Βρετανικό Μουσείο: «Κύριε, γδέρνουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα»
26.02.202419:29
Η ασέβεια των Βρετανών στα Γλυπτά είναι διαχρονική - Της κολεξιόν του Τούρκου σχεδιαστή, είχαν προηγηθεί «τέρατα» όπως ο αποχρωματισμός και το τρίψιμο με σκληρές βούρτσες και χημικά για να αφαιρεθεί ο καπνός από θερμάστρες κάρβουνου!
Η Αννα Γουίντουρ, με τα χαρακτηριστικά μαύρα γυαλιά, που στεκόταν στην πρώτη θέση δίπλα στην Κριστίν Σκοτ Τόμας και τη Λίλι Τζέιμς, επιβεβαίωνε με τον δικό της τρόπο ότι τα πανάκριβα Prada που φοράνε οι διάφοροι επίσημοι και «διάβολοι», οι οποίοι κατακλύζουν την αίθουσα «Duveen», δεν αρκούν για να αναιρέσουν το διαρκές έγκλημα που λαμβάνει χρόνια τώρα εις βάρος των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Ισως να είναι η «Κατάρα της Αθηνάς», όπως αποκαλείται το ομώνυμο ποίημα που έγραψε ο Λόρδος Βύρωνας όταν αντίκρισε τις καταστροφές που είχε προκαλέσει ο Ελγιν ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη, που δεν έχει επιτρέψει στα κατεστραμμένα μέλη να βρουν τον δρόμο της επιστροφής μένοντας εξόριστα στην ανήλιαγη αίθουσα του Λονδίνου, ίσως και η επιμονή των Βρετανών να αποσιωπούν τις συνεχιζόμενες ζημιές και άλλου είδους ατοπήματα.
Ακόμα λοιπόν και αν δεν είναι λάθος η μόδα να χρησιμοποιεί τους αρχαίους μας θησαυρούς ως φόντο, είναι ωστόσο μέγα σφάλμα οι Βρετανοί να βγάζουν τόσα χρόνια αδιανόητα κέρδη εκμεταλλευόμενοι τα αριστουργήματα του Φειδία· δεν είναι να απορείς που το ενοίκιο στην αίθουσα «Duveen», όπου φιλοξενούνται τα Γλυπτά του Παρθενώνα, είναι πολύ μεγαλύτερο από τις υπόλοιπες αίθουσες του μουσείου, ενώ κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την προστασία τους και για το ότι δεν μπορεί να προκληθεί άλλη μία ζημιά από τους καλόπιστους celebrities που ακουμπούν εντελώς ανενόχλητα τα διάφορα φαγητά και ποτά, τα οποία περιφέρονται πάνω από το κεφάλι του αλόγου του άρματος της Σελήνης ή από το άγαλμα της Ιριδος.
Η σιδηρά κυρία της μόδας, Αννα Γουίντουρ, με τα χαρακτηριστικά μαύρα γυαλιά κάθεται στον πάγκο μπροστά από τα Γλυπτά του Παρθενώνα και περιμένει την έναρξη της επίδειξης
Ποιος είναι ο Μοραλίογλου
Παρότι καμία επίδειξη μόδας δεν έβλαψε ποτέ τους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς -σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα έχουν αναδειχθεί ως διαχρονικές αναφορές στο αιώνιο κάλλος, όπως στην περίπτωση της φωτογράφησης του Dior, που έλαβε χώρα μπροστά στα δικά μας μνημεία στην Ακρόπολη- ο τρόπος που έγινε το ντεφιλέ του Ερντέμ Μοραλίογλου δεν μπορεί να μην προκαλεί, αν όχι οργή, σίγουρα αμηχανία. Οι καλεσμένοι που κάθονται στην πρώτη γραμμή όχι μόνο δεν φαίνονται να κρατάνε απόσταση από τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά δίνουν την αίσθηση ότι τα χρησιμοποιούν ως το στήριγμα κάποιας υποτιθέμενης καρέκλας ή ως απλό ντεκόρ μιας ακόμα αφήγησης που παραπέμπει στην αρχαιοελληνικότητα.
Οσο για τον ίδιο τον σχεδιαστή, μπορεί να έχει δείξει κατά καιρούς ότι είναι ιδιαίτερα φίλος της Ελλάδας και σίγουρα ότι δεν είχε καμία διάθεση να προσβάλει τη χώρα μας, αλλά ο τρόπος της σκηνοθεσίας της επίδειξής του απλώς υποστηρίζει τη λογική της αδιαφορίας που προωθεί χρόνια τώρα το Βρετανικό Μουσείο. Ακόμα και τα σχέδιά του ελάχιστη σχέση φαίνεται να έχουν με οτιδήποτε μπορεί να παραπέμπει σε κάποιας μορφής απέριττη ελληνικότητα.
Γνωστός για τα πολύχρωμα σχέδιά του, τα prints και τη φανταχτερή πολυτέλεια, ο Μοραλίογλου έγινε σύντομα αγαπητός στις κυρίες της υψηλής κοινωνίας. Ο ίδιος πάντως διαφημίζει όσο μπορεί την τουρκική καταγωγή του, παρότι είναι μεγαλωμένος στο άλλοτε υποβαθμισμένο Ανατολικό Λονδίνο και με ρίζες από τον Καναδά. Με τις πολιτισμικές διαφορές να συγκρούονται στο ίδιο του το σπίτι, τελικά φαίνεται ότι ο Τούρκος σχεδιαστής βρήκε αυτό που αναζητούσε στη δημιουργικότητα του κόσμου της μόδας και στην αγάπη του για την τέχνη.
Παντρεμένος με τον αρχιτέκτονα Φίλιπ Ζοζέφ, πάντοτε μιλούσε ανοιχτά για την γκέι του ταυτότητα, όπως και για το συντηρητικό περιβάλλον της τουρκικής καταγωγής του, λέγοντας ότι αυτές οι συγκρούσεις μετατράπηκαν σε αφορμή για περαιτέρω δημιουργική εξερεύνηση των διαφορετικών τομέων που εμπνέονται από την τέχνη.
Γι’ αυτό αναφορικά με τη συγκεκριμένη επίδειξη και κολεξιόν, ο αναγνωρισμένος τουρκικής καταγωγής σχεδιαστής επικαλέστηκε ως πηγή έμπνευσής του τη δική μας Μαρία Κάλλας και συγκεκριμένα τη οπερατική «Μήδεια» του Κερουμπίνι που ερμήνευσε η αξέχαστη υψίφωνος το 1953. Το σκεπτικό της συλλογής είχε ιδιαίτερη αναφορά στο θέμα του ξεριζωμού και όπως η Μαρία Κάλλας ξεριζώθηκε, έτσι και ο ίδιος σχεδιαστής παραπέμπει προφανώς ως ξεριζωμένος στη συγκεκριμένη όπερα αναφορικά με την απουσία της εστίας.
Ο σχεδιαστής Ερντέμ Μοραλίογλου
Κακό timing
Με τη σκέψη να πηγαίνει εύλογα στην αναλογία του ξεριζωμού των δικών μας θησαυρών από την πατρίδα τους, εν πρώτοις θα μπορούσε να συμφωνήσει κανείς με τον σχεδιαστή αν δεν λάμβανε υπόψη την παντελή έλλειψη προστασίας της αίθουσας αλλά και το προκλητικό τάιμινγκ της εκδήλωσης: δεν μπορεί την ώρα που είναι ανοιχτές οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές οι Βρετανοί να κάνουν ό,τι μπορούν για να δείξουν ότι δεν είναι οι κατάλληλοι διαχειριστές των πολύτιμων αυτών καλλιτεχνικών θησαυρών.
Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, παρότι αρχικά αντέδρασε εστιάζοντας στην απαγορευτική σύνδεση ενός ντεφιλέ με τους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς, στη συνέχεια επανήλθε με αποσαφηνιστική ανακοίνωση τονίζοντας πως ήταν διαφορετική η περίπτωση της φωτογράφησης που έκανε ο οίκος Dior στην Ακρόπολη από την περίπτωση του ντεφιλέ της συλλογής «Μαρία, Μήδεια, Μύθος» υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά ότι «στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης δεν έγινε ποτέ καμία επίδειξη μόδας.
Οταν το 2020 ζητήθηκε κάτι τέτοιο, από τον οίκο Dior, το αίτημα δεν έγινε δεκτό από το υπουργείο Πολιτισμού. Μετά από συνεργασίες και διαπραγματεύσεις, η επίδειξη διοργανώθηκε, το 2021, στο Καλλιμάρμαρο. Το υπουργείο Πολιτισμού επέτρεψε στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης μόνο τη φωτογράφηση των μοντέλων, στο πρότυπο της αντίστοιχης φωτογράφησης του ίδιου οίκου, που είχε γίνει το 1951 και ήταν κλειστή, με περιορισμένο αριθμό μοντέλων, χωρίς καθόλου κοινό, ενώ η χθεσινή επίδειξη μόδας στο Βρετανικό Μουσείο έγινε στον περιορισμένο χώρο της Duveen Gallery, παρουσία δεκάδων καλεσμένων».Στέγες-σουρωτήρια
Από το 1999 ο βρετανικός Τύπος διαμαρτύρεται ότι δεν μπορεί η Duveen Gallery να παραχωρείται αλόγιστα χωρίς όρους στους φιλότεχνους για τα πανάκριβα δείπνα τους, ρισκάροντας να χυθεί κόκκινο κρασί σε κάποιο από τα Γλυπτά, τα οποία αποδεδειγμένα έχουν χρησιμοποιηθεί επανειλημμένως ως αποθετήρια για τα ποτήρια των υψηλών καλεσμένων! Μάλιστα, επειδή η αίθουσα δεν ήταν καλά συντηρημένη ώστε να δικαιολογεί το πανάκριβο αντίτιμο προς ενοικίαση, με τις φωτογραφίες από τα μουχλιασμένα ταβάνια να κάνουν τον γύρο του κόσμου, λίγο προτού το μουσείο κλείσει εξαιτίας της πανδημίας, οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να κάνουν κάποιες εργασίες προτού την ξανανοίξουν πρόσφατα στο κοινό.
Μόνο που ακόμα και σήμερα τα βρόχινα ύδατα εξακολουθούν να τρέχουν από την οροφή με τον κίνδυνο της καταστροφής να είναι παραπάνω από ορατός, αφού οι αίθουσες που γειτνιάζουν με τους θησαυρούς μας δεν σταματάνε να πλημμυρίζουν ακόμα και σήμερα. Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και η πρόσφατη αποκάλυψη για τις κλοπές που συνέβαιναν ανεξέλεγκτα και βρίσκονται ακόμα σε στάδιο διερεύνησης αποδεικνύοντας στην πράξη ότι το Βρετανικό Μουσείο δεν είναι ο καλύτερος θεματοφύλακας για την προστασία των ξένων θησαυρών.
Αντίστοιχα, πάλι, η υποτιθέμενη προφύλαξη που παρείχαν οι αριστοκράτες και ευγενείς που έδιναν χρήματα στο μουσείο, όπως ο λόρδος Νταβίν (Duveen), που χάρισε το όνομά του στη συγκεκριμένη αίθουσα, είναι πλέον μύθος. Ακόμα και ο ίδιος ο Νταβίν, που θεωρήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους φιλότεχνους του 20ού αιώνα, ήταν αυτός που είχε την ιδέα να τρίψουν τα Γλυπτά για να ασπρίσουν! Σαν να μην έφτανε αυτό, καμία προσπάθεια δεν έχει γίνει από τους Βρετανούς να βελτιώσουν τις συνθήκες φύλαξης και έκθεσής τους.
Υπάρχει μάλιστα σχετικός πίνακας που δείχνει τον Ελγιν να κάθεται στη συγκεκριμένη αίθουσα, που πήρε κατόπιν το όνομά της από τον Νταβίν περιστοιχισμένος από τα Γλυπτά και μοιάζει σαν να τραβήχτηκε τώρα, καθώς καμία σοβαρή ανακαίνιση, παρά μόνο μικρές πρόσφατες βελτιώσεις, δεν έχει λάβει χώρα στην αίθουσα. Οπως δήλωναν σε σχετικό podcast o διευθυντής του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας Ρότζερ Μάικλ και η τεχνική διευθύντρια Αλέξι Καρένοβσκα, οι οποίοι έχουν δηλώσει πρόθυμοι να φτιάξουν ακριβή αντίγραφα σε 3D τεχνολογία ώστε να καλυφθεί το κενό μετά την επιστροφή των Γλυπτών στη χώρα μας, ο συγκεκριμένος πίνακας δείχνει ότι δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή στην «Duveen» στο πέρας των αιώνων.
Οι κατ’ εξακολούθηση καταστροφές ξεκινούν από την αποδεδειγμένη κλοπή τους και μεταφορά τους στην Αγγλία το 1801 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ο πριονισμός και η απολάξευση στις οποίες προέβη ο λόρδος Ελγιν ήταν απλώς η αρχή για μια σειρά από αδιανόητες πράξεις εις βάρος των αριστουργημάτων του Φειδία, στο πέρας των χρόνων, τις οποίες είχε διαπιστώσει σε σχετική ερευνά του ο φωτογράφος στην Υπηρεσία Συντήρησης της Ακρόπολης Σωκράτης Μαυρομμάτης, παραθέτοντας πλήθος στοιχείων και ντοκουμέντων, που δεν ήταν σε θέση να διαψεύσουν οι Βρετανοί - αντιθέτως κάποιες από αυτές επιβεβαιώθηκαν από τους ίδιους τους επιμελητές των μουσείων.
Μαύρισαν από... κάρβουνο
Χαρακτηριστικό ήταν το όνομα του επιμελητή του Βρετανικού μουσείου Ιαν Τζένκινς, ο οποίος επιβεβαίωσε καταρχάς τις καταστροφές, αλλά και εκείνες που ακολούθησαν αμέσως μετά την εγκατάστασή των Γλυπτών του Φειδία στην αίθουσα «Duveen» κάνοντας, μάλιστα, μαζί με τις αποκαλύψεις του λόγο για «ένα μεγάλο σκάνδαλο που δεν ήταν μόνο ο καθαρισμός τους το 1938 αλλά και επακόλουθη συγκάλυψή του». Αρκεί να αναφερθεί ότι η λεύκανση θεωρήθηκε από τον λόρδο Νταβίν επιβεβλημένη όχι επειδή τα μάρμαρα είχαν εκ των πραγμάτων απολέσει την αρχική τους λευκότητα, λόγω της πατίνας του χρόνου, αλλά επειδή οι υπεύθυνοι του μουσείου είχαν τη φαεινή ιδέα στην ίδια αίθουσα που εκείνος δημιούργησε να καίνε κάρβουνο σε θερμάστρες χωρίς καμινάδα! Αυτό συνέβαινε για πάνω από έναν αιώνα, με αποτέλεσμα η επιφάνεια των μαρμάρων να μαυρίσει τελείως, να διαβρωθεί, ακόμα και να διαλυθεί.
Η τραγική κατάληξη ήταν να πλύνουν τα Γλυπτά (!) με συρμάτινες βούρτσες αλλά και με «αλκαλικές ενώσεις, άνθρακες και διοξείδια» που επιτάχυναν τη λεύκανση της επιφάνειας. Αυτά είχε φέρει στην επιφάνεια σχετικό δημοσίευμα του αρχαιολογικού περιοδικού «Minerva» με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Κύριε, γδέρνουν τα Γλυπτά!», με την καταστροφή να διαπιστώνεται στο σύνολο σχεδόν των Γλυπτών καθώς ο Νταβίν είχε το θράσος να προτείνει να χρησιμοποιήσουν ακόμα πιο σκληρά εργαλεία για να πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως καρμποράντουμ, μια χημική ένωση που βρίσκεται κοντά στη βενζίνη!
Εκτός από αυτές τις ανήκουστες μεθόδους που έβλαψαν τραγικά τα αριστουργήματα του Φειδία, πολλές ήταν και οι σοβαρές ζημιές που προκλήθηκαν από διάφορες «απροσεξίες». Ο καβγάς μεταξύ κάποιων μαθητών το 1961 είχε ως αποτέλεσμα να σπάσει ένα κομμάτι από τον περίφημο Κένταυρο, ενώ το 1981 ένας επισκέπτης γλίστρησε και στην προσπάθειά του να κρατηθεί έσπασε ένα κομμάτι από το αέτωμα. Επίσης, το 1966 κάποιοι βανδάλισαν ένα κομμάτι από το αέτωμα γράφοντας πίσω του συνθήματα, ενώ το 1970 έγραψαν τα αρχικά τους για να μείνουν αξέχαστα στο πέρας των χρόνων - και σίγουρα χωρίς κανείς από τους υπευθύνους ποτέ να αντιληφθεί καμία από αυτές τις πράξεις. Αλλά δεν είναι, ωστόσο, αυτό το μεγαλύτερο έγκλημα όλων. Αυτό που κανείς δεν ξεχνά είναι ότι τα αριστουργήματα του Φειδία είναι ουσιαστικά διαμελισμένα μέλη ενός αριστουργήματος που παραμένει τεμαχισμένο, μακριά από τον τόπο που τα δημιούργησε και τα ύμνησε - και από το αττικό φως.
Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά σε εκείνο το podcast o διευθυντής του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας: «Θα ήταν σαν να προσπαθείς να διδάξεις στους ανθρώπους για την Ιταλική Αναγέννηση και να τους πηγαίνεις σε ένα δωμάτιο με ένα σωρό πίνακες του Καραβάτζιο και όλα τα χρώματα να λείπουν από τους πίνακες και οι καμβάδες να είναι σκισμένοι. Κανείς δεν μαθαίνει τίποτα για την Ιταλική Αναγέννηση με αυτόν τον τρόπο. Θα σας έλεγα ότι κανείς δεν μαθαίνει τίποτα ουσιαστικό για την αισθητική της Ελλάδας του 5ου αιώνα π.Χ. κοιτάζοντας αυτά τα αντικείμενα, επειδή δεν μοιάζουν καθόλου με τα αντικείμενα που παρήγαγε ο Φειδίας». Τι περισσότερο αληθινό απ’ αυτό;