«Καταγωγή ή οι ιστορίες» - Το νέο βιβλίο του Νικόλα Σεβαστάκη

«Σε κατακόρυφη στήλη στα δεξιά ενός ολοσέλιδου αφιερώματος, το όνομα Δέσποινα Μπουζιάνη βρισκόταν ανάμεσα στους τριάντα πέντε ‘‘αγρίως βασανισθέντες", ‘‘η φρίκη είχε αποτυπωθεί στα κορμιά τους’’, ‘‘καταπατήθηκαν ιερά και όσια’’ και ‘‘ανθρωπόμορφα κτήνη έδειξαν πόσο μισούσαν τη δημοκρατία και την ανθρωπιά».

Δικτατορία ΕΑΤ - ΕΣΑ

Ουσιαστική προϋπόθεση για να μιλήσει κανείς αληθινά για μια σκληρή πραγματικότητα όπως τα χρόνια της ελληνικής δικτατορίας, είναι να έχει μια κριτική απόσταση, να τη γνωρίζει καλά αλλά να έχει και ένα εκ των έξω βλέμμα, αποκομμένο συναισθηματικά από τα γεγονότα. Μόνο έτσι αντλείς προϊόντα βαθιάς απόσταξης, ουσίες, οινοπνεύματα κι αναθέματα μιας περιόδου.

Ο Νικόλας Σεβαστάκης έχει όλα τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα για τα παραπάνω και επιπλέον διαθέτει ευρεία γνώση των γεγονότων της περιόδου 1965 - 1995.
Ο συγγραφέας, φτάνοντας στην σελίδα 168, την «φέρνει» στον αθώο ανυποψίαστο βιβλιοαναγνώστη λέγοντας: «είχε δυσκολευτεί πολύ εκείνος να αποτυπώσει σε λίγες γραμμές το ‘‘νήμα της αφήγησης’’, αφού για τον ίδιο στα λογοτεχνικά έργα κάθε δυνατότητα περίληψης ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη».

Θα επιχειρήσουμε λοιπόν, μια «καταδικασμένη» περίληψη, ανολοκλήρωτη, μισή, δε θα αποκαλύψουμε τη συνέχεια και το τέλος συμμορφούμενοι προς «υποδείξεις». Αν και πιστεύουμε ότι είναι λόγια υπαγορευμένα από «πονηρούς εκδότες», εκδοτικά κόλπα ζόρικα που κάνουν στην Ινδία, προκειμένου να μην αρκεστεί ο τεμπέλης αναγνώστης στην περίληψη.

ΜΙΑ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΜΕΝΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ΣΚΗΝΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ

Ο Άρης Χειμωνίτης, νεαρός φιλόλογος, περίπου απογαλακτισμένος εικοσιπεντάρης, κατοικεί σε μικρό διαμέρισμα στην οδό Ορμινίου, αποχαιρετώντας το πατρικό του στα βόρεια προάστεια εκεί, γύρω στα 1990.

Ο αφηγητής, φαίνεται να γνωρίζει καλά την πιο αεράτη ίσως περιοχή της Αθήνας, που με δυο λόγια ονομάζεται «όπισθεν Χίλτον»1 (Ορμινίου, Ευφρονίου, νοσοκομείο Συγγρού, κ.λπ.) και σηματοδοτεί την φιλοδοξία των μικροαστών ανατολικά του αποξηραμένου Ιλισσού να εκτιναχτούν σε μεσοστρώματα.

Με συνοδοιπόρους τη φίλη του Νεφέλη, τον ερευνητή συγγραφέα Οδυσσέα - Ανδρέα Αγαθάγγελο και τον περιστασιακό φωτορεπόρτερ Κρίστο, περιφέρει τον προς άγρα εαυτού από όπισθεν Χίλτον σε οδό Άγρας, όπου βρίσκεται και η κατοικία Σεφέρη, το Brazilian  της κομπανίας των Γκάτσου-Χατζηδάκη, το ινστιτούτο Γκαίτε, η Δεξαμενή, ο Εθνικός κήπος, το Booze, αποκαλύπτοντας την τέλεια «Αθηναϊκή γεωγραφία» που για κάποιο λόγο παίζει σημαντικό ρόλο.

Ο Άρης Χ. ξεκινάει συμβατική δουλειά στο φροντιστήριο, «κλίση προς την στασιμότητα και έλλειψη φιλοδοξίας» κατά την μάνα του, προκειμένου να υπηρετήσει την φιλοδοξία-όνειρό του να γίνει συγγραφέας.

Το πρώτο κεφάλαιο εξαντλείται σε λεκτικά τετ α τετ που αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα των οικογενειακών και φιλικών σχέσεων.

-Με τον πατέρα Μάνθο Χειμωνίτη, γνωστό αρχιτέκτονα και την ματαιωμένη προσδοκία του, να γίνει ο γιος του αρχιτέκτονας.

-Με την μάνα Δέσποινα Χειμωνίτη, έμπειρη διορθώτρια κειμένων που καλύπτει περιορισμένα το «empty nest» της με τις περιοδικές επισκέψεις του γιού της στο πατρικό του. Τον κοντράρει με διπλωματία, «επινόησε έτσι αυτό το ελαφρύ ρούχο του άνετου αστεϊσμού». Φυσικά, όπως κάθε μάνα, το παίζει γέφυρα προς τον πατέρα.

-Με τον σκοτεινό, εξηντατετράχρονο, ηλικιακά ασύμβατο Οδυσσέα Α. Αγαθάγγελο, πρώτο αναγνώστη των διηγημάτων του και την πρώτη νύξη της προδοσίας.

-Τα λιγότερα με την φίλη του Νεφέλη!

-Με τετ α τετ με τον εαυτό του. Υποτιμάει την γενιά του, λάτρης πραγμάτων παλιακών.

Καινούρια σπίτια, καινούρια ρούχα
Τα καινούρια σπίτια,
τα καινούρια έπιπλα,
οι καινούριοι δρόμοι,
τα καινούρια ρούχα,
τα καινούρια σεντόνια,
ό,τι είν’ καινούριο και φτιαγμένο απ’ τη μηχανή,
μας κλέβει ζωή απ’ το είναι μας,
μας κάνει άψυχους, ψυχρούς
όσο μαζεύονται τόσο παγώνει η ψυχή μας

(Σύντομο ποίημα, David Herbert Lawrence)

Τέλος, τετ α τετ του συγγραφέα με τον αναγνώστη.

Όχι, δεν είναι λάθος του τελευταίου αν δεν αντιλαμβάνεται εν τω γίγνεσθαι τον χρόνο και τον χώρο των γεγονότων να αναζητά αναφορές σε προηγούμενες σελίδες ή να του αποκαλύπτεται πολύ παρακάτω ή να τον συμπεραίνει. Αποτελεί λογοτεχνικό εύρημα, δείγμα της δεξιότητας του συγγραφέα, προκειμένου να κάνει συνένοχο της συγγραφής τον αναγνώστη.

Το μαγικό όλων των παραπάνω είναι η απέριττη γλώσσα2, χωρίς ίχνος εκζήτησης ή ακροβασίας και παρ’ όλα αυτά με άρωμα λυρισμού και τρυφεράδας. Με πλέξιμο λέξεων απλών, καθημερινών, αμολάει μελάνι mont blanc, λέγοντας τα πιο πικρά έως σκληρά, έως σοφά, έως δραματικά, έως γλυκά πράγματα εμποτισμένα με ανεπαίσθητο πικρό χιούμορ. Το θεωρούμε τεράστιο πλεονέκτημά του.

ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΚΟΜΑ

Η αφήγηση συνεχίζεται, χωρίς ίχνος δραματοποίησης, με το δραματικό γεγονός του βασανισμού της Δέσποινας Χειμωνίτη - Μπουζιάνη κατά τη διάρκεια της χούντας, αδιευκρίνιστο που και πότε.

«Στην τύχη είχε γλυτώσει την εγκεφαλική βλάβη, συνέπεια χτυπημάτων από αμβλύ όργανο». Εμμέσως πλην σαφώς, υπονοείται σεξουαλική κακοποίηση. Ζημιά «κάτω». Ισόβια θα έχει κουσούρια, ραχιαία άλγη και διαλείψεις και φυσικά εφιάλτες. Ο άντρας της δεν είχε ιδέα για την αντιστασιακή της δράση.

Στο κλασσικό δίλημμα στη συνέχεια, «μιλάω, αποκαλύπτω ή σιωπώ», η Δέσποινα Χ. Μ. επιλέγει για χάρη του γιού της, τον δεύτερο δρόμο à la recherche du temps perdu, επιχωματώνοντας εφιάλτες για χάρη μιας φυσιολογικής ζωής που μόνο κατ´ επίφαση μπορεί να’ ναι τέτοια. 

Στιγμές στιγμές, ακούγοντας Ella Fitzgerald, ή Επιφάνεια, ή Λιποτάχτες υψώνοντας το ποτήρι, «το βιβλίο του πάθους των παλαιών ημερών βρίσκονταν πάλι μπροστά της και την ανάγκαζε να το ξεφυλλίσει».

Η αλήθεια σιγά σιγά και υπόκωφα αποκαλύπτεται στον Άρη Χ., όταν ο καθηγητής Μανουσάκης, του εκφράζει τον θαυμασμό του για την μάνα του, αποκαλώντας την με το πατρικό της, Δέσποινα Μπουζιάνη, «ήταν σπουδαία γυναίκα, κάποτε έσωσε τον αδερφό μου!» αναφώνησε ο καθηγητής. Αλλά και ο Κρίστο προσπαθεί να του πει ότι ο Ορέστης Α. Αγαθάγγελος τον «επέλεξε» και ότι η συνάντησή τους μόνο τυχαία δεν ήταν.

Στο μεταξύ, ο Άρης Χ. έχει εκδώσει την πρώτη συλλογή διηγημάτων του, εμπνευσμένος από μαρτυρίες τρίτων. Έχοντας όμως παράλληλα υποψίες για το παρελθόν της Δέσποινας Χ. Μ. ανακαλύπτει σε μονόστηλο αρχείο εφημερίδων την αντιστασιακή δράση αλλά και τη σύλληψη της μητέρας του, Δέσποινας.
Η Λαμπράκισα Δέσποινα Μπουζιάνη ταυτίζεται με τη Δέσποινα Χειμωνίτη.

«Κατόπιν συγκεκριμένων πληροφοριών που περιήλθον εις γνώσιν των Υπηρεσιών Ασφαλείας, η Δέσπω Μπουζιάνη του Αριστείδη, σύζυγος του αρχιτέκτονος Μάνθου Χειμωνίτη, ετών τριάντα δύο, συνελήφθη εντός διαμερίσματος των Πετραλώνων. Εκεί, φαίνεται πως συναντούσε τους Σ.Ρ., Τ.Λ., Μ.Κ., με σκοπό την διάπραξιν αντεθνικών ενεργειών».

Η αποκάλυψη της αλήθειας είναι καταιγιστική για τον πρωταγωνιστή Άρη Χειμωνίτη, εδώ όμως θα σταματήσουμε. Ήδη σας έχουμε δώσει αρκετά στοιχεία, η συνέχεια επί του βιβλίου, ή φανταστείτε την, αν και γέμει ανατροπών και εκπλήξεων.


* Η Εύη Τζανεττή είναι αρχιτέκτονας και μία εκ των πρωταγωνιστών στα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου του 1973 - Η επιμέλεια του σχολίου προτού δημοσιευθεί έγινε από την ιστορικό Βασιλική Πηρούνια.



Ειδήσεις σήμερα

ΥΠΕΞ για Μπελέρη: Σκανδαλώδης η απόφαση - Εκτός ευρωπαϊκού δρόμου η Αλβανία

Θεσσαλονίκη: Τον χτύπησαν με μπουνιές, τον έριξαν στην τζαμαρία και τον εγκατέλειψαν - Έτσι σκότωσαν τον 52χρονο

Άρτα: «Λύγισε» ο πατέρας της μικρής Λυδίας στην κηδεία της - Δείτε βίντεο και φωτογραφίες