Η τελευταία συνέντευξη της Δέσποινας Γερουλάνου: «Θα ήθελα να δω τα παιδιά να εκπαιδεύονται στον πολιτισμό»
18.04.202317:24
Η πρώην πρόεδρος της εταιρίας 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είχε μιλήσει στο περιοδικό Gala
«Θα ήθελα να δω τα παιδιά να εκπαιδεύονται στην τέχνη και τον πολιτισμό» είχε δηλώσει στην τελευταία της συνέντευξη στο περιοδικό Gala και στον Κώστα Μπουρούση η Δέσποινα Γερουλάνου, αδερφή του Παύλου Γερουλάνου, που έφυγε σήμερα ξαφνικά από τη ζωή. Η απώλεια για τον πολιτισμό είναι μεγάλη, καθώς υπήρξε μίας από τις πιο σημαντικές εκπροσώπους της τέχνης. Τα τελευταία χρόνια ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνα 2023.
«Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας γίνονται έργα που θα μείνουν» είχε πει, ενώ εστιάζοντας στην αναβάθμιση είχε επισημάνει τα εξής: «Η Ελευσίνα είναι μια πόλη που έγινε μεγάλο βιομηχανικό κέντρο και κατόπιν εγκαταλείφθηκε. Είναι ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό με μεγάλη γοητεία. Οταν αρχικά πήγα στην Ελευσίνα δεν περίμενα ότι θα με γοήτευε. Νόμιζα ότι ήταν μια εντελώς κατεστραμμένη πόλη. Ομως την καταστροφή έχει τελικά καταφέρει να την ενσωματώσει η ίδια η πόλη».
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξή της
Δεν πάνε πολλά χρόνια από την περίοδο που η Δέσποινα Γερουλάνου είχε τη μάλλον στρεβλή αλλά ακλόνητη πεποίθηση πως η Ελευσίνα ήταν μια εγκαταλειμμένη και εν πολλοίς κατεστραμμένη πόλη. Τι χρειάστηκε για να αναθεωρήσει; Να κατέβει μια βόλτα σε μια από τις αρχαιότερες αλλά και τις πιο παρεξηγημένες πόλεις στην «άγρια Δύση» της Αττικής. Τότε ξανασυστήθηκε με το ιστορικό βάρος που φέρει η πόλη αλλά και με τη φθορά, η οποία όμως είχε πια ενσωματωθεί στο DNA της Ελευσίνας. Η αναθεώρηση αυτή τής ήταν παραπάνω από χρήσιμη, όταν κλήθηκε να αναλάβει τη θέση της προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του οργανισμού «Ελευσίνα-Πολιτιστική Πρωτεύουσα».
Ηταν μια δύσκολη δουλειά, αλλά κάποιος έπρεπε να την κάνει. Παρότι είχε πει πως έγραψε κι έσβησε πολλές φορές την επιστολή παραίτησής της, ότι χρειάστηκε να αναμετριέται κάθε τόσο με τη γραφειοκρατία του Ελληνικού Δημοσίου και να ηγείται ενός οργανισμού που επιχειρεί κάτι κατά τη γνώμη της οξύμωρο, να κάνει δηλαδή τέχνη μέσω Δημοσίου, η Δέσποινα Γερουλάνου ένιωσε δικαιωμένη -απέναντι στον εαυτό της- για την επιλογή της.
Η γυναίκα που συνέβαλε στη δημιουργία των εμβληματικών πωλητηρίων του Μουσείου Μπενάκη, που ασχολείτο συστηματικά με την ανάδειξη και την επανεκτίμηση της αξίας της χειροτεχνίας (craft) και που κάποτε υπήρξε θεατρική συμπρωταγωνίστρια του Δημήτρη Χορν αλλά και ηθοποιός του Νίκου Παναγιωτόπουλου ήθελε να κάνει χίλια πράγματα στη ζωή της. Η αλήθεια είναι πως με ό,τι κι αν καταπιάστηκε, το έκανε καλά.
GALA: Τι σημαίνει Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης;
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΥ: Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες έχουν ως κεντρικό στόχο να ενώσουν τις πόλεις και τις χώρες της Ευρώπης μέσω του πολιτισμού. Οταν θεσπίστηκε ο θεσμός επιλέγονταν μεγάλες πόλεις. Τώρα πια η νοοτροπία έχει αλλάξει. Επιλέγονται μικρότερες πόλεις οι οποίες αντιμετωπίζουν και κάποια θέματα. Θέλουν να τις βγάλουν από την αφάνεια ή να επουλώσουν κάποια πληγή που έχουν υποστεί. Στόχος είναι μέσα από τον θεσμό να αναδειχθεί η ευρωπαϊκή ποικιλομορφία, φανερώνοντας όμως και τις ιδιαιτερότητες και βέβαια τις δυνατότητες κάθε τόπου.
G: Δουλεύει όμως στην πράξη ή είναι για το θεαθήναι;
Δ.Γ.: Δουλεύει. Γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση πάρα πολλοί ξένοι μαθαίνουν την Ελευσίνα. Ερχονται, δουλεύουν. Πολύς κόσμος ακούει την πόλη, βρίσκεται στο επίκεντρο. Από εκεί και μετά το ζήτημα είναι ποιος θα αναλάβει την επόμενη μέρα και πώς θα τη διαχειριστεί. Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας γίνονται έργα που θα μείνουν. Οχι μόνον εκδηλώσεις, αλλά και υποδομές, εκπαιδευτικά προγράμματα, προγράμματα κατάρτισης και καινοτομίας, δράσεις για την ανάδειξη και την ανακάλυψη της πόλης, συμμετοχικά προγράμματα, κ.λπ. Πράγματα θα μείνουν, το θέμα είναι πώς θα αξιοποιηθούν.
G: Οι κάτοικοι πώς έχουν υποδεχθεί το άνοιγμα της πόλης τους;
Δ.Γ.: Αρχικά είχαν επιφύλαξη. Κάποιοι. Αλλοι ήταν εξαρχής ένθερμοι. Αλλοι παραμένουν επιφυλακτικοί. Γιατί η Ελευσίνα έχει πράγματι σοβαρά προβλήματα. Αλλά αυτός είναι ο σκοπός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, να βάλει ξανά την πόλη στον χάρτη με έναν άλλο τρόπο. Αυτό που θα ήθελα περισσότερο απ’ όλα είναι να καταφέρουμε να αλλάξει οριστικά η
εικόνα που έχουν οι περισσότεροι για την Ελευσίνα και να ανακαλύψουν την αθέατη πλευρά αυτής της μαγικής πόλης. Θα ήθελα να δω αυτά τα αριστουργηματικά κτίρια, υπέροχα δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, να ζωντανεύουν ξανά και να γεμίζουν επισκέπτες. Θα ήθελα να δω κάποιες αλλαγές στο περιβάλλον της πόλης και να πούμε ότι συμβάλαμε κι εμείς σε αυτό. Θέλω να δω τη θάλασσα της Ελευσίνας να αλλάζει, να ανοίγει το παράκτιο μέτωπο και η θαλάσσια πρόσβαση. Θα ήθελα να δω τα παιδιά να εκπαιδεύονται στην τέχνη και τον πολιτισμό και να κρατήσουν τις παραδόσεις της πόλης τους, έχοντας όμως γνώση της σύγχρονης τέχνης και των σημερινών παραμέτρων του πολιτισμού έτσι ώστε να συμβάλουν δημιουργικά στην αλλαγή της πόλης τους.
G: Τι σας ιντρίγκαρε για να αναλάβετε μια τέτοια θέση;
Δ.Γ.: Η Ελευσίνα η ίδια. Μου άρεσε πάντα αυτή η πόλη. Εχει καταπληκτική ενέργεια. Είναι μια πόλη φοβερών αντιθέσεων. Μιλάμε για έναν αρχαιολογικό χώρο με τεράστια ιστορική σημασία, όπου οι μύστες έφταναν από παντού, για να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι προσκυνητές έφευγαν έχοντας απαλλαγεί από τον φόβο του θανάτου. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τα Ελευσινια μυστήρια επειδη ήταν απαγορευμένη, με ποινή θανάτου, η διήγηση της τελετής. Η Ελευσίνα είναι μια πόλη που έγινε μεγάλο βιομηχανικό κέντρο και κατόπιν εγκαταλείφθηκε. Είναι ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό με μεγάλη γοητεία. Οταν αρχικά πήγα στην Ελευσίνα δεν περίμενα ότι θα με γοήτευε. Νόμιζα ότι ήταν μια εντελώς κατεστραμμένη πόλη. Ομως την καταστροφή έχει τελικά καταφέρει να την ενσωματώσει η ίδια η πόλη.
G: Το γεγονός ότι αναλάβατε να διαχειριστείτε έναν οργανισμό σε άμεση επαφή με το Ελληνικό Δημόσιο ήταν δύσκολο;
Δ.Γ.: Κάθε αρχή είναι πάντα δύσκολη, πόσω δε μάλλον όταν δεν έχεις ξανασυνεργαστεί με το Δημόσιο όπου οι διαδικασίες γίνονται με διαφορετικό τρόπο και βασίζονται σε ένα πιο πολύπλοκο σύστημα. Μάθαμε όμως κι εμείς και τώρα πια είμαστε μια πολύ δεμένη ομάδα με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, CEO τη Νανά Σπυροπούλου, και με υπέροχα νέα παιδιά που που κάνουν ο καθένας στον τομέα του εξαιρετική δουλειά. Παρόλα αυτά κάποιες δυσκολίες παραμένουν.
G: Την ημέρα της τελετής έναρξης ποιο αίσθημα κυριαρχούσε;
Δ.Γ.: Της αγωνίας να γίνουν όλα σωστά. Είχαμε πολλές δυσκολίες που προέκυψαν την τελευταία στιγμή. Αλλά με το που ξεκίνησαν οι πομπές να κατεβαίνουν στο λιμάνι, ξεκίνησε ο ενθουσιασμός και το γλέντι που συνεχίστηκε με την κυρίως τελετή, μετά με τις μοναδικές δράσεις στο παράκτιο μέτωπο, τη συναυλία των Stereo Nova και το after party που κράτησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Ο κόσμος που βρέθηκε εκεί ήταν ενθουσιασμένος.
G: Εχετε την εικόνα και την ενέργεια μιας δυναμικής γυναίκας. Είναι προσόν για τη θέση που κατέχετε;
Δ.Γ.: Θα έλεγα πως είναι.
G: Με την πολιτιστική διαχείριση πώς ασχοληθήκατε;
Δ.Γ.: Ξεκίνησα από το Μουσείο Μπενάκη. Μαζί με μία ακόμα συνεργάτιδα, την Πόπη Δημητροπούλου, στήσαμε τα πέντε πωλητήρια του Μουσείου.
G: Η ιδέα πώς γεννήθηκε;
Δ.Γ.: Η ιδέα είχε ξεκινήσει πριν πάω εγώ. Από μια ομάδα γυναικών, την Αμαλία Μεγαπάνου, τη Ρένα Ανδρεάδη, τη Φανή Λαμπαδαρίου, την Αρτεμη Κορτέση. Αυτές ξεκίνησαν τον θεσμό του πωλητηρίου. Ηταν ένα μικρό πωλητήριο, κάτω από τη σκάλα του Μουσείου, με κάρτες και κάποια αντίγραφα έργων αρχικά. Εγώ ανέλαβα την επόμενη μέρα του.
G: Θα λέγατε πως αυτό είναι το έργο ζωής σας;
Δ.Γ.: Ναι αυτό είναι. Γιατί δεν είναι μόνο το ίδιο το πωλητήριο. Μέσα από εκεί συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι εκεί έξω που δουλεύουν με τα χέρια τους. Και νομίζω ότι το πωλητήριο του μουσείου συνέβαλε στο να βρουν οι χειροτέχνες τον χώρο τους. Δεν υπήρχε ως τότε χώρος για το ελληνικό craft, για υφαντά, για κοσμήματα, για κεραμικά. Ακόμα και σήμερα που το craft είναι τάση διεθνώς, εμείς ως χώρα είμαστε πολύ πίσω. Δεν έχουμε ασχοληθεί με αυτές τις τέχνες, παρότι είναι η ιστορία μας. Τις έχουμε απαξιώσει.
G: Το ενδιαφέρον αυτό από πού ξεκίνησε;
Δ.Γ.: Πάντα μου άρεσαν τα ωραία πράγματα. Αλλά τα αγάπησα ακόμα περισσότερο βλέποντας και μαθαίνοντας πώς φτιάχνονται, πόσο χρόνο απαιτούν, πόση αφοσίωση χρειάζεται κάθε αντικείμενο. Υπάρχει δουλειά, τέχνη, υπομονή, εμπειρία και ταλέντο από πίσω. Είναι ένα θαυμαστό πράγμα.
G: Διάβασα ότι στο παρελθόν υπήρξατε ηθοποιός. Ηταν παιδικό όνειρο;
Δ.Γ.: Οχι, κανένα τέτοιο όνειρο δεν είχα. Ο Δημήτρης Χορν, που ήταν φίλος και γείτονας της γιαγιάς μου, με επέλεξε και μου ζήτησε να παίξω. Ακριβώς επειδή δεν ήταν το όνειρό μου, δεν το συνέχισα.
G: Μετά την Ελευσίνα, τι;
Δ.Γ.: Νομίζω θα με κερδίσει πάλι η χειροτεχνία.
G: Ποιο είναι το αγαπημένο σας σημείο στην Ελευσίνα;
Δ.Γ.: Ο πεζόδρομος που βλέπει στον αρχαιολογικό χώρο. Είναι ένα θαύμα να περπατάς εκεί. Και το οινοποιείο του Πάνου Παπανικολάου.
G: Τι δεν πρέπει να χάσουμε από τις εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας;
Δ.Γ.: Είναι πολλά τα events. Θα έλεγα το συμμετοχικό project του Ρομέο Καστελούτσι τον Σεπτέμβριο, την έκθεση «Elefsina Mon Amour» σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου που θα απλωθεί σε όλη την πόλη, το «Human Requiem in Eleusis» του Jochen Sandig σε χορογραφία της Σάσα Βαλτς, το Eco Culture Festival που θα μείνει στην πόλη ως παρακαταθήκη για την επόμενη μέρα και βέβαια τον «Πήλινο Στρατό της Ελευσίνας». Ο εικαστικός Juan Esteban Sandoval δημιουργεί χιλιάδες κράνη με τα ονόματα των ανθρώπων που δούλεψαν στην πόλη. Είναι ένα αφιέρωμα στην εργατική τάξη της Ελευσίνας.
G: Εχετε κάποια μικρή καθημερινή ιεροτελεστία;
Δ.Γ.: Την καθημερινή βόλτα του σκύλου μου. Και το πρωινό μου. Το τρώω πάντα με ησυχία. Είμαι πρωινός τύπος, αλλά ξοδεύω μια ώρα μες στο νερό για να «ισιώσω».