«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες»: Η πολυβραβευμένη παράσταση στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση

Τι είναι φασισμός; Υπάρχει θέση για βία στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο; Μπορούμε να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε; Πόσο ηθικό είναι να σκοτώνεις κάποιον που δεν είναι ηθικός; Τα παραπάνω είναι κάποια από τα καίρια ερωτήματα που θέτει η πολυβραβευμένη παράσταση «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες», με την υπογραφή του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν Τιάγκο Ροντρίγκες, η οποία θα φιλοξενηθεί από τις 4 έως τις 8 Δεκεμβρίου στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

Είναι μια όμορφη βραδιά. Η οικογένεια έχει μαζευτεί στο εξοχικό της, κάπου στον πορτογαλικό Νότο. Το αγριογούρουνο σιγοψήνεται. Τα σπαράγγια με τα αυγά είναι έτοιμα. Κάτι όμως δεν πάει καλά. Γιατί τους λένε όλους Καταρίνα, άνδρες και γυναίκες; Και γιατί όλοι φορούν ποδιές και φούστες κλαρωτές; Τα πάντα είναι μέρος μιας παράδοξης τελετουργίας.

Διότι αυτή η οικογένεια σκοτώνει φασίστες. Έχουν αυτή την παράδοση, μία φορά τον χρόνο, να εγκαταλείπουν την κανονική ζωή τους για να επιτελέσουν ένα φονικό τελετουργικό. Η αρχή έγινε το 1954, ως αντίποινα στον φόνο της 26χρονης εξεγερμένης αγρότισσας Catarina Eufémia, μιας τρόπον τινά «Αντιγόνης», που ήταν υπαρκτό πρόσωπο και σύμβολο του αγώνα των Πορτογάλων κατά της δικτατορίας, η οποία κράτησε από το 1933 έως το 1974. Έκτοτε, κάθε χρόνο, ένας φασίστας φονιάς γυναικών θανατώνεται στον βωμό της εκδίκησης για τον άδικο χαμό της.

Βρισκόμαστε πλέον στο 2028 και, ενώ ένα ολοκληρωτικό καθεστώς βρίσκεται και πάλι στην εξουσία, το νεαρότερο μέλος της οικογένειας, η Καταρίνα, πρόκειται να σκοτώσει τον πρώτο της φασίστα, ο οποίος έχει απαχθεί για αυτόν ακριβώς τον σκοπό. «Είναι μια μέρα γιορτής, μια μέρα ομορφιάς και θανάτου» όπως λένε οι δικοί της.

Ωστόσο, η νεαρή Καταρίνα αρνείται να προχωρήσει στη θανάτωση του ομήρου. Ξεσπάει τότε οικογενειακή έριδα. Φαντάσματα του παρελθόντος ξυπνούν και ζητούν εκδίκηση. Σκοτεινές προφητείες απαιτούν την επιτέλεση της θυσίας. Δυσεπίλυτα ερωτήματα ανακύπτουν.

Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης και συγγραφέας Τιάγκο Ροντρίγκες επισημαίνει πως, με την «Καταρίνα», επιδίωξή του ήταν η δημιουργία ενός έργου το οποίο θα προκαλούσε αναστάτωση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές πεποιθήσεις των θεατών. «Και για να το επιτύχουμε αυτό, θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι πρώτα να αισθανόμαστε αναστατωμένοι. Μου φαινόταν θεμελιώδες να αναζητώ σε κάθε πρόβα τη σπίθα της αναστάτωσης. Και ένιωθα πολύ τρομοκρατημένος, αλλά συγχρόνως και ενθουσιώδης, για τις συνεχόμενες μέρες αναστάτωσης που βιώναμε, καθώς δουλεύαμε με αυτό το υλικό, προσπαθώντας να χτίσουμε χαρακτήρες, λόγια και γεγονότα επί σκηνής, που θα επιχειρούσαν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία του θεάτρου για να οδηγήσουν το κοινό σε ένα ταξίδι μυθοπλασίας και σκέψης».

Η «Καταρίνα» απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ξένης Παράστασης στα UBU 2023 στην Ιταλία, το Βραβείο Καλύτερης Ξένης Παράστασης το 2023 από την Ένωση Κριτικών Γαλλίας, ήταν υποψήφια για βραβείο στην κατηγορία Καλύτερης Διεθνούς Παράστασης στα Premis de la Crítica, στην Καταλονία, ενώ περιλαμβάνεται στη λίστα με τις καλύτερες ευρωπαϊκές παραστάσεις του 2022 από τους New York Times. Μια συναρπαστική σύγχρονη τραγωδία με ένα απροσδόκητο φινάλε, που έχει χαρακτηριστεί «πραξικοπηματικό», μας καλεί να αναλογιστούμε για το τι είναι ικανή η ανθρωπότητα. Από έναν θεατρικό δημιουργό που επικαλείται την έννοια του ανθρωπισμού στο σήμερα με όρους αγωνιώδους διαλεκτικής: τον Πορτογάλο Τιάγκο Ροντρίγκες, τον οποίο πρωτοσύστησε στο ελληνικό κοινό η Στέγη το 2016 με το έργο του, By Heart.

Στα 46 του χρόνια, ο Τιάγκο Ροντρίγκες συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον διακεκριμένους θεατρικούς δημιουργούς της Ευρώπης. Το θέατρό του, πολιτικό και ποιητικό, διαπλέκει ιστορικά γεγονότα με κοινωνικά φαινόμενα, αντλεί από την ιδιωτική και τη δημόσια εμπειρία και κάνει χρήση ελάχιστων μέσων. Σε συνέντευξή του αναφέρει για την παράσταση: «Το έργο επιχειρεί να κάνει αυτό που θεωρώ ότι είναι μία από τις ζωτικές αρετές του θεάτρου: να προτείνει χαρακτήρες που, μέσα από αυτά που σκέφτονται και λένε και κάνουν επί σκηνής, αλλά και μέσω του τρόπου που τα κάνουν, μας επιτρέπουν να σκεφτούμε διαφορετικά για τη δική μας ζωή. Αυτά που είχαμε στην αρχή ήταν μια οικογένεια και ένα ερώτημα για τη θέση της βίας σε μια δημοκρατική κοινωνία, όταν αυτή έρχεται αντιμέτωπη με την απειλή αντιδημοκρατικής σκέψης και δράσης ή με μια επικείμενη δικτατορία, και θέλαμε να θέσουμε αυτά τα ερωτήματα με έναν τρόπο που θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει κι εμάς τους ίδιους. Έτσι ώστε να μην είναι κατευναστικά, εξυπηρετώντας μόνο την επιβεβαίωση όσων πιστεύουμε ότι είναι οι κοινές μας αξίες – και οι οποίες πιθανότατα δεν είναι κοινές μας αξίες, αλλά απλώς πιστεύουμε ότι είναι κοινές, κι έτσι συχνά μας εκπλήσσουν τα αποτελέσματα εκλογών και συνειδητοποιούμε τότε ότι μπορεί να μοιραζόμαστε αυτές τις αξίες σε ένα πιο ανθρώπινο και προσωπικό επίπεδο, αλλά σε κοινωνικό επίπεδο η ερμηνεία και η χειραγώγηση των ιδεών και η διαμόρφωση της συμμετοχής μας στα κοινά συχνά μας διαχωρίζουν ως πολίτες. Έτσι, λοιπόν, δεν θέλαμε ένα έργο που θα κατεύναζε, θα επιβεβαίωνε ή, ακόμα, θα υπέθετε ότι ξέρει τι σκέφτεται το κοινό και ποιες είναι οι πεποιθήσεις του κοινού. Θέλαμε ένα έργο που θα αναστάτωνε, ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις αυτών που θα το δουν. Που θα παρείχε ευχαρίστηση, φυσικά, αλλά μια ευχαρίστηση με αναστάτωση».

Μετά το τέλος της παράστασης της 7ης Δεκεμβρίου θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Τιάγκο Ροντρίγκες.