Συνέδριο για τις μετακινήσεις πληθυσμού στην Ελλάδα της δεκαετίας του '40

Μια πρώτη ουσιαστική προσέγγιση και ζύμωση απόψεων γύρω από τις "μετακινήσεις πληθυσμού στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1940", επιχειρήθηκε στη διάρκεια του τριήμερου συνεδρίου που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, οι εργασίες του οποίου ολοκληρώθηκαν το απόγευμα στην Κομοτηνή.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το "Δίκτυο Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων" το οποίο, όπως τονίσθηκε, είναι μια άτυπη ομάδα επιστημόνων από διαφορετικά επιστημονικά πεδία των κοινωνικών επιστημών (ιστορία, πολιτική επιστήμη, κοινωνιολογία, ανθρωπολογία) που δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2000 με σκοπό την ανάπτυξη της συνεργασίας των μελετητών του ελληνικού εμφυλίου πολέμου είτε άλλων εμφυλίων πολέμων κι επομένως την επίτευξη μιας διεπιστημονικής προσέγγισης και την προώθηση της έρευνας πάνω στο αντικείμενο αυτό.

Προϊόν αυτής της συνεργασίας και συζήτησης είναι περισσότερα από 12 συνέδρια, πολλά από τα οποία έχουν τροφοδοτήσει συλλογικούς τόμους / εκδόσεις. Το Δίκτυο κάθε χρόνο διοργανώνει συνέδρια, με σκοπό να αναδείξει πτυχές της δεκαετίας του 1940 και κυρίως του ελληνικού εμφυλίου. Ζητήματα πρωτότυπα έχουν απασχολήσει τα συνέδριά του, όπως ο δωσιλογισμός, οι πολιτικοί πρόσφυγες, το Ολοκαύτωμα. Με διεπιστημονικό, λοιπόν, τρόπο προωθεί την έρευνα και τη μελέτη της δεκαετίας του 1940 και στα 12 περίπου χρόνια ζωής του έχει επανατοποθετήσει το ερώτημα για τη δεκαετία του 1940.

Το θέμα του συγκεκριμένου συνεδρίου αναφορικά με τις μετακινήσεις πληθυσμού στην Ελλάδα της δεκαετίας του '40, όπως τονίσθηκε από τους εισηγητές, δεν έχει μελετηθεί συστηματικά μέχρι τώρα. 

Ως εκ τούτου, οι εργασίες του συνεδρίου συνέβαλαν στη κατεύθυνση να γίνουν προσεγγίσεις σε πτυχές, δηλαδή ειδικές περιπτώσεις μετακινήσεων, στη συγκεκριμένη δεκαετία, την πιο σύνθετη και σημαντική για τη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας. 

Ειδικά, όπως ανέφερε ο καθηγητής Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, ο στόχος των διοργανωτών, μέσα από τις πέντε ειδικότερες θεματικές του συνεδρίου, για να φωτισθεί η πολυπλοκότητα της δεκαετίας του 1940, σε γενικές γραμμές επιτεύχθηκε. Οι θεματικές ενότητες που αναπτύχθηκαν αφορούσαν: 

α) μετακινήσεις από τη βουλγαρική ζώνη κατοχής, β) στρατός, αντάρτες, και πολίτες στην Κατοχή, γ) εθνοτικές /μειονοτικές μετακινήσεις, δ) μετακινήσεις αμάχων, παιδιών, πολιτικών εξορίστων και ε) πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου. 

Με το κλείσιμο των εργασιών του, οι μετέχοντες στο "Στρογγυλό Τραπέζι" του συνεδρίου, Κ. Χατζόπουλος (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), Γ. Κόκκινος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Ν. Μαραντζίδης (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Π. Βόγλης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), δήλωσαν την ικανοποίησή τους, για την παρουσία πολλών νέων ερευνητών με σημαντικές δουλειές κι ενδιαφέρουσες εισηγήσεις. 

Πιο συγκρατημένος ο κ. Μαραντζίδης, θεωρώντας ότι στη δεκαετία του 1940 στην Ελλάδα έχουμε συνύπαρξη της διεθνούς, εθνικής και τοπικής διάστασης των μετακινήσεων πληθυσμού, έκανε κριτική αποτίμηση των εργασιών του συνεδρίου, τονίζοντας ότι έλειπε η διεθνής διάσταση του θέματος, σημειώνοντας παράλληλα ότι, ακούσθηκαν ελάχιστες αναφορές για τη μελέτη θεσμών, σε σχέση με το θέμα. 

Από την πλευρά του ο κ. Βόγλης επισήμανε ότι οι μετακινήσεις δεν είναι ελληνική μοναδικότητα, γιατί σε πάρα πολλές χώρες σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης ή πολέμου, έγιναν και γίνονται μετακινήσεις πληθυσμού, π.χ. στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο η Σοβιετική Ένωση μετακίνησε αναγκαστικά γερμανόφωνους πληθυσμούς. Στα σύγχρονα κράτη, κατά τον κ. Βόγλη, ο πόλεμος αποτελεί ευκαιρία , για τον κρατικό μηχανισμό, προκειμένου να έχει τον εθνολογικό έλεγχο μιας περιοχής του.

Η αποτίμηση του συνεδρίου και τα συμπεράσματα των εργασιών, θα ανακοινωθούν τις επόμενες ημέρες.