Το Λονδίνο υποδέχτηκε τον Μέγα Αλέξανδρο

Είναι πραγματικά συγκινητικό να διασχίζεις τις πύλες της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, μιας από τις κορυφαίες του κόσμου, και να βλέπεις αναρτημένο το τεράστιο πανό της σημαντικής παράστασης «Αλέξανδρος ο Μέγας: Ανάμεσα στα όνειρα και την πραγματικότητα» που δόθηκε στο εσωτερικό της με πρωταγωνιστές διάσημους Βρετανούς ηθοποιούς όπως ο Πίτερ Μάρινκερ στον ρόλο του Αριστοτέλη και του Τζακ Πάρι-Τζόουνς, γνωστού από το «The Crown» και το «Moon Dog», στον ρόλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Τη σκηνοθεσία της παράστασης που είδαμε ζωντανά μαζί με VIP προσκεκλημένους το Σάββατο 3 Φεβρουαρίου υπέγραψε η Ντάι Σέρλοκ, ενώ τη διασκευή, την ιδέα και την παραγωγή έφερε εις πέρας η Ελισάβετ Φιλιππούλη.

Εκεί, ανάμεσα σε σπάνια κειμήλια, σε έναν χώρο απ’ όπου περνούν καθημερινά εκατοντάδες μελετητές απ’ όλο τον κόσμο, ο Αλέξανδρος ο Μέγας ο Μακεδόνας έκανε αισθητή με κάθε τρόπο την παρουσία του: μέσα από τη μορφή, τον λόγο του και τα όνειρά του, όπως ακούγονταν στην παράσταση, αλλά και τα πολύτιμα κειμήλια που εμπνέονταν από τη μορφή του στη μεγάλη έκθεση που έχει ανοίξει ήδη τις πύλες της και φιλοξενείται στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους της Bρετανικής Βιβλιοθήκης με τον τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος - Η δημιουργία ενός μύθου».

Από το φουαγέ μέχρι το βιβλιοπωλείο στην είσοδο της βιβλιοθήκης, η μορφή του στρατηλάτη δεσπόζει παντού επιβλητικά περήφανη, όπως την απεικονίζουν οι διαφορετικοί μύθοι και όπως προβάλλεται αυτή τη στιγμή στη Βρετανία και στους χιλιάδες επισκέπτες που αναμένεται να σπεύσουν για να την επισκεφτούν.

Διαφορετικός

«Ο Μέγας Αλέξανδρος που παρουσιάζουμε εδώ ανακαλύπτει πως αυτό που έδωσε τη μεγαλύτερη αξία στη ζωή του είναι ο πλούτος της γνώσης και της διαφορετικότητας των πολιτισμών που συνάντησε. Η διασκευή αυτή μάς προκαλεί να επαναπροσδιορίσουμε την ιδέα του μεγαλείου», δηλώνει η Ελισάβετ Φιλιππούλη που είχε τη σύλληψη της παράστασης, βασισμένης σε ένα μεγάλο ποίημα που είχε γράψει ο συγγραφέας πατέρας της και που έκανε γνωστά τα μηνύματα της επίδρασης του Αλεξάνδρου σε όλο τον πλανήτη.

Μέσα από τα όνειρα του δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του φιλοσόφου Αριστοτέλη, ακούσαμε τις σκέψεις, τους φόβους και τις ανησυχίες του εξανθρωπισμένου μεγάλου στρατηλάτη και ήρθαμε σε επαφή με τις ιδέες του. Αφουγκραζόμενοι τα λόγια του στο σήμερα, σκεφτήκαμε τι σημαίνει ότι «ζει και βασιλεύει», ότι εμπνέει τον κόσμο και ότι μπορεί να διατηρεί αυτούσιους και ζωντανούς τους θρύλους, «αυτός ο καλός για τους καλούς και ο κακός για τους κακούς», όπως ακούγεται κάποια στιγμή στα ελληνικά στην παράσταση. Ηταν, άλλωστε, αυτός που αν και κατακτητής, ενέπνευσε τα όνειρα και δίδαξε την ενότητα ανάμεσα στους λαούς.

Από τη βαθιά Ανατολή μέχρι την Περσία και από τη Μακεδονία, όπου ξεκίνησε μαθαίνοντας τη σκέψη από τον Αριστοτέλη, μέχρι σήμερα, σε ένα παράξενο metaverse, η μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου διαπερνά τους ζωντανούς προφορικούς θρύλους μπλέκοντας τις μυθικές αφηγήσεις με τα πραγματικά επιτεύγματα.

«Αυτό είναι της μοίρας του γραπτό και αυτό είναι το ριζικό του», ακούμε στην παράσταση για τον άνθρωπο που γύρισε τον κόσμο και είδε διαφορετικούς πολιτισμούς και χώρες, ένα απόσπασμα που φέρνει εύλογα στον νου την αρχή της θρυλικής Οδύσσειας «πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνων» (γνώρισε πολλές πολιτείες και έμαθε τη σκέψη πολλών ανθρώπων) δείχνοντας πόσο κοντά τελικά είναι τα μεγάλα επικά ποιήματα και τα αριστουργήματα με τις απλές λαϊκές αφηγήσεις.

Αλλά ποιος από όλους ήταν τελικά ο Μέγας Αλέξανδρος και τι αλήθεια σκεφτόταν; Μέσα από τα όνειρα στην παράσταση ακούμε την εσωτερική φωνή του στρατηλάτη, τι μπορεί να σκεφτόταν στη μοναξιά του ένας μεγάλος άνδρας, βιώνουμε την αγωνία του πριν από τις μεγάλες μάχες και νιώθουμε το άγχος ενός ταυτόχρονα σπουδαίου προσώπου και ευαίσθητου θνητού, ειδικά όταν έρχεται αντιμέτωπος με τους χρησμούς και όταν πρέπει να λύσει ο ίδιος τα μεγάλα αινίγματα.

Αλλοτε, πάλι, σε αυτό το ποίημα που στοχάζεται πάνω σε θέματα ταυτότητας, στη συνύπαρξη όλων αυτών των λαών που ενώθηκαν κάτω από τον Μέγα Αλέξανδρο, βλέπουμε τα στενά όρια ανάμεσα στον μύθο και το ιστορικό πρόσωπο αλλά και τις προφορικές ιστορίες που έθρεψαν τον θρύλο του. Πολλές φορές, στο μυαλό των ανθρώπων ο Αλέξανδρος έμοιαζε να βρίσκεται πιο κοντά στον κόσμο των θεών παρά σε αυτόν των ανθρώπων, έχοντας ο ίδιος στο μυαλό ότι η μοίρα του είναι αυτή των τραγικών ηρωικών προσώπων: δεν είναι τυχαίο ότι η μητέρα του Ολυμπιάδα αναφερόταν στον πρόγονό της Αχιλλέα, τον άτρωτο ήρωα του Τρωικού Πολέμου, μιλώντας για τη μοίρα του γιου της.

Στα βήματά του, άλλωστε, φαινόταν να βαδίζει και ο Αλέξανδρος και νιώθοντας ότι ακολουθεί ένα αντίστοιχο ριζικό, πολλές φορές κατέφευγε σε διάφορες μάγισσες για να μάθει και να αποκωδικοποιήσει τους οιωνούς που προδικάζουν μια τέτοια απόφαση. Την ίδια στιγμή, όμως, αρνιόταν να γίνει σκλάβος του πεπρωμένου και βάδιζε πέρα από τον δρόμο που χάραζε η μοίρα - κι αυτή ακριβώς ήταν και η υπερδύναμή του, την οποία τονίζει η παράσταση.

«Αρκεί να σκεφτούμε πως όταν ο Αλέξανδρος πέθανε, μόλις στα 32 του χρόνια, άφησε πίσω μια τεράστια αυτοκρατορία που περιλάμβανε διαφορετικές θρησκείες, πολιτισμούς, συνήθειες και εθνότητες», σημειώνει η Ελισάβετ Φιλιππούλη ως ουσιαστικός εμπνευστής της παράστασης και εξηγώντας το σκεπτικό της που στόχο έχει να μεταφέρει τα δικά της μηνύματα για την ένωση των πολιτισμών μέσω της κυρίαρχης εικόνας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος, όπως τονίζει η ίδια, «ήταν ταυτόχρονα στρατηγός, ηγέτης, ήρωας αλλά και άνθρωπος, μια άκρως γοητευτική προσωπικότητα που η παρουσία της στην Ιστορία αναπτύχθηκε μέσα από πραγματικά γεγονότα αλλά και μύθους, τους οποίους διέκριναν αντιθέσεις αλλά και μια δαψίλεια αναφορών και θρύλων που άντεξαν στα χρόνια, τόσο συναρπαστικών ώστε να τον ανυψώσουν στη σφαίρα της αθανασίας». 

Λατρεύτηκε σαν θεός

Ωστόσο, αυτό που έχει κανείς ως απορία, ακόμα και μεταξύ των Ελλήνων, είναι πώς ένας υποτιθέμενος κατακτητής έφτασε να λατρεύεται στις άκρες του κόσμου από ετερόκλητες εθνότητες και τελικά, όπως φάνηκε τόσο στην παράσταση, όσο και στα πολύτιμα κειμήλια που εκτίθενται στην τεράστια έκθεση για τον Μέγα Αλέξανδρο, να θεοποιείται.

Ο μύθος του εξαπλώθηκε σε ξένους πολιτισμούς, σε διαφορετικές παραδόσεις από την Περσία έως τη Ρωσία και από τη μυθική Βαβυλώνα έως τη μεσαιωνική Αγγλετέρα, όπου είδαμε να εκλαμβάνεται ως ένας θρυλικός ιππότης. «Πραγματικά κανείς απορεί πως ένας στρατιωτικός ηγέτης, ουσιαστικά ένας κατακτητής έφτασε να λατρεύεται από τους πολιτισμούς τους οποίους υπέταξε με τη βία», τονίζει η κυρία Φιλιππούλη.

«Μήπως γιατί η μορφή του συνδύαζε ταυτόχρονα την ανδρεία και την τρωτότητα; Ή μήπως γιατί φρόντιζε να παίρνει μαθήματα από τις τοπικές κουλτούρες τις οποίες κατακτούσε ενώ έδειχνε να σέβεται τις διαφορετικές θρησκείες;», είναι το ρητορικό ερώτημα που απευθύνει η ίδια αλλά και που διατρέχει ουσιαστικά όλη την παράσταση και το πρωτότυπο, δυναμικό, επικό αλλά και μοντέρνο κείμενο που έγραψε ο πατέρας της Σταμάτης Φιλιππούλης, το οποίο άλλοτε ακούγεται σαν ποίημα του Ελιοτ και άλλοτε σαν δυναμικό απόσπασμα από την «Ιλιάδα».

«Στην καρδιά αυτού του επικού ποιήματος ουσιαστικά ενυπάρχει η ιδέα της δημοκρατικής υπεροχής και σε αυτό ήθελα καταρχάς να δώσουμε έμφαση», καταλήγει η ίδια. «Γιατί ο Αλέξανδρος μπορεί να ήταν Μεγάλος αλλά το ίδιο ήταν και οι ήρωες και οι ηρωίδες τις οποίες συνάντησε στο διάβα του. Η πραγματική υπεροχή ως αξία έχει άλλωστε να κάνει με τις έννοιες και τις αξίες της κατανόησης και της αλληλεγγύης και αυτά είναι τα μηνύματα που θέλουμε να περάσουμε με την παράσταση».

Με άλλα λόγια, σε αυτό που θέλησε να δώσει έμφαση η παράσταση είναι σε μια μορφή και μια προσωπικότητα που ένωσε παρά δίχασε και που ξεπερνώντας την Ιστορία άφησε βαθύ αποτύπωμα σε πολλές κουλτούρες, θρησκείες και φυλές. Ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε σε μέρη μακρινά μεταφέροντας τις ιδέες του Ελληνισμού και ενέπνευσε ως ήρωας, στρατηλάτης αλλά και ως θρύλος.

Στη συγκεκριμένη διασκευή, κεντρική φιγούρα είναι, εκτός από τον ίδιο, αυτή του δασκάλου του, του φιλοσόφου Αριστοτέλη, ο οποίος μέσα από τα όνειρά του δίνει νέες διαστάσεις στις παγκόσμιες εξερευνήσεις του μαθητή του. Ετσι, ανάμεσα στη φαντασία, στη φιλοσοφία και την Ιστορία ο θεατής καλείται να σκεφτεί την ιδέα του μεγαλείου μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα.

Σε αναλογία λοιπόν με τη μοντέρνα εικόνα που αναδεικνύει η έκθεση «Μέγας Αλέξανδρος - Η κατασκευή ενός μύθου», η διασκευή της Ελισάβετ Φιλιππούλη λαμβάνει υπόψη τις διαφορετικές εκδοχές του στρατηλάτη μέσα από τους θρύλους αλλά και μέσα από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες για το ασυνείδητο, όπως εκφράστηκαν από τις θεωρίες του Καρλ Γιουγκ.

Σημαντική είναι η συμβολή στην παράσταση, εκτός από τους πρωταγωνιστές που ερμήνευσαν με επάρκεια τις διαφορετικές εκδοχές του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τις γυναίκες και τους άνδρες που συνάντησε και τον μεγάλο του δάσκαλο, του Πολ Μπένι, δηλαδή του ανθρώπου που εμπνεύστηκε τα εντυπωσιακά ψηφιακά σκηνικά-πίνακες, ενός καλλιτέχνη του οποίου τα έργα βρίσκονται, μεταξύ άλλων, στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, στην Εθνική Πινακοθήκη της Αυστραλίας, στην Εθνική Πινακοθήκη της Αγγλίας, καθώς και στη Βασιλική Συλλογή. Oσο για τη μουσική, φέρει την υπογραφή ενός άλλου Eλληνα, του Σταμάτη Σπανουδάκη ο οποίος επανέρχεται, μετά τον δικό του «Αλέξανδρο», που είχε γράψει το 1995 με μια «μουσική εμπνευσμένη από τον γλυκό Μακεδόνα βασιλιά μας, ακόμη υπονοεί ότι “ζει και βασιλεύει”.

Στο πιο ασφαλές και ευγενές μουσείο του κόσμου. Στις καρδιές μας», όπως δηλώνει ο ίδιος. Oσο για τη σκηνοθέτιδα της παράστασης Ντέι Σέρλοκ, υπογραμμίζει με τη σειρά της πως πρόκειται για «μια αληθινή ιστορία που την αφηγούμαστε ως όνειρο αλλά και μια πρόκληση για τους καιρούς μας, και για την ανθρωπότητα. Αυτό είναι θέατρο».

Σπουδαία η συμβολή του ηθοποιού και θεατράνθρωπου Πίτερ Μάρινκερ στον ρόλο του Αριστοτέλη και του Τζακ Πάρι-Τζόουνς στον ρόλο του Μέγα Αλεξάνδρου, ο οποίος φαινόταν πολύ χαρούμενος στο κοκτέιλ που ακολούθησε της παράστασης για το οποίο συμμετείχε σε μια τόσο σημαντική παραγωγή: «Είμαι πολύ ενθουσιασμένος που συνέβαλα σε αυτή την παραγωγή η οποία δίνει έμφαση στο πώς προσλαμβάνεται η υπεροχή στον σύγχρονο κόσμο και τι σημαίνει να εστιάζουμε όχι μόνο στην εξωτερική και επίπλαστη επιτυχία αλλά στην ουσία. Και είναι αλήθεια πως ο νεαρός Αλέξανδρος όχι μόνο μας βοηθάει να καταλάβουμε τι σημαίνει υπεροχή αλλά και σύνδεση και ελπίδα». 

Οι αμέτρητες μορφές του

Αναζητώντας τον Μέγα Αλέξανδρο, αυτό που θέλει να τονίσει η άκρως μοντέρνα έκθεση που οργάνωσε με περισσή αγάπη και φροντίδα η Βρετανική Βιβλιοθήκη με τον τίτλο «Μέγας Αλέξανδρος - Η κατασκευή ενός μύθου» είναι ότι η φήμη του Μακεδόνα στρατηλάτη κατάφερε όχι μόνο να υπερβεί όλα τα σύνορα αλλά και να επιβιώσει σε διαφορετικούς μύθους και θρύλους διασχίζοντας τους αιώνες και φτάνοντας ακόμα και σήμερα να παίρνει τη μορφή κόμικ, μυθιστορήματος ακόμα και.. videogame.

Η έκθεση, χωρισμένη σε ενότητες που έχουν να κάνουν τόσο με την αυτοκρατορία που ο ίδιος διαμόρφωσε όσο και με την καταγωγή του, τις σχέσεις του αλλά και τις διαφορετικές μορφές που απέκτησε σε ετερόκλητους πολιτισμούς και θρησκείες που έφτασαν έως τη θεοποίησή του, είναι αποκαλυπτική όχι μόνο γιατί φέρνει για πρώτη φορά στο φως πολύτιμα κειμήλια αλλά και γιατί αποκαλύπτει με τρόπο μοναδικό τη διεθνή και απόλυτη φήμη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ηταν αυτός που κατέκτησε όλο τον κόσμο, που έγινε άγιος, Φαραώ ακόμα και ιππότης, σύμφωνα με τους μεσαιωνικούς μύθους, μανδαρίνος αλλά και Εβραίος προφήτης.

Για τις ανάγκες της έκθεσης βγήκαν, μάλιστα, για πρώτη φορά πολύτιμα κειμήλια από την Οξφορδιανή βιβλιοθήκη Μπόντλιαν, όπως ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο που θεωρείται το πρώτο «εικονογραφημένο» κείμενο για τον Μέγα Αλέξανδρο, όπου απεικονίζονται όλοι οι σημαντικοί σταθμοί του σπουδαίου Μακεδόνα σε μια σειρά από πανέμορφες εικόνες που τον αναπαριστούν ανάμεσα σε εξωτικούς φοίνικες.

Σε ένα άλλο πανέμορφο αριστούργημα από την Περσία του 1604 βλέπουμε τον Μέγα Αλέξανδρο να παρηγορεί τον ετοιμοθάνατο εχθρό του (!) Δαρείο, κάτι που δίνει την εντύπωση πως οι Πέρσες, παρότι έζησαν την απόλυτη ισοπέδωση από τον Μακεδόνα, έφτασαν να παραδέχονται την απόλυτη υπεροχή του.

Αλλού πάλι συνειδητοποιούμε ότι στην Αιθιοπία λάτρευαν τον Αλέξανδρο ως χριστιανό άγιο, καθώς σε έναν πάπυρο του 18ου αιώνα τον βλέπουμε να νικάει τον Σατανά καβάλα στον Βουκεφάλα ως ένας άλλος Γεώργιος που νικάει τον δράκο (!), ενώ σε αντίστοιχη πάλι απεικόνιση ως έφιππου, πάνω σε νόμισμα αυτή τη φορά, τον βλέπουμε να κατατροπώνει εχθρούς που προελαύνουν καβάλα σε ελέφαντες - σε μια προφανή αναφορά στη Μάχη του Υδάσπη στη Μεσοποταμία, όπου ο Μέγας Αλέξανδρος νίκησε τον Ινδό ηγεμόνα Πώρο, τον οποίο κατέληξε να έχει πολύτιμο σύμμαχό του.

Απειρες, επομένως, οι εκδοχές του Μεγάλου Αλεξάνδρου ακόμα και κάτω από τον βυθό, αφού η επίγεια φαντασία δεν έφτανε για να δείξει τα κατορθώματά του που κατά τις αναπαραστάσεις του Μεσαίωνα επεκτείνονταν και στα αλλόκοτα πλάσματα της θάλασσας (πόσοι, αλήθεια, ήξεραν ότι, εκτός από τις γοργόνες, ο Αλέξανδρος είχε σχέση και με τεράστια καλαμάρια τα οποία νικούσε ως ιππότης των Σταυροφοριών;).

Στην έκθεση ξεχωρίζει επίσης ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα mappa mundi (μεσαιωνικός χάρτης του κόσμου) με μυθικές πόλεις και αλλόκοτα τέρατα, όπου ο μόνος που καταφέρνει να φτάσει μέχρι τις πύλες του παραδείσου δεν είναι κάποιος άγιος αλλά ο Μέγας Αλέξανδρος ως άλλη μια απόδειξη της θεοποίησής του. Ο χάρτης είχε βρεθεί στη Μονή του Εμπστορφ, στη βόρεια Γερμανία, αλλά καταστράφηκε ολοσχερώς από βομβαρδισμό.

Γνήσιο αντίγραφο αυτού του πανέμορφου χάρτη αποκαλύπτεται για πρώτη φορά στο κοινό, στην έκθεση μαζί με άλλα άγνωστα, σπάνια χειρόγραφα, Αλλωστε σε αυτές τις σπάνιες απεικονίσεις ο Μέγα Αλέξανδρος εναλλάσσεται με τον Ρολάνδο και τον Βασιλιά Αρθούρο -ακόμα και με τον ίδιο τον Αμλετ αφού, σύμφωνα με μια από τις άγνωστες εκδοχές του γνωστού έργου του Σαίξπηρ, υπάρχει αναφορά στον Μέγα Αλέξανδρο και μάλιστα στην αρχή της 5ης πράξης, όπου φέρεται να λέγεται πως «ο Αλέξανδρος πέθανε, κείτεται νεκρός και η στάχτη του έχει σκορπιστεί στην άκρη της Γης».

Το απόσπασμα αυτό παρατίθεται στην πρώτη έκδοση του Σαίξπηρ που εκτίθεται στην έκθεση, όπου διαβάζουμε λίγο πριν από το τέλος της 5ης πράξης να μνημονεύεται το όνομα του Αλέξανδρου ως του πιο ισχυρού και ανυπέρβλητου προσώπου στην Ιστορία.

Το τέλος και ο τάφος του

Σε μια άλλη, αναπαράσταση από εικόνα που προέρχεται από τη Μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα, βλέπουμε τον όσιο Σισώη να προσκυνά τον τάφο του Αλεξάνδρου, που αποδεικνύει και τη στενή και άμεση σχέση του ακόμα και με την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία. Παρότι κανείς μέχρι τώρα δεν γνωρίζει που ακριβώς βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Βρετανοί για καιρό πίστευαν ότι το σώμα του κρυβόταν σε μια σαρκοφάγο που βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης και μια τέτοια αναπαρίσταται με ακρίβεια στην έκθεση.

Πρόκειται για μια ξεπερασμένη πλέον θεωρία αφού αποδείχτηκε ότι δεν επρόκειτο για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά γι’ αυτόν του Αβδαλώνυμου, τοπικού βασιλιά της Φοινίκης, ωστόσο ένα ακριβές αντίγραφό του σε έναν υποτιθέμενο αιγυπτιακής έμπνευσης τάφο ολοκληρώνει, ουσιαστικά, την περιήγηση στην έκθεση. Σχετικά με το τέλος του Μέγα Αλέξανδρου, η Ελισάβετ Φιλιππούλη αναφέρεται στη θρυλική ιστορία που αναφέρεται στις τελευταίες του ώρες, στις 10 ή 11 Ιουνίου του 323 π.Χ.

«Οταν ο Αλέξανδρος κατάλαβε ότι πεθαίνει, μάζεψε τους στρατηγούς του γύρω από το νεκροκρέβατό του και μοιράστηκε μαζί τους τις τελευταίες του τρεις επιθυμίες», μας λέει η υπεύθυνη της παράστασης για την ιστορία που διάβασε η ίδια κατά τη διάρκειά της έρευνας της. «Αυτό που ήθελε είναι να κουβαλήσουν το νεκρό του σώμα οι καλύτεροι γιατροί, οι στρατηγοί του να σκορπίσουν χρυσό κατά τη μεταφορά του στον τάφο και τα χέρια του να κρέμονται ελεύθερα».

Τότε ένας από τους στρατηγούς γονάτισε δίπλα από το νεκροκρέβατό του ασπάστηκε το χέρι του και τον ρώτησε: «- Αυτοκράτορά μου, όλες οι επιθυμίες θα εκπληρωθούν αλλά γιατί εκφράζετε αυτές τις τόσο παράδοξες; - Γιατί με το να έχω τους καλύτερους γιατρούς να με μεταφέρουν, θα δείξω στον κόσμο ότι δεν έχει καμία σημασία να προσπαθείς να θεραπεύσεις την εξουσία όταν επέρχεται ο θάνατος.

Ηθελα τον δρόμο να καλύπτεται από χρυσό και από πολύτιμους λίθους ώστε ο καθένας που θα τους μαζεύει να δει πως ο υλικός πλούτος συγκεντρώνεται στον επίγειο κόσμο και εκεί παραμένει. Και τέλος, θέλω τα χέρια μου να κρέμονται ελεύθερα έξω από το νεκροκρέβατό μου ώστε όλοι να καταλάβουν ότι με άδεια χέρια ερχόμαστε και με άδεια χέρια φεύγουμε αφού θα έχουμε εξαντλήσει το πιο πολύτιμο πράγμα: τον χρόνο».

Η Ελισάβετ Φιλιππούλη παραδέχεται ότι κανείς δεν μπορεί να πει αν αληθεύει ο θρύλος, αλλά ότι το σημαντικό είναι ότι σε αυτές τις γραμμές φαίνεται ταυτόχρονα η ανθρώπινη υπεροχή και η σεμνότητα που χαρακτηρίζει τον παροδικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης και φύσης. Στο χέρι του καθενός επομένως είναι τι θα κρατήσει και τι θα αφήσει, ακόμα και από τον ίδιο τον επικό μύθο του Μεγάλου Αλεξάνδρου που κυριαρχεί ακόμα και σήμερα και ξεπερνάει τα σύνορα του χώρου και του χρόνου.