Μουσείο Ακρόπολης: Έκθεση γεμάτη «ΝοΗΜΑΤΑ» για την επιστροφή των γλυπτών

Η εντυπωσιακή έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ - Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την Αρχαιότητα έως Σήμερα» που μόλις άνοιξε τις πύλες της στο Μουσείο της Ακρόπολης δεν είναι σημαντική μόνο γιατί φέρνει στην πόλη μας κορυφαία έργα της αρχαιότητας και σύγχρονα του Μποτιτσέλι και του Ρούμπενς από όλα τα διεθνή ιδρύματα και μουσεία ανοίγοντας το βλέμμα μας στο τι σημαίνει προσωποποίηση των θεών και των θεοτήτων στον αρχαίο κόσμο, αλλά και γιατί αποδεικνύει τη μεγάλη εμπιστοσύνη που έχουν κορυφαία μουσεία, όπως το Μουσείο της Νάπολης, του Βατικανού, το Μουσείο Uffizi και η Gallerie dell’Academia, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας αλλά και το Μουσείο Πράντο - για να αναφέρουμε μερικά μόνο, τόσο στο Μουσείο της Ακρόπολης όσο και στο πρόσωπο του διευθυντή του, Νικόλαου Σταμπολίδη.

Είναι σημαντικό ότι το Βρετανικό Μουσείο, σε αντίθεση με αυτά που υποστηρίζει η κυβέρνηση Σούνακ, εμπιστεύεται, έστω και ως δάνειο, στο Μουσείο της Ακρόπολης οχτώ θησαυρούς από τις προθήκες του, μεταξύ των οποίων και η εντυπωσιακή αττική ερυθρόμορφη υδρία του ζωγράφου του Μειδία.

Η κίνηση αυτή δείχνει καλή βούληση και από τα δύο μέρη και κυρίως την απόφασή μας να μην αξιώσουμε κυριότητα σε όλους συλλήβδην τους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς που υπάρχουν στο Βρετανικό Μουσείο, αλλά συγκεκριμένα στα Γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία ζητάμε με το σκεπτικό της επανένωσης.

Επιπλέον, η πολιτιστική διπλωματία που έπεισε όλα αυτά τα μουσεία να εμπιστευτούν ανεκτίμητους θησαυρούς στη μεγαλύτερη μέχρι στιγμής έκθεση που έχει γίνει στο Μουσείο της Ακρόπολης έχει να κάνει με προηγούμενες συζητήσεις και με την καλή σχέση που έχει αναπτύξει το μουσείο, η ελληνική πλευρά και το υπουργείο Πολιτισμού με τους κορυφαίους πολιτιστικούς οργανισμούς του κόσμου.

Απόδειξη και η πρόσφατη επιστροφή του θραύσματος Φάγκαν, που επέστρεψε μόνιμα πέρυσι στο Μουσείο της Ακρόπολης από τη Σικελία, αλλά και τα παρθενώνεια θραύσματα που κατέφθασαν από το Βατικανό, σημαντικές κινήσεις που ανοίγουν τον δρόμο για την επιστροφή των Γλυπτών, καθώς καταθέτουν τη συμβολή τους στη συζήτηση που έχει ανοίξει και συνεχίζεται με το δάνειο κορυφαίων θησαυρών σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Η επιμελήτρια του Βρετανικού Μουσείου

Μια ματιά στους εντυπωσιακούς θησαυρούς που περιλαμβάνονται στην έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ» αρκεί για να πείσει ότι το Μουσείο της Ακρόπολης συνιστά πλέον κέντρο παγκόσμιων εξελίξεων, με τους επιμελητές από τα κορυφαία μουσεία και γκαλερί -μεταξύ των οποίων και η επιμελήτρια του Βρετανικού Μουσείου- να έρχονται στην Αθήνα για τα εγκαίνια. Μάλιστα είναι η ίδια που ομολόγησε στον διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης ότι μένει «εντυπωσιασμένη» από την έκθεση και από τον τρόπο που το μουσείο αναδεικνύει και φροντίζει τα ξένα εκθέματα.

Δήλωση που από μόνη της -σε συνδυασμό με την πρόσφατη παραδοχή του ίδιου του προέδρου Οζμπορν για τις κλοπές άλλων θησαυρών- καταργεί το επιχείρημα ότι στο Βρετανικό Μουσείο τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι πιο ασφαλή και έχουν βρει τον ιδανικό χώρο.

Σε αντίθεση με το Βρετανικό Μουσείο, που έχει πια απολέσει, μετά τις κλοπές που διαπιστώθηκε να λαμβάνουν χώρα σε βάθος χρόνου, την αξιοπιστία του, το Μουσείο της Ακρόπολης με τα «ΝοΗΜΑΤΑ» αποδεικνύει ότι είναι παίκτης διεθνούς αναγνώρισης και αξιώσεων στην πολιτιστική κονίστρα και στο παγκόσμιο δίκτυο των πολιτιστικών ιδρυμάτων. Είναι, εν προκειμένω, σημαντικό ότι τα περισσότερα από τα μισά ξένα εκθέματα βγαίνουν για πρώτη φορά έξω από τα ιδρύματα που τα δανείζουν στην Ελλάδα και οκτώ από αυτά -και όχι μόνο ένα, όπως λανθασμένα έχει γραφτεί- είναι από το Βρετανικό Μουσείο.

Οπως δήλωσε σχετικά σε ερώτηση η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, «πρόκειται για έργα αντιπροσωπευτικά και ουσιαστικά», ενώ ο διευθυντής του Μουσείου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, τα χαρακτήρισε «απαραίτητα». Παρότι αμφότεροι έχουν τονίσει ότι πρόκειται για δανεισμό που είναι πολύ διαφορετικός από την υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα, ωστόσο έχουν καταδείξει ότι σημειώνεται ένα βήμα για την ενδυνάμωση των σχέσεων ανάμεσα στα δύο μουσεία.

Η πανέμορφη Yδρία του Μειδία, την οποία δάνεισε το Βρετανικό Μουσείο προς έκθεση στο Μουσείο της Ακρόπολης μαζί με άλλα αρχαία αντικείμενα, αποκτήθηκε το 1772 και δεν αμφισβητείται η ιδιοκτησία της από την ελληνική πλευρά, κάτι που δεν ισχύει για τα Γλυπτά, για τα οποία δεν μπορούμε να δεχθούμε ούτε κυριότητα, ούτε κατοχή, ούτε νομή από το Βρετανικό Μουσείο. Ωστόσο, η δική μας πλευρά αναγνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο στο Βρετανικό Μουσείο το δικαίωμα να διαχειρίζεται άλλους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς δείχνει μια καλή βούληση, ενώ ταυτόχρονα προβάλλοντας τη συμφωνία που είχε υπογραφεί με την ιταλική κυβέρνηση ότι μπορεί να εφαρμόσει κάτι αντίστοιχο με το Βρετανικό Μουσείο.

Τι δείχνουν οι Ιταλοί

Η καλή συνεργασία και γειτονία με την Ιταλία αποδεικνύεται περίτρανα με αυτή την έκθεση, καθώς κορυφαία μουσεία της Ιταλίας -το Μουσείο της Ρώμης, της Νάπολης, του Βατικανού, το Μουσείο Uffizi και η Gallerie dell’Academia, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας- δανείζουν τεράστιας αξίας και σημασίας θησαυρούς τους, κάτι που αποδεικνύει τη σοβαρή επιστημονική και ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των μουσείων.

Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης επικαλούμενος τη ρήση ενός Ιταλού, όπως είναι ο σπουδαίος φιλόσοφος και ιστορικός Πιερ Τζιοβάνι Γκούτσο, «μία έκθεση για να δοθεί στο κοινό πρέπει να στηρίζεται στην επιστημονική της τεκμηρίωση, χωρίς την οποία δεν είναι παρά ένα κουλτουροκοσμικό γεγονός, πολλές φορές και αγοραίο».

Αρκεί να αναλογιστεί κανείς το μέγεθος και τη σημασία των θησαυρών που έχει την ευκαιρία πια να δει ο Ελληνας και ο ξένος επισκέπτης από κοντά, κάτι που σημαίνει αύξηση της επισκεψιμότητας του μουσείου αλλά και επικύρωση της φήμης και της αξιοπιστίας του: η Τύχη της Αντιόχειας από το Μουσείο Βατικανού κερδίζει αμέσως την προσοχή μας, όπως και ο εντυπωσιακός ερυθρόμορφος ελικωτός κρατήρας από το Μπάρι με την Ηώ να κρατάει το άψυχο κορμί του γιου της Μέμνονα κόβει κυριολεκτικά την ανάσα. Αλλά και αυτός ο υπέροχος «Ηρακλής στο σταυροδρόμι» που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην Αρετή και την Ευδαιμονία, μια τεράστια ελαιογραφία του Τζοβάνι ντε Μιν, έργο του 1812 από την Gallerie dell’Academia της Βενετίας. Τρομερή και η ερυθρόμορφη πελίκη από το Ετρουσκικό Μουσείο της Villa Giulia στη Ρώμη, που δείχνει τα γηρατειά μέσα από την προσωποποίηση ενός καμπούρη ασχημομόρφου άνδρα.

Ολοι αυτοί οι θησαυροί σημαίνουν το άνοιγμα ενός άλλου κεφαλαίου για το Μουσείο της Ακρόπολης, καθώς όχι μόνο σηματοδοτούν την άριστη πρακτική των δανεισμών μεταξύ των κορυφαίων αυτών μουσείων, αλλά αποτελούν συνέχεια των χρόνιων διαπραγματεύσεων που είχαν προηγηθεί μεταξύ ελληνικής και ιταλικής πλευράς και είχαν ως αποτέλεσμα την οριστική επιστροφή του θραύσματος του Φάγκαν. Ειδικά οι όροι που περιλαμβάνονται στη συμφωνία, όπως οι αμοιβαίοι δανεισμοί, η μακροχρόνια σχέση συνεργασίας αλλά και ο πολύ σημαντικός νομικός όρος «κατάθεση», που σημαίνει οριστική και αμετάκλητη επιστροφή, είναι ενδεικτικοί για το πώς θα μπορούσε να επικυρωθεί μια συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα, το Μουσείο της Ακρόπολης και το Βρετανικό Μουσείο.

Η όλη διαδικασία που ακολούθησαν η κυβέρνηση της Σικελίας και το υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλικής Δημοκρατίας ήταν αντίστοιχη με αυτή που ακολουθήθηκε από το Βατικανό και τον ίδιο τον Πάπα για αντίστοιχα παρθενώνεια θραύσματα και δείχνει το θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει τη μόνιμη επιστροφή των Γλυπτών στον Παρθενώνα, αποφεύγοντας τους σκοπέλους των άτεγκτων νόμων και ξεκλειδώνοντας έτσι τη συμφωνία. Επίσης, οι επιστροφές αυτές συνοδεύτηκαν από την απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO, μόλις δύο χρόνια πριν, που τοποθετούν σε άλλη βάση το δίκαιο της Ελλάδας, αποδεικνύοντας τη σύσσωμη και καθολική αναγνώρισή του.

Ισχυρή βούληση

Σημαντικό, επίσης, είναι ότι με την κίνηση αυτή ακόμα και ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Ντάριο Φραντσεσκίνι, είχε πει ότι η Ιταλία δείχνει τη βούλησή της στο να επιστρέφονται τα πολιτιστικά αγαθά στον τόπο καταγωγής τους με σκοπό την αποκατάσταση της παγκόσμιας ιστορικής κληρονομιάς. Μια τέτοια βούληση, αν όχι οριστικής επιστροφής τουλάχιστον εμπιστοσύνης, δείχνει και η κίνηση των κορυφαίων αυτών μουσείων να εμπιστευτούν την Ακρόπολη αποθέτοντας στα ελληνικά χέρια τους θησαυρούς που έχουν στις προθήκες τους.

Οσο για τη δυσκολία του εγχειρήματος, καθώς για πρώτη φορά βλέπουμε να συγκεντρώνονται σε μια έκθεση θησαυροί από όλα τα κορυφαία μουσεία, ήταν αντίστοιχη της ποιότητας και της αξίας τους. Δεν μπορούσαμε, επομένως, να μη ρωτήσουμε τον καθηγητή Σταμπολίδη, ο οποίος έχει την ευθύνη της ιδέας και της υλοποίησης όλου του εγχειρήματος, καθώς και του οράματος αυτού, αν θα ήθελε να δει κάποιους συγκεκριμένους θησαυρούς στις προθήκες του μουσείου εκτός από αυτούς που ήδη κατέφθασαν. «Η έκθεση αυτή θα πρέπει να εκληφθεί ως παράδειγμα, καθώς θα ήταν αδύνατον να εκτεθούν όλα εκείνα τα έργα που θα επιθυμούσαμε να εκπροσωπήσουν τις ενότητές της», μας απάντησε χαρακτηριστικά, παραπέμποντας στις ενότητες στις οποίες χωρίζεται η έκθεση: Χρόνος, Φύση, Θεότητες, Ανθρωπος, Θεσμοί, Αλληγορίες και ένας Επίλογος. Για να συνεχίσει: «Πάντοτε λόγοι οικονομικοί, υψηλού μεταφορικού και ασφαλιστικού κόστους, σε συνδυασμό με απαγορευτικές νομοθετικές και άλλες διατάξεις και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις καθιστούν την επιθυμητή πληρότητα δύσκαμπτη. Και μαζί με τα παραπάνω, δανεισμοί έργων των οποίων τη συμπερίληψη επιθυμείς δεν είναι πάντοτε εφικτοί, καθώς ήδη κάποια έργα ταξιδεύουν σε άλλες εκθέσεις κατά την ίδια δυστυχώς χρονική περίοδο με αυτήν της δικής μας έκθεσης.

Εξάλλου, λόγοι συντήρησης ή μοναδικότητας, λόγοι ευθραυστότητας ή επικινδυνότητας μετακίνησης των εκθεμάτων καμιά φορά και για αρχικώς συμφωνηθέντα έργα καθιστούν αναγκαία την αντικατάστασή τους με άλλες επιλογές, για να μη μιλήσω εδώ για την απογοήτευση της τελευταίας στιγμής, όταν ένα έργο που έχει σχεδιαστεί να ταξιδέψει δεν βρίσκει τελικά τον προορισμό του για κάποιον άλλον, εκτός των ανωτέρω λόγων».

Η παρούσα έκθεση επιλέχθηκε κυρίως για τη δυσκολία της να μεταφέρει στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης όχι απλά έναν διάλογο μεταξύ δύο διαφορετικών εποχών δημιουργίας, αλλά μια τετραλογία που θα παρουσίαζε μαζί τέσσερις διαφορετικές περιόδους της Τέχνης: Αρχαιότητα, Βυζάντιο, Αναγέννηση και Νεότερη Τέχνη. Ή, όπως εξηγεί χαρακτηριστικά ο καθηγητής, «η ελληνική αρχαιότητα συλλαμβάνει, σχεδιάζει και αποδίδει μιαν ιδέα και πώς αυτή στη συνέχεια περνάει και διατρέχει τις μετέπειτα περιόδους που προανέφερα».

Επίλογος με Χίμαιρα

Ο Επίλογος στην έκθεση γράφεται με μια Χίμαιρα που, όπως μας τόνισε ο καθηγητής Σταμπολίδης, είχε διαφορετική έννοια στην αρχαιότητα απ’ ό,τι σήμερα και η απόδειξη είναι αυτό το μοναδικό χάλκινο γλυπτό του 400 π.Χ. που μετακινείται για πρώτη φορά από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας και κλέβει τις εντυπώσεις: «Το τέρας με το υβριδικό σώμα από ετερόκλητα ζώα φαίνεται ότι εκλαμβανόταν στην αρχαιότητα ως αλληγορία του κακού και της καταστροφής», επισημαίνει ο καθηγητής. «Στην Πολιτεία του Πλάτωνα φαίνεται να παίρνει πολιτική χροιά καθώς συνδέεται με την τυραννία -ως εκφυλισμένο παράδειγμα διακυβέρνησης-, όπως άλλωστε και στην “Αινειάδα” του Βιργιλίου, όπου γίνεται αλληγορία της αναρχίας και του χάους που προκύπτουν από εμφύλιους πολέμους. Σήμερα, βέβαια, η αλληγορική σημασία της Χίμαιρας σημαίνει το φανταστικό, το ονειρικό και το ουτοπικό, το αδύνατο και το απραγματοποίητο. Ως έκφραση αυτοειρωνείας, και η ίδια η έκθεση θα μπορούσε να εκληφθεί σαν μια χίμαιρα».

Ευτυχώς, πάντως, για όλους εμάς που την είδαμε από κοντά και εντυπωσιαστήκαμε, είναι μια απτή, πρωτοφανής πραγματικότητα που μπορεί να συμπίπτει με τα χιμαιρικά μας όνειρα για την επιστροφή των Γλυπτών, τα οποία μπορούν κάποια στιγμή να γίνουν πραγματικότητα - ειδικά έπειτα από κινήσεις σαν και αυτή την εντυπωσιακή έκθεση που μπορεί να εκληφθεί ως ένα tour de force εκ μέρους της Ελλάδας.


Ειδήσεις σήμερα:

Έχω την αίσθηση ότι γνωρίζει τον καθοδηγητή αλλά δεν το λέει γιατί φοβάται, λέει ο δικηγόρος του 18χρονου

Απίστευτο περιστατικό bullying σε δημοτικό του Βόλου: Ανήλικος έγδυσε και έπαιξε τρίλιζα στα οπίσθια 7χρονου!

Η Ισραηλινή στρατιώτης που έζησε από θαύμα: Δέχτηκε 12 σφαίρες, προσποιήθηκε τη νεκρή και περίμενε 4 ώρες τη χαριστική βολή