρονολογείται στο 1400-1200 π.Χ. και αγοράστηκε μέσω ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος με έδρα τη Μάλτα τον Οκτώβριο του 2016 από τον Στάινχαρντ αντί 575.000 δολαρίων και σήμερα εκτιμάται ότι η αξία της ξεπερνά το 1 εκατ. δολάρια. Πανέμορφο είναι και το ρυτό, δηλαδή δοχείο για πόσιμα υγρά ή χοές τελετουργιών, που έχει τη μορφή του κεφαλιού ενός ελαφιού του 400 π.Χ., προερχόμενο από τις ελληνικές, ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, το οποίο είχε εντοπιστεί παλαιότερα στην γκαλερί Μέριν του Μανχάταν, η οποία με τη σειρά της το είχε «δανείσει» στο Μητροπολιτικό Μουσείο. Η αξία του σήμερα ξεπερνά τα 2,6 εκατ. δολάρια. Ξεχωριστή και η μπρούντζινη προτομή γρύπα από τριποδικό λέβητα του 660-630 π.Χ., με προέλευση τη Σάμο και με εκτιμώμενη αξία πάνω από 1 εκατ. δολάρια. Αρκεί, επίσης, μια γρήγορη ματιά στις φωτογραφίες του αρχείου Χεκτ για να διακρίνει εύκολα κανείς την όμορφη πρωτοκορινθιακή κουκουβάγια από το 650-600 π.Χ., που αγοράστηκε, πριν από πολλά χρόνια, αντί 150.000 δραχμών και σήμερα υπολογίζεται ότι η αξία της είναι τριπλάσια.

Ο Χρήστος Τσιρογιάννης μπορεί να είναι περήφανος που έχει καταφέρει σε τόσο νεαρή ηλικία να εντοπίσει πάνω από 1.000 παράνομες αρχαιότητες μέσα σε μία δεκαετία, να συμβάλει στην απόσυρση άπειρων θησαυρών από τις δημοπρασίες και τελικά να κερδίσει με την αξία του το περίφημο βραβείο ARCA (Association for Research into Crimes Aganist Art), με το όνομά του να θεωρείται ένα από τα πλέον έγκυρα στην παγκόσμια δίωξη της αρχαιοκαπηλίας.

Ανάμεσα στα πολλαπλά θέματα της έρευνάς του ήταν και τα αντικείμενα που συμπεριλήφθηκαν στη λίστα Σάιμς - Μιχαηλίδη, τα οποία μελέτησε διεξοδικά ο ερευνητής και τα συνέκρινε με άλλα αντικείμενα σε διαφορετικά μουσεία και σε διάσημες συλλογές όπως αυτή του Στάινχαρντ. Η δική του έρευνα, σύμφωνα με τους «New York Times», συνίσταται, μεταξύ άλλων, στο να υποδεικνύει στις Αρχές πώς ακριβώς «οι παράνομοι διακινητές χρησιμοποιούν τις φωτογραφίες για να διαφημίσουν τους παράνομα αποκτηθέντες θησαυρούς σε διάφορες μικρές ομάδες πλούσιων συλλεκτών».

Η συμβολή του ήταν σημαντική στην υπόθεση που θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες στην ιστορία της αρχαιοκαπηλίας, αλλά όχι η μόνη, καθώς η έρευνα συνεχίζεται και ο κ. Τσιρογιάννης έχει σίγουρα υπόψη του πολλούς ακόμα εμπόρους έργων τέχνης και συλλέκτες υπεράνω κάθε υποψίας όπως ο Στάινχαρντ.


Ειδήσεις σήμερα:

«Είναι αναπόφευκτο να βγάζω πρώην μου στην εκπομπή, παντού υπάρχει κάποιος», λέει η Ναταλία Γερμανού

Τα... ξέφρενα πάρτι Ελλήνων στο Μπάνσκο - Δείτε βίντεο

Σύγκρουση δύο φορτηγών πλοίων στην Βαλτική, ανοιχτά της ακτής της Σουηδίας