Ο Γούντι Αλεν στον Δανίκα - «Πάντα ποθούμε αυτό που δεν έχουμε: Τη γυναίκα του άλλου»

Σαν μαγική εικόνα. Εκεί μπροστά μου, σε μια μεγάλη αίθουσα της «Μεγάλης Βρεταννίας», ο Αλαν Στιούαρτ Κόνιγκσμπεργκ. Κατά κόσμον Γούντι Αλεν. Μόλις... 88 Μαΐων. Με εξαιρετική πνευματική διαύγεια. Εντελώς «ετοιμοπόλεμος». Και πάντα δημιουργικός. Φανταστείτε ότι σχεδιάζει να σκηνοθετήσει την επόμενη ταινία του, αριθμός πενήντα και μία. Πού αυτό; Μα φυσικά στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη. Και συγκεκριμένα στη «φτωχογειτονιά» με την ονομασία Μανχάταν.

Θα το επιχειρήσει; Φυσικά. Αρκεί να βρεθεί χρηματοδότης να πληρώσει τις αρετές του Γούντι Αλεν. Του οποίου η εκτίμηση για τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο είναι μεγαλύτερη και ασυγκράτητη ακόμα και από των Ευρωπαίων θεατών.

Η αιτία που τον έσπρωξε να επισκεφθεί την Αθήνα ήταν διπλή. Από τη μια η συναυλία του, με τη δική του τζαζ μπάντα στο Ηρώδειο, το Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου. Αλλά και η επικείμενη αθηναϊκή κυκλοφορία της τελευταίας, της 50ής ταινίας του από την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου.

Και κάτι ακόμα. Στο παρελθόν ο ίδιος άνθρωπος αρνιόταν κατηγορηματικά να ξεβολευτεί από τη Νέα Υόρκη και να επισκεφτεί κάποιο διεθνές φεστιβάλ. Οι Κάννες έπαιζαν την ταινία του. Το ίδιο και η Βενετία. Ο Γούντι όμως απών. Αντ’ αυτού, κατέφταναν κάποιοι από τους πρωταγωνιστές του.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, πλησιάζοντας προς το τέλος της διαδρομής του, αποφάσισε να παραβιάσει το προσωπικό του πρωτόκολλο και έτσι μετά χαράς επισκέπτεται όλα τα σημεία της Ευρώπης, σαν να μας αποχαιρετάει. Μακάρι να τα χιλιάσει!

Παρεμπιπτόντως, κάποιος γνωστός μου μού παραπονέθηκε για την εμφάνιση του Γούντι Αλεν στη συναυλία που έδωσε στο Ηρώδειο. «Ηταν αρπαχτή», μου είπε. Μα γιατί; Επειδή δεν μπορούσε να φυσήξει το κλαρινέτο. Μα, άνθρωπέ μου, τι περίμενες από τα πνευμόνια ενός 88χρονου; Να προκύψει ο Μάιλς Ντέιβις;

Σκηνή 1: Η Μήδεια, ο Αγγελόπουλος και ο Λάνθιμος

Απέναντί μου, βυθισμένος σε μια πολυθρόνα, ο Αμερικανοεβραίος αγαπημένος μου σκηνοθέτης. Με σπορ αμφίεση και καπέλο bucket, χρώματος χακί. Περιτριγυρισμένος από πλήθος ατόμων. Ανάμεσά τους, φωτογράφοι, παράγοντες των δημοσίων σχέσεων και ιδιαίτεροι γραμματείς.

Η αφορμή ήταν η επικείμενη αθηναϊκή κυκλοφορία της τελευταίας του ιστορίας με τίτλο «Γυρίσματα της τύχης». Στα γαλλικά «Coup de Chance». Το σπάνιο γι’ αυτόν είναι το γεγονός ότι ολόκληρη η ταινία είναι γυρισμένη στην γαλλική γλώσσα. Φυσικά με Γάλλους ηθοποιούς και φυσικά στο Παρίσι.

Α, και κάτι ακόμα. Πάντα ανεβασμένες οι ευρωπαϊκές μετοχές του Γούντι Αλεν. Αντιθέτως, πεσμένες έως εξαφανισμένες στις ΗΠΑ. Γι’ αυτό και η πρώτη ερώτηση.

Δείτε το τρέιλερ της ταινίας του Γούντι Άλεν «Γυρίσματα της τύχης»

- Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού κοινού, κατά την άποψή σας;

«Λοιπόν, είναι μια καλή ερώτηση. Τα καλά ακροατήρια είναι τα ίδια. Ενα καλό κοινό στην Αμερική και ένα καλό κοινό στην Ευρώπη είναι το ίδιο. Οσον αφορά τα κακά ακροατήρια, τα ευρωπαϊκά ακροατήρια έχουν μια πιο γειωμένη κουλτούρα. Το αμερικανικό κοινό, όχι τόσο πολύ. Το αμερικανικό κοινό έχει την τάση να διατηρεί περισσότερο μεσοαστικές αξίες, ενώ στο ευρωπαϊκό κοινό υπάρχει ένα υψηλότερο υψηλό και ένα χαμηλότερο χαμηλό. Η Αμερική είναι περισσότερο στη μέση».

- Πιστεύετε ότι όλοι οι άνθρωποι, κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, είμαστε ικανοί να διαπράξουμε φόνο;

«Οχι, καθόλου. Πιστεύω πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι ικανοί. Αλλά υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι στον κόσμο, και αυτοί που μπορούν να διαπράξουν φόνο είναι πολλοί».

- Στην ταινία σας υπάρχουν τρία πρόσωπα. Ο επιχειρηματίας, η γυναίκα και ο συγγραφέας. Ο κακός της ταινίας είναι ο επιχειρηματίας.

«Σε αυτή την περίπτωση, ναι, αλλά η ταινία δεν κατηγορεί ούτε ενοχοποιεί όλους τους επιχειρηματίες».

- Φταίνε τα χρήματα;

«Ναι, τα χρήματα, αλλά και το πάθος. Αγαπούσε πολύ τη γυναίκα του. Θα ήταν πολύ χαρούμενος αν έμενε μαζί της. Και αν εκείνη δεν ήταν με άλλον άνδρα, θα είχε μια πολύ ευτυχισμένη ζωή μαζί της. Την αγαπούσε, αλλά δεν του άρεσε η ιδέα ότι και κάποιος άλλος την αγαπούσε».

- Από τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο και τους σκηνοθέτες του, ποιοι είναι εκείνοι που σας επηρέασαν περισσότερο; Ο Μπέργκμαν, ο Ρενουάρ...

«Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Σουηδοί ήταν όλοι τους σπουδαίοι. Και ήταν ένας κινηματογράφος πολύ διαφορετικός από τον αμερικανικό. Στην Αμερική όλοι οι άνθρωποι πήγαιναν στο σινεμά για να ξεφύγουν, πάντα για να ξεφύγουν».

- Για να ξεφύγουν από πού;

«Για να ξεφύγουν από τη ζωή. Πήγαιναν για να ξεφύγουν απ’ όλα τα προβλήματά τους. Και έτσι οι ταινίες ήταν πάντα ταινίες διαφυγής. Είχαν πάντα αίσιο τέλος. Είναι μη ρεαλιστικές, με περίτεχνα κοστούμια. Αλλά οι ευρωπαϊκές ταινίες είναι συγκρουσιακές. Αφορούν περισσότερο πραγματικά προβλήματα και σοβαρά ζητήματα. Και εκτιμήθηκαν πολύ στις Ηνωμένες Πολιτείες απ’ όλους τους ανθρώπους που ήξερα και ήθελαν να γίνουν σκηνοθέτες, όλοι ήθελαν να αντιγράψουν τους Ευρωπαίους σκηνοθέτες».

- Αλήθεια;

«Ναι, ήθελαν να αντιγράψουν τις ευρωπαϊκές ταινίες. Ολοι ήθελαν να σκηνοθετήσουν όπως ο Τριφό και ο Ρενουάρ και ο Ντε Σίκα και ο Φελίνι. Και όλοι επηρεάστηκαν από αυτούς τους καλλιτέχνες. Και όλοι ένιωθαν ότι οι Αμερικανοί κινηματογραφιστές ήταν μεσοαστοί, εμπορικοί, όχι αληθινοί καλλιτέχνες».

- Εχετε δει ποτέ σας ελληνική ταινία;

«Ναι, έχω δει το “Z”».

- Αυτή, για την ακρίβεια, είναι γαλλική.

«Ναι, εντάξει, αλλά ήταν μια ελληνική ιστορία από Ελληνα σκηνοθέτη. Εννοείτε ταινίες Ελλήνων σκηνοθετών;» (σ.σ.: Αναφέρεται στον Κώστα Γαβρά, αλλά προφανώς δεν θυμάται το όνομά του.)

- Εχετε δει Αγγελόπουλο, για παράδειγμα; Ή Λάνθιμο;

«Εχω δει τη “Mήδεια”, δεν θυμάμαι ποιος έκανε την ταινία, αν ήταν Ελληνας...».

Αποκλείεται να έχει δει τη «Μήδεια» του Δημήτρη Αθανίτη. Μάλλον αναφέρεται στη «Medea» του Πιερ Πάολο Παζολίνι με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας.

- Eχετε δει κάποια ταινία του Γιώργου Λάνθιμου;

«Από το όνομα δεν μπορώ να σας πω, αν μου πείτε τίτλο ταινίας, ίσως».

- Eκανε το «The Favourite» (Η Ευνοούμενη).

«Oχι, δεν το ξέρω καθόλου αυτό».

- Γιατί δεν έχετε γυρίσει ταινία στην Ελλάδα;

«Eχω κάνει 50 ταινίες, τις περισσότερες τις έχω κάνει στη Νέα Υόρκη, στην Αμερική, επειδή ζούσα εκεί. Τα τελευταία χρόνια έχω αρχίσει να κάνω ταινίες σε άλλες χώρες».

- Οι τελευταίες σας είναι στη Γαλλία, στην Ισπανία;

«Ναι, αν είχα μια ιδέα για την Ελλάδα, θα ήμουν πολύ ευτυχής να γυρίσω μια ταινία κι εδώ. Θα μου άρεσε πολύ. Χρειάζομαι μια ιδέα που να είναι σωστή για την Αθήνα, για την Ελλάδα. Αλλά θα ερχόμουν ευχαρίστως εδώ για κάνα δυο μήνες για να κάνω μια ταινία».

- Ποιο είναι το πρόβλημα για να κάνετε ταινία στην Ελλάδα;

«Οτι δεν έχω την ιδέα. Γι’ αυτό δεν έχω γυρίσει ταινία στη Γερμανία, ούτε στη Βιέννη, ούτε στις Βρυξέλλες...».

- Σε μία από τις ταινίες σας πάντως αναφέρεστε στην Ελλάδα, στην «Ακαταμάχητη Αφροδίτη».

«Ω, ναι, βέβαια, βέβαια. Ο ελληνικός πολιτισμός έχει τεράστια επιρροή στους Αμερικανούς. Το ελληνικό θέατρο, η ελληνική φιλοσοφία, η ελληνική ποίηση. Διδάσκεται στα σχολεία της Αμερικής από πολύ μικρή ηλικία η Ελληνική Ιστορία, είναι πολύ, πολύ σημαντικό θέμα».

- Πιστεύετε στην τύχη;

«Φυσικά πιστεύω στην τύχη και το timing. Εγώ, ας πούμε, ήμουν τυχερός που είχα δύο τόσο υπέροχους γονείς, που συναντήθηκα με τόσο εξαιρετικούς παραγωγούς και μέχρι σήμερα δεν έχω αναγκαστεί να επισκεφτώ κάποιο νοσοκομείο».

- Σας ευχαριστώ πολύ, είμαι μεγάλος θαυμαστής σας.

Σκηνή 2: «Γυρίσματα της τύχης»

Τα «Γυρίσματα της τύχης» περισσότερο αναφέρονται, παραπέμπουν στην «Απιστη» (Νταϊάν Λέιν, Ρίτσαρντ Γκιρ), remake της γαλλικής ταινίας του Κλοντ Σαμπρόλ, παρά στο αριστουργηματικό «Match Point» και στο επίσης κορυφαίο «Απιστίες και αμαρτίες». Το τονίζω αυτό, επειδή, αν και ο Γούντι απογειώθηκε με τις κωμωδίες του, στο τέλος καταξιώνεται με δραματικές ιστορίες που ενίοτε καταλήγουν σε φόνο.

Τρία τα πρόσωπα: δύο άνδρες και μία γυναίκα. Δηλαδή η Φανί (Λου ντε Λαάζ, εκπάγλου ομορφιάς). Ο πλούσιος σύζυγος Ζαν, σκοτεινών δραστηριοτήτων (Μελβίλ Πουπό). Τι κάνει; Μα φυσικά κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους. Και ο Αλέν (Νιλς Σνάιντερ), παλιός συμμαθητής της Φανί, που τυχαία τον συναντάει στον δρόμο, αλλά καθόλου τυχαία πέφτει στο κρεβάτι του.

Η διαφορά ανάμεσα στους δύο άνδρες είναι μία και βασική: επιχειρηματίας και ζάπλουτος ο σύζυγος, συγγραφέας και διανοούμενος ο Αλέν. Το ζεύγος διαμένει σε μονοκατοικία κολοσσιαίων διαστάσεων. Ο συγγραφέας σε ενοικιαζόμενη σοφίτα.

Το πρώτο μέρος της ιστορίας μοιάζει με σκηνές από έναν συμβατικό γάμο που στο τέλος καταλήγει στην απιστία. Το πρώτο μέρος με όμορφα πρόσωπα, όμορφα αντικείμενα, όμορφα ρούχα, όμορφα σπίτια. Το δεύτερο, εντελώς θρίλερ. Η Φανί είναι γυναίκα-τρόπαιο. Ο Ζαν αρνείται να χάσει αυτό που του ανήκει. Και η Φανί τού ανήκει ολοκληρωτικά.
Ομως η ζωή είναι μια τυχαία μεταβλητή. Ομως η γυναίκα-τρόπαιο τραμπαλίζεται ανάμεσα στους δύο. Ομως «όταν πεθαίνουν κάποια άτομα, ο κόσμος γίνεται καλύτερος».

Σκηνή 3: «H διαρκής απληστία του ανθρώπου»

Μια αντίφαση. Πάντα συμβαίνει με τους καλλιτέχνες. Τώρα λέει ότι δεν έχει κάνει ταινία με φόντο την Ελλάδα, επειδή δεν του προέκυψε μια ανάλογη ιδέα. Τότε, πριν από χρόνια στις Κάννες που τον είχα συναντήσει, έλεγε: «Επειδή κανένας αρμόδιος φορέας δεν έχει προσφερθεί να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο project». Τι ισχύει από τα δύο;
Γι’ αυτό σε μια ταινία τον ρωτάει με νόημα κάποια από τις δεκάδες κατακτήσεις του: «Ποιον αγαπάς, τον καλλιτέχνη ή τον άνθρωπο;». Εννοώντας το αυτονόητο. Ο άνθρωπος είναι διάβολος. Ο καλλιτέχνης άγιος!

Σε εκείνη τη συνάντηση, στο Φεστιβάλ των Καννών, οι απαντήσεις του έκαναν πάταγο. Τόσο για την πολιτική και το σεξ όσο και για τη γυναίκα του:

- Ποιο είναι το νόημα της ζωής, κύριε Αλεν;

«Meaningless».

Δηλαδή, «κανένα νόημα». Το μη νόημα. Ανευ ουσίας. Σε όλα. Στα πάντα.

«Πιστεύω πως αν αύριο Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι έβρισκαν μια κοινή βάση συνεννόησης, χωρίς αίμα και πολεμικές συγκρούσεις, την επομένη πάλι κάτι θα επινοούσαν ώστε να συνεχιστεί ο αλληλοσπαραγμός».

- Και οι προσωπικές, ερωτικές σχέσεις;

«Meaningless κι αυτές. Πάντα ποθούμε αυτό που δεν έχουμε. Τη γυναίκα του άλλου. Μας είναι αδύνατον να συμφιλιωθούμε με τον εαυτό μας. Αυτή η διαρκής απληστία του ανθρώπου είναι ταυτόχρονα κίνητρο δημιουργίας και αιτία καταστροφής. Ο πολιτισμός προχωράει, αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας παραμένει όπως ήταν εκατομμύρια χρόνια πριν».

- Τότε, ποιο το νόημα της ζωής;

«Get the girl (σ.σ.: άρπαξε το κορίτσι). Μόνο αυτό».

- Εχετε έρθει με τη σύζυγό σας; (η Σουν-Γι Πρεβίν, υιοθετημένη κόρη της Μία Φάροου, όταν ήταν παντρεμένη με τον μουσικό Αντρέ Πρεβίν.)

«Ναι, αλλά σπανίως τη βλέπω».

- Μα, γιατί;

«Επειδή της έχω δώσει την πιστωτική μου κάρτα και εκείνη έχει βαλθεί να τα σηκώσει όλα από τα καταστήματα μόδας των Καννών». (χωρίς να γελάει)

- Ποια η γνώμη σας για τους ηθοποιούς;

«Δεν είναι και η καλύτερη. Για παράδειγμα, όταν αναγκάζομαι και τους συναντάω σε κάποιο εστιατόριο, μετά από λίγο βαριέμαι αφάνταστα μαζί τους».

- Είναι αλήθεια ότι κανείς ηθοποιός όλων των ταινιών σας δεν έχει διαβάσει ολόκληρο το σενάριο;

«Ναι, είναι αλήθεια. Γιατί να το διαβάσει όλο; Εμένα μ’ ενδιαφέρει να διαβάσει και να αποστηθίσει τις δικές του ατάκες». (χωρίς να χαμογελάει)

- Και κάτι τελευταίο, γιατί δεν έχετε προσπαθήσει να γυρίσετε ταινία στην Ελλάδα;

«Επειδή κανένας αρμόδιος φορέας δεν έχει προσφερθεί να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο project».

- Ποιον φορέα εννοείτε;

«Μα φυσικά κάποιον Ελληνα παραγωγό ή τον Δήμο της Αθήνας».

- Ο Δήμος της Μαδρίτης χρηματοδότησε το «Vicky Cristina Barcelona»;

«Φυσικά».

- Μα, γιατί έκανε κάτι τέτοιο;

«Για αυτονόητους λόγους».

Φυσικά, εννοούσε το απλό: η ταινία του με φόντο τη Μαδρίτη λειτουργεί διαφημιστικά για την πόλη.

Σκηνή 4: «Σχετικά με το τίποτα»

Εκτός από τις κινηματογραφικές και άλλες καλλιτεχνικές του δραστηριότητες, ο φάκελός του βαρύς κι ασήκωτος. Ιδιαίτερα μετά τις κατηγορίες που εκτόξευσε η Μία Φάροου εναντίον του για σεξουαλική κακοποίηση των υιοθετημένων παιδιών του.

«Οταν ήμουν 7 ετών ο Γούντι Αλεν με πήρε από το χέρι, με οδήγησε σε μια μικρή κακοφωτισμένη σοφίτα στον δεύτερο όροφο του σπιτιού μας. Μου είπε να ξαπλώσω μπρούμυτα και να παίξω με το ηλεκτρικό τρενάκι του αδελφού μου. Με κακοποίησε σεξουαλικά. Μου μιλούσε την ώρα που το έκανε, μου ψιθύριζε ότι είμαι ένα καλό μικρό κορίτσι, ότι αυτό θα ήταν το μυστικό μας, μου υποσχέθηκε ότι θα πάμε στο Παρίσι και ότι θα γίνω σταρ του κινηματογράφου».

Η εξιστόρηση διατυπωμένη από την (28χρονη τότε) Ντίλαν Φάροου, την υιοθετημένη κόρη του ζεύγους Γούντι Αλεν - Μία Φάροου. Να θυμηθούμε ότι το 1992 η Μία Φάροου τον είχε κατηγορήσει ότι κακοποίησε την Ντίλαν. Εκείνη την εποχή η ηθοποιός βρισκόταν σε δικαστικό πόλεμο μαζί του για την επιμέλεια των παιδιών τους. Αφού, όπως λέει η ίδια, «ο άθλιος παιδόφιλος και εξ αγχιστείας αιμομίκτης είχε σχέση με μια άλλη υιοθετημένη κόρη μας, τη Σουν-Γι Πρέβιν, που τότε ήταν 20 ετών».

Οι κατηγορίες κατέληξαν δύο φορές στο δικαστήριο και δύο φορές απαλλάχθηκε εντελώς.

Από αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία του ο Γούντι Αλεν κάθισε και έγραψε μια ποταμιαία αυτοβιογραφία που στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τίτλο «Σχετικά με το τίποτα», όπου αποκαλύπτει όλο το παρασκήνιο της ταραγμένης σχέσης του με τη Μία Φάροου.

Τρεις σύζυγοι, δύο διαζύγια και άπειρες ερωμένες

Εν συντομία μερικά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα «σημεία» της προσωπικότητάς του και της πορείας του:

■ Name: Αλαν Στιούαρτ Κόνιγκσμπεργκ
■ Nickname: Γούντι Αλεν
■ Born: 30 Νοεμβρίου 1935 στο Μπρούκλιν (μην ψάχνετε, σήμερα 88).
■ Υψος: Μόλις 1,65 μ.
■ Χαρακτηριστικά: Φαλακρός, κοντός, μύωψ, κουφός (από το ένα αυτί)
■ Σκηνοθέτης: Πενήντα και πλέον ταινιών
■ Συγγραφέας: 80 σεναρίων και πολλών βιβλίων
■ Ηθοποιός: 44 ταινιών (κινηματογραφικών και τηλεοπτικών)
■ Οσκαρ: 4 - μόνο; Δύο για το σενάριο και τη σκηνοθεσία του «Νευρικού εραστή» το 1978, ένα για το σενάριο του «Η Χάνα και οι αδελφές της» το 1987 και ένα για το σενάριο του «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» το 2012.
■ Αρχισε: Από 15 ετών έγραφε ανέκδοτα για εφημερίδες αντί 200 δολαρίων τη βδομάδα.
■ Συνηθίζει: Να γράφει και να σκηνοθετεί μία ταινία κάθε χρόνο.
■ Νυμφευμένος: Τρεις φορές, τελευταία σύζυγος η Σουν-Γι Πρεβίν.
■ Διαζύγια: Δύο.
■ Παιδιά: Δύο (με τη Σουν-Γι).
■ Ερωμένες: Απειρες. Από Νταϊάν Κίτον και Μία Φάροου μέχρι Σκάρλετ Γιόχανσον.
■ Ινδάλματά του: Ινγκμαρ Μπέργκμαν, Γκράουτσο Μαρξ, Φεντερίκο Φελίνι, Αντον Τσέχοφ, Φρανσουά Τριφό και πολλοί άλλοι.
■ Απαράμιλλη και αλησμόνητη ατάκα του: «Δεν φοβάμαι να πεθάνω, αρκεί όταν έρθει εκείνη η ώρα εγώ να απουσιάζω»!

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Ιωάννης Στεφανίδης, Σοφία Παπαστράτη, Getty Images / Ideal Images

Ειδήσεις σήμερα

Ερντογάν κατά Μενέντεζ με θετικά σχόλια για την Ελλάδα: «Μας συνδέει αρχαία φιλία» με την Αθήνα

Υπό κράτηση παραμένουν οι δύο Τούρκοι που πέταξαν drone πάνω από τη βάση του Ναυτικού στον Πόρο

Έπεσαν οι υπογραφές για την ανακατασκευή των Επειγόντων του Θριάσιου Νοσοκομείου