Ζαγόρι: Για πρώτη φορά στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO πολιτιστικό τοπίο της σύγχρονης κληρονομιάς
20.09.202316:18
Το χρονικό της απαιτητικής προετοιμασίας της υποψηφιότητας - Για μεγάλη επιτυχία της χώρας κάνει λόγο η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη
Μεγάλη επιτυχία για την Ελλάδα χαρακτηρίζει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, την εγγραφή του Ζαγορίου ως πολιτιστικό τοπίο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCOπου πραγματοποιήθηκε χθες, στο πλαίσιο της 46ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς στο Ριάντ.
Όπως εξήγησε η Λίνα Μενδώνη είναι η πρώτη φορά που εγγράφεται στον συγκεκριμένο κατάλογο ένα πολιτιστικό αγαθό της χώρας μας, το οποίο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της νεώτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς καθώς οι μέχρι σήμερα ελληνικές εγγραφές αφορούσαν σε αγαθά της Αρχαιότητας ή του Βυζαντίου: «Ο διεθνής Οργανισμός αναγνώρισε την εξέχουσα οικουμενική αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων, ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς» σημείωσε και πρόσθεσε: «Η εγγραφή του Ζαγορίου ως Zagori Cultural Landscape στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στο πλαίσιο της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς στο Ριάντ, αποτελεί πρόσκληση και υποχρέωση της χώρας μας να διατηρήσει και να προστατεύσει αλώβητη αυτήν κληρονομιά, φυσική και πολιτιστική, που από σήμερα καθίσταται παγκόσμια».
Η Λίνα Μενδώνη ευχαρίστησε θερμά όλους όσοι συμμετείχαν στη σύνταξη του φακέλου υποψηφιότητας και υποστήριξαν το όλο εγχείρημα και ιδιαιτέρως την επικεφαλής της αντιπροσωπείας μας Πρέσβη και Μόνιμη Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην UNESCO Μαρία Διαμαντοπούλου, την επικεφαλής της ομάδας των εμπειρογνωμόνων μας επίτιμη Διευθύντρια Αρχαιοτήτων Δρ Ευγενία Γερούση, την Εθνική Εκπρόσωπό μας για τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Κωνσταντίνα Μπενίση και την αν. Εθνική Εκπρόσωπο Βασιλική Δημητροπούλου.
Η περιοχή του Ζαγορίου περιλαμβάνει ένα σύνολο οικισμών εξαιρετικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα μοναδικό δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών και γεφυριών, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Οι οικισμοί που περιλαμβάνουν μεγάλα ή μικρότερα αρχοντικά σπίτια, εκκλησίες διακοσμημένες με μοναδικές τοιχογραφίες, σχολεία στα οποία φοίτησαν γενιές Ζαγορησίων, απέκτησαν τη σημερινή τους ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μορφή στη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα.
Αυτή η ιστορική περίοδος ακμής των χωριών του Ζαγορίου, ήταν αποτέλεσμα της κινητικότητας των Ζαγορησίων, που άσκησαν το εμπόριο στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη και απέκτησαν την οικονομική δύναμη, που τους επέτρεψε να επενδύσουν στον τόπο τους. Όλα αυτά μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο, με δάση, πλούσια βιοποικιλότητα, ποτάμια, λίμνες και εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς. Ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου πρόβαλε τη φυσιογνωμία της περιοχής του Ζαγορίου ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης. Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αναγνώρισε την ιδιαίτερη αυτή φυσιογνωμία ως ένα εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο.
Η Επιτροπή, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της του ICOMOS, αναγνώρισε την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε επίσης την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Πολλά μέλη της Επιτροπής, βασιζόμενα στις εισηγήσεις τόσο του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου IUCN, όσο και των δικών τους εμπειρογνωμόνων, τόνισαν την ιδιαίτερη σημασία της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος των Ζαγοροχωρίων και επαίνεσαν την Ελλάδα για το διαχειριστικό σχέδιο, που περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στον φάκελο υποψηφιότητας, και το οποίο προβλέπει ίση προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος. Η σύσταση για πιθανή μελλοντική διεύρυνση των ορίων (boundaries) του εγεγγραμένου αγαθού, ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού τοπίου της βόρειας Πίνδου και να αναγνωριστεί έτσι και η βιοποικιλότητα της περιοχής ως παγκόσμιο αγαθό, αποτελεί ήδη μια αναγνώριση της μεγίστης σημασίας της.
Η όλη προσπάθεια προκειμένου να συγκροτηθεί ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου ξεκίνησε το 2014 και έτυχε της αμέριστης συμπαράστασης του τότε Υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Τασούλα. Την περίοδο 2015-2019, η προετοιμασία του φακέλου διακόπηκε με αβελτηρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η εντολή επανεκκίνησης της διαδικασίας δόθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Ζαγόρι.
Το εγχείρημα υπήρξε σύνθετο, καθώς για πρώτη φορά σε σύνταξη φακέλου υποψηφιότητας της χώρας μας έπρεπε να συνεργαστούν πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, όπως αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, δασολόγοι. Ο διάλογος με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς ήταν συνεχής και παρά τις δυσκολίες στην άμεση επικοινωνία ως συνέπεια της πανδημίας επετεύχθη η υποβολή του φακέλου στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγκαιρα, τον Ιανουάριο του 2021.
Ακολούθησε η μακρά περίοδος αξιολόγησης του φακέλου από τα συμβουλευτικά όργανα της UNESCO και η επίσκεψη/αυτοψία των δύο πρώτων ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Οκτώβριο του 2021. Η αξιολόγηση, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίστηκε με συνεχείς διαδικτυακές ή δια ζώσης επαφές των αρμόδιων στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού με εμπειρογνώμονες των συμβουλευτικών οργάνων της UNESCO, με τη υποβολή των απαραίτητων διευκρινίσεων και των συμπληρωματικών στοιχείων που ζητήθηκαν.