Σάμος: Έκθεση αφιερωμένη στην χειροτεχνία σε συνεργασία με την συμβολή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Οι κοινωνικές διαστάσεις της χειροτεχνίας είναι ο θεματικός άξονας της ομαδικής έκθεσης «Handmade» που θα φιλοξενηθεί, από τις 5 Αυγούστου έως τις 25 Σεπτεμβρίου, στο Art Space Pythagorion, στη Σάμο. Συνδιοργανωτές είναι το Ίδρυμα Schwarz και το Εθνικό Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) της Αθήνας ενώ επιμελήτρια της έκθεσης είναι η καλλιτεχνική διευθύντρια του δεύτερου, Κατερίνα Γρέγου.

Πρόκειται για μια δράση που εντάσσεται στο πλαίσιο της καινούριας εξωστρεφούς πολιτικής του ΕΜΣΤ, που έχει ως στόχο να συμβάλλει στην περαιτέρω διάδοση του σύγχρονου εικαστικού πολιτισμού και να εκθέτει έργα της συλλογής και εκτός της πρωτεύουσας.

Η έκθεση αυτή λοιπόν θα περιλαμβάνει έργα από τη συλλογή του Μουσείου αλλά και δημιουργίες δέκα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, των Νίκου Αλεξίου, Μαρίας Βαρελά, Bertille Bak, Silvina Der Meguerditchian, Μαρίας Λουίζου, Jennifer Nelson, Ελένης Μυλωνά, Ναταλίας Μαντά, και Sphinxes.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης για έργα που βασίζονται στη χειροτεχνία ή είναι χειροποίητα. Ο όρος «χειροτεχνία» αναφέρεται σε διαδικασίες, ενέργειες, τεχνικές και μορφές δημιουργικότητας που εκτελούνται συνήθως διά χειρός ή με τη χρήση χειροκίνητων συσκευών. Με την έλευση της Βιομηχανικής Επανάστασης, την πίεση για παραγωγικότητα και αποδοτικότητα αλλά και με τη μαζική παραγωγή χαμηλού κόστους, η χειροτεχνία σταδιακά περιθωριοποιήθηκε και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαφανίστηκε εντελώς. Παραδοσιακές τεχνικές και τεχνογνωσία που υπήρχαν για γενιές εξαλείφθηκαν. 

Σήμερα, πολλοί καλλιτέχνες επιστρέφουν στις χειροποίητες πρακτικές και στις πρακτικές που ενέχουν δημιουργική υλικότητα. Ένας λόγος ίσως είναι η αυξανόμενη διείσδυση της ψηφιακή κουλτούρας, η κυριαρχία του άυλου, της πληροφορικής και της πνευματικής εργασίας (cognitive labour) στη σύγχρονη ζωή και η περιθωριοποίηση του απτού και του απτικού. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι σε πολλές χώρες η χειροτεχνία συνδέθηκε κυρίως με τις γυναίκες, την εργατική τάξη, καθώς και με τις μειονότητες - δηλαδή με περιθωριοποιημένες, μη κυρίαρχες ομάδες που αποκλείστηκαν από τον χώρο της «υψηλής» τέχνης και των ορθόδοξων ή θεσμικών ιστορικών αφηγήσεών της. Σήμερα η αντίθεση τέχνης-χειροτεχνίας αμφισβητείται, καθώς αμφισβητούνται οι κυρίαρχες αφηγήσεις της ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης, οι οποίες υπαγόρευαν τους κανόνες τι ανήκει στην «υψηλή τέχνη» και τι όχι.  Αυτό, από πολλές απόψεις, εξηγεί την επιστροφή της χειροτεχνίας, η οποία κάποτε αποτελούσε ένα ούτως ή άλλως αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής πρακτικής.

Ωστόσο, ενώ μεγάλο μέρος των σημερινών πρακτικών που βασίζονται στη χειροτεχνία εστιάζει στην υλικότητα, στη μορφή της εν λόγω χειροτεχνίας ή στη διερεύνηση της παράδοσης, η παρούσα έκθεση θα επικεντρωθεί σε έργα που έχουν μια υποκείμενη κοινωνική και πολιτική διάσταση, και θα εξετάσει τις κοινωνικές και πολιτικές οικονομίες, τα πλαίσια, καθώς και τα δίκτυα σχέσεων που βρίσκονται στον πυρήνα των χειροτεχνικών πρακτικών και παραδόσεων. Σε πολλές περιπτώσεις, η χειροτεχνία γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής ενδυνάμωσης, της αυτενέργειας, του διαμοιρασμού της γνώσης, της διατήρησης ή της επανεγγραφής της ιστορίας και, τέλος, ένα ανάχωμα ενάντια στην ιστορική αμνησία. Έτσι, οι σύγχρονες χειροτεχνικές πρακτικές μετατρέπονται πλέον σε κεντρικής σημασίας στοιχείο για την επανεξέταση των πολιτικών της υλικότητας, της ταυτότητας, της εργασίας και της κοινωνικής ανταλλαγής, καθώς ενσωματώνουν τις ιστορίες στα υλικά τους.

Την ημέρα των εγκαινίων, στις 20.30,το Art Space Pythagorion θα φιλοξενήσει την πεφόρμανς «Six Breaths Per Minute» της Μαρίας Λουίζου, με την συμμετοχή της Αλίκης Σιούστη και της Κατερίνας Νουνοπούλου στις 20.30, η οποία θα παρουσιαστεί και το Σάββατο 6 Αυγούστου στις 19.30.

Επιπλέον, η έκθεση συνοδεύεται από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «HANDMADE / Πες μια ιστορία» που σχεδιάζει, επιμελείται και υλοποιεί η εικαστικός και επιμελήτρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη σύγχρονη τέχνη Κατερίνα Ζαχαροπούλου.