Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα: Μια ζωή γεμάτη υπερβάσεις και τέχνη - Τα «θαύματά» της στην Πινακοθήκη

Η αστείρευτη γοητεία της γνώσης και της τέχνης, ένας δάσκαλος – καθοδηγητής και ταυτόχρονα σύντροφος ζωής, η διαρκής επιθυμία για προσωπική εξέλιξη, συλλογική δημιουργία και προσφορά: Αυτοί είναι οι τρεις βασικοί πυλώνες της συναρπαστικής ζωής της Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα, της μεγάλης κυρίας της Εθνικής Πινακοθήκης που έφυγε σήμερα από τη ζωή στα 83 της χρόνια, αφήνοντας ένα τεράστιο, δυσαναπλήρωτο κενό στην πολιτιστική ζωή του τόπου μας.

Ποιος να το περίμενε ότι το εκείνο το μελαχρινό κοριτσάκι από το Αρκαλοχώρι της Κρήτης, κόρη ενός φτωχού σιδηρουργού και μιας σχεδόν αγράμματης γυναίκας που όμως γοητευόταν από την πρωτόγονη ομορφιά της ποίησης, θα εξελισσόταν σε μια σπουδαία επιστήμονα, μελετήτρια και καθηγήτρια της ιστορίας της τέχνης, «κεφαλή» ενός από τα σημαντικότερα πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας, συγγραφέας, ακόμη και αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού Παιδείας και Θρησκευμάτων…!

Υπήρξε άραγε τυχερή; «Δεν πιστεύω στην τύχη. Πιστεύω στο τυχαίο γεγονός και πώς ο άνθρωπος μπορεί να εκμεταλλευτεί το τυχαίο για να αλλάξει δρόμο» συνήθιζε να λέει με νόημα η ίδια εξηγώντας την πάγια πεποίθησή της ότι είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου το πώς θα διαχειριστεί όλα όσα προκύπτουν στην πορεία της ζωής του. Κι εκείνη, τα δυνατά «τυχαία» που συνάντησε στο δρόμο της, τα άρπαξε, με δύναμη και αποφασιστικότητα, και τα μετέτρεψε σε «οχήματα» που την οδήγησαν στην εκπλήρωση των προσωπικών της αναγκών, επιθυμιών και φιλοδοξιών.

Η συνάντηση - σταθμός

Ήταν μόλις 15 ετών όταν πρωτοαντίκρισε τον Δημήτρη Πλάκα, τον άνθρωπο που έμελλε να σημαδέψει την μετέπειτα σταδιοδρομία της, αρχικά, και εν τέλει τη ζωή της ολόκληρη. Εκείνη ήταν ένα κορίτσι που μόλις είχε σταματήσει τη φοίτησή της στο Γυμνάσιο και εργαζόταν στο μπακάλικο του θείου της με μοναδική προοπτική να κάνει μέσα, στα επόμενα χρόνια, έναν καλό γάμο. Εκείνος, δέκα χρόνια μεγαλύτερος, φιλόλογος, που πήγε να διδάξει στο κοινοτικό Γυμνάσιο του Αρκαλοχωρίου καθώς, ως αριστερός, δεν δικαιούταν έναν καλό διορισμό.

Το Σάββατο εκείνο που άνοιξε την πόρτα του μαγαζιού και συναντήθηκαν για πρώτη φορά τα βλέμματά τους, ήταν η αρχή ενός μεγάλου συναρπαστικού ταξιδιού στη γνώση αλλά και στη ζωή. Ήρθαν κοντά μέσα από τα βιβλία. Αυτή ήταν εξάλλου η μοναδική «προίκα» με την οποία κατέφθασε στο νησί. Έξι χιλιάδες βιβλία, ένα πικάπ και αρκετοί δίσκοι. Γοητευμένη από τις γνώσεις και τον χαρακτήρα του άρχισε να δανείζεται κάποια από τα βιβλία του και να τα διαβάζει τα βράδια ενώ παράλληλα, επιστρέφει στο Γυμνάσιο Κι έπειτα ξεκινούν οι συζητήσεις τους για τους μεγάλους συγγραφείς και τα δυνατά νοήματα των έργων τους με έναν πρώιμο, αθώο και πλατωνικό ερωτισμό να πλανιέται στην ατμόσφαιρα και την ανάγκη της να βρίσκεται κοντά του να γίνεται, διαρκώς, όλο και μεγαλύτερη.

Η έλξη αυτή θα γίνει αντιληπτή από τους γονείς της οι οποίοι θα της δώσουν τελεσίγραφο: «Ή η σχέση σας γίνεται επίσημη ή τέλος…». Ποια ήταν η αντίδρασή του όταν το έμαθε; Γέλασε, γέλασε πολύ. Κι όχι μόνον δέχτηκε να επισημοποιήσουν τη σχέση τους αλλά τής υποσχέθηκε πως θα τη βοηθήσει να εκπληρώσει το μεγάλο όνειρο της ζωής της που δεν ήταν άλλο από το να σπουδάσει. Κάπως έτσι γίνεται σύζυγός αλλά και δάσκαλό της. Την καθοδηγεί στα μαθήματα του σχολείου αλλά την εισάγει παράλληλα και στο μαγικό κόσμο των τεχνών. Κι εκείνη όλο και ανθίζει, όλο και πιστεύει περισσότερο στον εαυτό της και στις δυνάμεις της οι οποίες την οδηγούν πλέον στο να κυνηγήσει τα μεγάλα όνειρά της.

Το 1959 θα ξεκινήσει τις σπουδές της στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ζει με πολλές δυσκολίες, σε ένα πρώην κοτέτσι στην οδό Θεμιστοκλέους ενώ ο Δημήτρης παραμένει στην Κρήτη συνεχίζοντας να διδάσκει έναντι ελάχιστων χρημάτων. Βλέπονται μόνο τις γιορτές… Κι όμως, όταν μετά το τέλος των σπουδών της έχει την δυνατότητα να διοριστεί στην Αθήνα και παρότι ο σύζυγός της την ενθαρρύνει να ακολουθήσει αυτό το δρόμο, εκείνη κάνει μία ακόμη μεγάλη επανάσταση. Θυσιάζει τη σιγουριά, την οικονομική ασφάλεια και την καλύτερη ζωή στο βωμό της γνώσης και της εξέλιξης. Το να παραμείνει μια απλή καθηγήτρια δεν τής αρκούσε. Θέλει να παλέψει για κάτι μεγαλύτερο και πιο σπουδαίο.

Και τα καταφέρνει. Παίρνει υποτροφία και οι δυο τους φεύγουν για το Παρίσι. Εκεί, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, θα κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία και Κοινωνιολογία της Τέχνης και θα λάβει το διδακτορικό της, για να επιστρέψει πλέον στην Ελλάδα, το 1975, ως Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και να γίνει η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτή τη θέση που αποτελεί για εκείνη μια μεγάλη νίκη. Μια νίκη που ήρθε μετά από πολλούς κόπους, μεγάλες δυσκολίες, πλαισιωμένα όμως, όλα αυτά, από τεράστια θέληση αλλά και βαθιά αγάπη και συντροφική υποστήριξη.

Από κει και πέρα το αστέρι της Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα δεν σταμάτησε να λάμπει. Συνεχίζει την καριέρα της διδάσκοντας σε πολλά ακόμη πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, αποσπά σημαντικά βραβεία και διακρίσεις.

Η Εθνική Πινακοθήκη

Το 1992 θα αποτελέσει μια κομβική χρονιά για τη ζωή της Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα. Η ζωή της αποκαλύπτει μέσα σε λίγους μόλις μήνες τα δύο διαφορετικά της πρόσωπα. Χάνει τον σύντροφο της ζωής της, τον μέντορά της, την διαχρονική πηγή της έμπνευσής της. Ο Δημήτρης Πλάκας φεύγει από τη ζωή έχοντας παλέψει σκληρά για κάποια χρόνια με τον καρκίνο. Οι δυο τους, βάζοντας στην άκρη τη βαριά σκιά του θανάτου που τούς σκεπάζει, επιλέγουν να ζήσουν μαζί τις κοινές τελευταίες τους στιγμές όσο πιο έντονα μπορούν. Πάντα πιασμένοι χέρι – χέρι. Μέχρι την τελευταία ανάσα: «…Αμετάπειστοι, μεθυσμένοι από αδημονία να ζήσουμε μαζί ως και την τελευταία σταγόνα ζωής, ταξιδεύαμε, διαβάζαμε, πηγαίναμε θέατρο...» θα εξομολογηθεί αργότερα η ίδια αναφερόμενη σε εκείνη τη δύσκολη εποχή.

Η διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης μοιάζει σαν τον από μηχανής Θεό που έρχεται να αρπάξει την Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα από τον σκοτεινό τόπο του πένθους και του πόνου της απώλειας και να τη μεταφέρει στον φαντασιακό, τον πολύχρωμο κόσμο της τέχνης όπου όλα τα συναισθήματα βρίσκουν μια μαγική διέξοδο. Αυτό το κτίριο στην καρδιά της Αθήνας θα γίνει το σπίτι της και το επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της συστηματικής δουλειά της για τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Το όνομά της θα ταυτιστεί με τον εκσυγχρονισμό, την επέκταση, τη διεθνοποίηση της Εθνικής Πινακοθήκης. Η συλλογή της θα εμπλουτιστεί με χιλιάδες νέα έργα, θα φιλοξενήσει εμβληματικές εκθέσεις που θα προσελκύσουν εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες, θα συνεργαστεί με εμβληματικά ξένα μουσεία. Αποκορύφωμα, βεβαίως, θα αποτελέσει, η ολοκλήρωση του φιλόδοξου σχεδίου επέκτασης και συνολικής αναμόρφωσης των χώρων της και τα λαμπερά εγκαίνιά της τα οποία θα σηματοδοτήσουν τους εορτασμούς για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, τον Μάρτιο του 2021. Το μεγάλο όραμά της είχε γίνει πλέον πραγματικότητα!

Η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα ολοκλήρωσε τον κύκλο της επίγειας ζωής έχοντας πορευτεί στο δρόμο που ίδια επέλεξε. Έναν δρόμο που δεν ήταν πάντα εύκολος, που τής στέρησε εμπειρίες που για κάποιους άλλους αποτελούν προτεραιότητες. Για την ίδια όμως μόνο αυτό το μονοπάτι αφουγκραζόταν τις βαθύτερες ανάγκες και τις επιθυμίες, ήταν το μοναδικό που την οδηγούσε στο φως: «Ως νεαρή γυναίκα δεν πήγα ποτέ σε ένα πάρτι. Δεν έζησα νεανική ζωή, ήμουν διαρκώς στον αγώνα σπουδής και επιβίωσης. Και παιδιά που δεν έκανα, ήταν από βούληση. Δεν θεωρώ όμως ότι έχασα. Μάλλον κέρδισα…».




Ειδήσεις σήμερα:

Στα 140 εκατ. η περιουσία του Τράγκα - Η θυρίδα με τις ράβδους χρυσού

Η Μόσχα ανακοίνωσε ότι κατέστρεψε αμερικανικά και ευρωπαϊκά όπλα στην Ανατολική Ουκρανία

Αποθέωση στο live της Φουρέιρα στη Μύκονο, ουρά χιλιομέτρων για τον «Scorpio» και μία κρέπα… «χρυσάφι»