Maria Callas effect - Η ντίβα εμπνέει ακόμα

Ό,τι και να γράψει κανείς για τη Μαρία Κάλλας, για το εκτόπισμα της καλλιτέχνιδας αλλά και για τη μυθολογία της ζωής της, δεν κινδυνεύει να γλιστρήσει στη λούμπα της μεγαλοστομίας ή της υπερβολής. Ο λόγος; Ο τρόπος που έζησε η απόλυτη -και όπως φαίνεται αξεπέραστη- ντίβα της όπερας, οι εμβληματικές ερμηνείες της, το μάλλον άδοξο, αλλά απολύτως ταιριαστό στη μυθιστορηματική ζωή της, τέλος της, στις 16 Σεπτεμβρίου του 1977, στο Παρίσι λίγες εβδομάδες προτού περάσει το κατώφλι των 54 ετών.

Η Ελληνίδα σοπράνο υπήρξε και εξακολουθεί να είναι επιδραστική και μάλιστα πολύ πριν από την επινόηση και τη φλύαρη διάδοση του όρου. Τόσο πολύ και σε τέτοιο βεληνεκές, ώστε 46 χρόνια μετά τον θάνατό της και μισό αιώνα και πλέον μετά την τελευταία της εμφάνιση στο Royal Opera House του Λονδίνου, το αποτύπωμά της δεν μνημονεύεται απλώς, αλλά παραμένει ζωντανό.

Εμπνέει και συνεχίζει να τροφοδοτεί όχι μόνο την τέχνη του λυρικού τραγουδιού, πράγμα που μάλλον θα ήταν αναμενόμενο και αυτονόητο, αλλά κυριαρχεί στη ποπ κουλτούρα. Άλλωστε η Κάλλας κατάφερε το σχεδόν απίθανο: να γίνει γνωστή και να παραμείνει αλησμόνητη για ένα κοινό εκθετικά μεγαλύτερο και πολλαπλάσιο από εκείνο της όπερας.

Παρότι, μάλιστα, οι γενιές που ακολουθούν προσωπικότητες όπως η Κάλλας είθισται να τις θυμούνται στις επετείους του θανάτου τους, στην περίπτωση της θρυλικής υψίφωνου ο κόσμος αποφάσισε να αποτίσει φόρο τιμής με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή της.

Στις 2 Δεκεμβρίου συμπληρώθηκε ένας αιώνας από την ημέρα που η κόρη του Γιώργου Καλογερόπουλου και της Λίτσας Δημητριάδου ήρθε στον κόσμο. Όχι με σκοπό αλλά με προορισμό να τον αλλάξει. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη και πιο φωτογενής υπόμνηση από τη βιογραφική ταινία για την Ελληνίδα σοπράνο, την οποία επέλεξε να γυρίσει ο μάλλον εμμονικός με τα biopics -έχει ήδη καταπιαστεί με την Τζάκι Κένεντι αλλά και τη λαίδη Νταϊάνα Σπένσερ- Χιλιανός σκηνοθέτης Πάμπλο Λαρέν. Και μάλιστα με πρωταγωνίστρια την ακριβοθώρητη πια στα κινηματογραφικά δρώμενα Αντζελίνα Τζολί.

Όπως πια γνωρίζει και ο τελευταίος κόκκος άμμου στις παραλίες της Ηλείας, ο δημιουργός και η μούσα του πέρασαν ένα δεκαήμερο στη χώρα μας για τα γυρίσματα του φιλμ «Maria», μέρος των οποίων έλαβε χώρα στη θαλαμηγό «Christina O» του αείμνηστου Αριστοτέλη Ωνάση. Η παραγωγή της ταινίας, που επισπεύστηκε έπειτα από τη χρηματοδότηση που εξασφάλισε ο Λαρέν στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών, θα παρακολουθεί την ύστατη περίοδο της σοπράνο, δηλαδή δεν θα καταπιάνεται με το καλλιτεχνικό έργο της και τον τρόπο που κατάφερε να ανανεώσει το ενδιαφέρον του κοινού για την όπερα αλλά με την απόσυρσή της και τη δύση της ζωής της.

Έχει, πάντως, ενδιαφέρον ότι ακόμα και τα ελάχιστα φωτογραφικά στιγμιότυπα της Αντζελίνας Τζολί «ενδεδυμένης» την Κάλλας προκάλεσαν ποικίλα σχόλια -κάποιοι τη βρήκαν περισσότερο σωσία της Σωτηρίας Μπέλλου παρά της σοπράνο-, γεγονός που επιβεβαιώνει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο το πόσο βαθιά εντυπωμένη παραμένει η λυρική τραγουδίστρια στο συλλογικό ασυνείδητο - είτε είναι κανείς λάτρης της όπερας, είτε απλώς θέλει σώνει και ντε να έχει γνώμη και άποψη για τα κατά καιρούς trending topics. Ναι, η Κάλλας γίνεται viral έναν αιώνα μετά τη γέννησή της.

Παρά τη δημοσιότητα και το buzz όμως, η Τζολί μοιάζει να αντιλαμβάνεται στην ουσία του το δίκοπο μαχαίρι του χαρακτήρα στον οποίο καταβυθίζεται υποκριτικά: «Παίρνω πολύ στα σοβαρά την ευθύνη απέναντι στη ζωή και την παρακαταθήκη της Κάλλας. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να ανταποκριθώ στην πρόκληση. Ο Πάμπλο είναι ένας σκηνοθέτης που θαυμάζω χρόνια. Το γεγονός ότι μου δίνεται η δυνατότητα να μιλήσω για τη ζωή της Μαρίας μέσω εκείνου και του Στίβεν Νάιτ (σ.σ.: σεναριογράφος της σειράς “Peaky Blinders”) είναι απλώς ένα όνειρο».

Μπορεί η χολιγουντιανή ωδή στο τέλος της Μαρίας Κάλλας να είναι το πιο φωτογενές γεγονός, αλλά δεν είναι το μόνο που τιμά την Ελληνίδα σοπράνο. Ήδη από το 2021 η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, αν όχι η σημαντικότερη σίγουρα η πιο αμφιλεγόμενη και η πιο διάσημη καλλιτέχνις της εποχής μας, δημιούργησε το δικό της αφιέρωμα στην Κάλλας, έγινε η ίδια η Κάλλας στην περιλάλητη παράσταση-performance «Οι 7 Θάνατοι της Μαρίας Κάλλας» η οποία, εκτός από τις μεγάλες όπερες του κόσμου, παρουσιάστηκε και στην Εθνική Λυρική Σκηνή - και έγινε εύλογα ανάρπαστη.

Το Callas effect φροντίζει να καλλιεργεί και να κρατά επίκαιρο και ο Τομ Βολφ, ο Γάλλος συγγραφέας και σκηνοθέτης που έπεισε τη Μόνικα Μπελούτσι να ανέβει στη σκηνή όχι για να παίξει αλλά για να ερμηνεύσει υπό μορφή αναλογίου το περίφημο πια έργο «Γράμματα & Αναμνήσεις» - βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη). Ο Βολφ την τελευταία δεκαετία, από τότε δηλαδή που ανακάλυψε και σαγηνεύτηκε από την Κάλλας, έχει αφιερωθεί στη συγκέντρωση και τη διάσωση και του παραμικρού σπαράγματος που αφορά στη ζωή και την καριέρα της σοπράνο. Το απόσταγμα της σοφίας του συγκέντρωσε στο θαυμάσιο λεύκωμα «Maria by Callas» των εκδόσεων Assouline, το οποίο κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες.

«Για τρία χρόνια ταξίδεψα στον κόσμο, ιχνηλάτησα στα βήματα της Μαρίας Κάλλας. Το θεώρησα αποστολή, καθήκον μου. Ήταν η επιθυμία μου να μοιραστώ με τον κόσμο το συναίσθημα που ένιωσα όταν ανακάλυψα την Κάλλας», σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο Βολφ, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως αγγελιοφόρος του μηνύματος της αείμνηστης υψιφώνου.

Η Κάλλας, όμως, δεν είναι μόνο στις σελίδες των βιβλίων που κυκλοφορούν για εκείνη - άλλα με μνημειακό και άλλα με ακροθιγώς σκανδαλοθηρικό χαρακτήρα, όπως το «Cast A Diva» της Λίντσεϊ Σπενς, που εξερευνά τα αφώτιστα κομμάτια της ιδιωτικής ζωής της σοπράνο, τη δύσκολη σχέση με τη μητέρα της αλλά και τη ρήξη της με τον Τζιοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι- ούτε απλώς σε σκηνικές αναπαραστάσεις. Είναι κυρίως στις ηχογραφήσεις της. Άλλωστε και η ίδια υποστήριζε με πάθος πως ό,τι είχε να πει στον κόσμο, το έκανε μέσω της μουσικής της.

Η συλλογή «La Divina», που κυκλοφόρησε από τη Warner Music στα τέλη Σεπτέμβρη, αποθησαυρίζει όλη την καριέρα της Κάλλας, τις 74 ζωντανές εμφανίσεις της που ηχογραφήθηκαν, τις αξεπέραστες ερμηνείες της, τον καλλιτεχνικό πυρήνα της μέσα σε 131 CD.

Η Κάλλας, όμως, είναι και στα μουσεία. Όχι ως έκθεμα, αλλά μάλλον ως ζωντανή παρακαταθήκη.

Στην έκθεση που οργανώνει προς τιμήν της το Royal Opera House του Λονδίνου αλλά και σε εκείνην του Victoria & Albert Museum με τον τίτλο «Divas», όπου «συνομιλεί» με άλλες θεές των παραστατικών τεχνών και του θεάματος.

Φυσικά από τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο δραστήριος καλλιτεχνικός οργανισμός αφιέρωσε όλο το έτος του στην Ελληνίδα σοπράνο μέσα από ένα πλέγμα δράσεων που συντόνισε και επιμελήθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Γιώργος Κουμεντάκης. Ας μην ξεχνάμε ότι η Κάλλας υπέγραψε το πρώτο συμβόλαιο της καριέρας της με την ΕΛΣ το 1940.

Κορύφωση των τιμητικών εκδηλώσεων για την καλλιτέχνη που σφράγισε την πορεία και την ιστορία της Λυρικής ήταν αναμφίβολα η συναυλία που φιλοξενήθηκε στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού ανήμερα της επετείου του θανάτου της Κάλλας στις 16 Σεπτεμβρίου, ενώ δεν θα μπορούσε να υπάρξει ιδανικότερη αυλαία για το επετειακό πρόγραμμα από ένα ντοκιμαντέρ που ερευνά και αναδεικνύει για πρώτη φορά τις απαρχές της Κάλλας στην όπερα.

Σε ιδέα και σκηνοθεσία του Βασίλη Λούρα, του ανθρώπου που έχει συνδεθεί με το επικοινωνιακό άνοιγμα και την εξωστρέφεια της ΕΛΣ, το φιλμ «Μαίρη, Μαριάνα, Μαρία - Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» έκανε πρεμιέρα στις 2 Δεκεμβρίου (την ημέρα των 100ων γενεθλίων της σοπράνο) στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της Λυρικής, λαμβάνοντας αποθεωτικά σχόλια και εστιάζοντας σε εκείνη την πρώτη ύλη που έπλασε τον μύθο, εκείνο το κορίτσι των 14 ετών που έγινε η γυναίκα που προσέφερε στον κόσμο κάτι άρρητο αλλά ανεκτίμητο: ατόφια συγκίνηση.



Ειδήσεις σήμερα:

Επίσκεψη Ερντογάν: Οι συμφωνίες με Μητσοτάκη, η υφαλοκρηπίδα και η κοινή διακήρυξη και τα χαμόγελα

Αράχωβα: Και το Ανθρωποκτονιών στην έρευνα για την υπόθεση του Όλιβερ - Σφίγγει ο κλοιός για τον δράστη

Μπρους Γουίλις: Χειροτερεύει η υγεία του - Δεν ξέρουν πόσος χρόνος του απομένει, λένε από το περιβάλλον του