Γλυπτά του Παρθενώνα: Το Βρετανικό Μουσείο «αδειάζει» τον Ρίσι Σούνακ στέλνοντας σπάνιο ελληνικό αγγείο στο Μουσείο της Ακρόπολης

Σε εντελώς διαφορετική τροχιά φαίνεται πως κινούνται πλέον η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας και το Βρετανικό Μουσείο όσον αφορά στις πολιτιστικές σχέσεις και τις ανταλλαγές με την Ελλάδα. Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει τόσο από τις δηλώσεις της διοίκησης του μουσείου σύμφωνα με τις οποίες συνεχίζονται οι επαφές για το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα όσο και από το γεγονός ότι ενώ ο πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ ακύρωνε την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του Κυριάκο Μητσοτάκη, αποκλείοντας ακόμη και την πιθανότητα δανεισμού των κλεμμένων τεχνουργημάτων, ένα πολύτιμο αρχαίο ελληνικό αντικείμενο από τη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου έφευγε από τις εγκαταστάσεις του, για πρώτη φορά μετά από 250 χρόνια, με προορισμό την Αθήνα.

Ο λόγος για την Υδρία του Μειδία, ένα κατασκευασμένο στην Αθήνα αρχαιοελληνικό αγγείο, που χρονολογείται στα 420 π.Χ, το οποίο παραχώρησε το Βρετανικό Μουσείο ως δάνειο στο Μουσείο της Ακρόπολης προκειμένου να συμπεριληφθεί στη μεγάλη έκθεσή του με τίτλο «ΝοΗΜΑΤΑ» που θα ανοίξει τις πύλες της τις 4 Δεκεμβρίου, θα διαρκέσει έως τις 14 Απριλίου 2024, και θα περιλαμβάνει περί τα 200 έργα από ελληνικά και ξένα μουσεία μεταξύ των οποίων και σπουδαίες δημιουργίες των Ρούμπενς, Μποτιτσέλι, Μπελίνι κ.α., πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό.

Το δάνειο αυτό σηματοδοτεί τις σχέσεις καλής συνεργασίας που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στην ελληνική πλευρά και το Βρετανικό Μουσείο, ειδικά μάλιστα τον τελευταίο χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου πραγματοποιήθηκαν αρκετές συναντήσεις και επαφές στην προσπάθεια να βρεθεί κοινός τόπος ώστε να καταστεί εφικτό το πάγιο αίτημα της Ελλάδας που δεν είναι άλλο από την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Μπορεί το ζήτημα να είναι πολύπλοκο, οι διαπραγματεύσεις να απαιτούν χρόνο και υπομονή και να υπάρχουν αγκάθια, με βασικότερο το ιδιοκτησιακό καθεστώς, οι δυο πλευρές ωστόσο, έχουν επιβεβαιώσει, μέσω επίσημων δηλώσεών τους, πως επιθυμούν να συνεχιστούν οι προσπάθειες ώστε να βρεθεί ένα κοινώς αποδεκτό μοντέλο συνεργασίας.

Παρότι όλα αυτά βεβαίως είναι εις γνώση του Βρετανού πρωθυπουργού, ο ίδιος επέλεξε να σαμποτάρει το θετικό αυτό κλίμα που έχει δημιουργηθεί αρνούμενος πεισματικά να κάνει οποιαδήποτε επίσημη συζήτηση σχετικά με το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, το οποίο, ως γνωστόν, τίθεται εδώ και δεκαετίες σε όλες τις συναντήσεις μεταξύ ανώτατων Ελλήνων και Βρετανών αξιωματούχων. Η αψυχολόγητη αυτή αντίδρασή του πάντως βρήκε αντίθετους τόσο τους πολιτικούς του αντιπάλους, την πλειοψηφία του βρετανικού λαού η οποία τάσσεται υπέρ του επαναπατρισμού των ελληνικών γλυπτών, ακόμη και πολλών, μεγάλων βρετανικών ΜΜΕ.

Η ιστορία της Υδρίας του Μειδία

Το εντυπωσιακό, ύψους 50 εκ., ερυθρόμορφο αγγείο, ανακαλύφθηκε στην Ιταλία, κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών σε αρχαίους τάφους πέριξ της Νάπολης, σε μια εποχή κατά την οποία η αρχαία ελληνική τέχνη είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών Ευρωπαίων συλλεκτών. Ένας από αυτούς ήταν και Ουίλιαμ Χάμιλτον, Βρετανός διπλωματικός απεσταλμένος στη Νάπολη και συλλέκτης αρχαιοτήτων, ο οποίος, μαγεμένος από την ομορφιά του αρχαίου αντικειμένου, απεικονίζεται μάλιστα με αυτό σε ένα πορτραίτο του που φιλοτέχνησε το 1777 ο Τζόσουα Ρέινολντς και σήμερα εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων του Λονδίνου, το αγόρασε το 1764 για να το πουλήσει οκτώ χρόνια αργότερα, το 1772, στο Βρετανικό Μουσείο, με στόχο να εμπνεύσει και να βελτιώσει τις τέχνες στην Αγγλία. Από τότε και για 250 συνολικά χρόνια η η Υδρία αποτελεί μόνιμο έκθεμα στις ελληνικές συλλογές του λονδρέζικου μουσείου από το οποίο δεν είχε βγει ποτέ.

Μέχρι να καταλήξει ωστόσο στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου η περίτεχνη Υδρία του Αθηναίου αγγειοπλάστη Μειδία, ο οποίος έχει βάλει την υπογραφή του πάνω στο έργο, είχε αποτυπωθεί σε πολυάριθμες εκδόσεις ενώ αντίγραφά του, εμπλουτισμένα με άλλα σχέδια χρησιμοποιούνταν από τους Ευρωπαίους της ανώτερης τάξης ως βασικό μοτίβο διακόσμησης σε έπιπλα, ταπετσαρίες κ.α. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο πως ο Αυστριακός Γιόχαν Γιοαχίμ Βίνκελμαν, πατέρας της κλασικής αρχαιολογίας ως ανεξάρτητης επιστήμης, είχε χαρακτηρίσει την αρχαιοελληνική αυτή υδρία ως ««το ωραιότερο και ομορφότερο σχέδιο στον κόσμο».

Ποια ήταν τα στοιχεία εκείνα που έκαναν καθιστούν το συγκεκριμένο έργο τόσο ξεχωριστό; Όχι τόσο το σχήμα του που παραπέμπει στην τυπική αρχαιοελληνική υδρία, το δοχείο δηλαδή που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά του νερού, αλλά στον εντυπωσιακό ζωγραφικό του διάκοσμο, με τις μυθολογικές σκηνές και τους συμβολισμούς που αντικατοπτρίζουν τη ζωή στην αρχαία Αθήνα, και θυμίζει ένα αρχαίο ελληνικό παζλ.

Το πλήθος των σκηνών που αποτυπώνονται, με τους μυθολογικούς χαρακτήρες, 26 από τους οποίους κατανομάζονται σε ελληνικές επιγραφές που ανακαλύφθηκαν και δημοσιεύθηκαν μετέπειτα από τον Γερμανό αρχαιολόγο Eduard Gerhard, διηγούνται πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες αγάπης, αθανασίας και μακάριας ζωής. Ανάμεσά τους ο μύθος της απαγωγής της Ιλάρειας και της Εριφύλης, των θυγατέρων του θρυλικού Σπαρτιάτη πρίγκιπα Λεύκιππου, από τους Αθηναίους πολεμιστές Κάστορα και τον Πολυδεύκη, που ήταν γνωστοί και ως «Διόσκουροι», που ήθελαν να τις παντρευτούν.

Στην Υδρία του Μειδία απεικονίζεται ένας ακόμη αγαπημένος μυθολογικός ήρωας, ο Ηρακλής, καθήμενος στο δέρμα – λάφυρο από το Λιοντάρι της Νεμέας, προσπαθώντας να γοητεύσει τις Εσπερίδες, στον περίφημο Κήπο των Εσπερίδων, όπου φυλασσόταν η περίφημη μηλιά με τα μήλα της αθανασίας τα οποία ο ίδιος είχε αναλάβει να κλέψει.