26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Bossanova και πολιτικές εκπλήξεις

Όσοι έχουν βρεθεί Τσικνοπέμπτη Θεσσαλονίκη, ξέρουν: η πόλη μετατρέπεται σε ένα απέραντο πάρτι, που λαμβάνει χώρα όλη μέρα δίνοντας την αφορμή για γιορτή από αυτές που ξέρουν να στήνουν οι Θεσσαλονικείς συμμετέχοντας με την καρδιά τους. Με ευφάνταστες μεταμφιέσεις ξεχύνονται στην πόλη στήνοντας αυτοσχέδια μπαρμπεκιου και γλεντώντας μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Ούτε καν η απογευματινή βροχή δεν πτόησε τους κατοίκους από το να κρατήσουν τη γιορτή ζωντανή σε κάθε σημείο της πόλης. Σε μια άλλη, όμως, αίθουσα οι άνθρωποι του σινεμά και οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ είχαν μια άλλη αφορμή για να γιορτάζουν καθώς το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι και πάλι γεγονός: με μια σεμνή τελετή η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου κήρυττε την έναρξη ενός Φεστιβάλ που ήδη έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα καλύτερα στον κόσμο στο είδος του.

“Είναι η πρώτη φορά που εκπρόσωπος του κράτους κηρύσσει την έναρξη του θεσμού” τόνισε μάλιστα ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ορέστης Ανδρεαδάκης παρουσία του Υφυπουργού Πολιτισμού, αρμόδιου για θέματα σύγχρονου Πολιτισμού Χρίστου Δήμα και άλλων βουλευτών και επισήμων. «Ανάμεσα στις ταινίες που θα προβάλλουμε, 66 είναι ελληνικές, διότι το φεστιβάλ έχει πρωταρχικό σκοπό την ανάδειξη της ελληνικής κινηματογραφίας και την υποστήριξη της ελληνικής κινηματογραφικής κοινότητας», τόνισε ο κ. Ανδρεαδάκης. Τα ντοκιμαντέρ φαίνονται να κερδίζουν έδαφος καθώς αναγνωρίζεται πλέον όχι μόνο η καλλιτεχνική τους αξία αλλά και η σπουδαία σημασία τους. Σε αυτή αναφέρθηκε, άλλωστε η πρόεδρος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ Ελευθερία Θανούλη.

«Με μια όλο και πιο διευρυμένη γκάμα κινηματογραφικών τρόπων αφήγησης και στιλ, οι σημερινοί κινηματογραφιστές δεν σταματούν να προσπαθούν να καταγράφουν την πραγματικότητα γύρω τους», είπε. Κοινός στόχος και των 250 ταινιών που θα προβληθούν, όπως είπε, “είναι να μας βοηθήσουν να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, το διπλανό μας, αλλά και άλλους ανθρώπους, σε κόσμους που φαντάζουν ή είναι μακρινοί, διαφορετικοί ή και ξένοι. Μόνο αν καταφέρουμε να βρούμε εκείνα τα σημεία επαφής που μας ενώνουν όλους νοητά σε μία κοινή μοίρα, τότε θα έχουμε μια πιθανότητα να οραματιστούμε ένα καλύτερο κόσμο» τόνισε η Πρόεδρος.

Την τελετή διέκοψαν για λίγο εισπράττοντας θερμό χειροκρότημα από το κοινό που παρεβρισκόταν στην κατάμεστη αίθουσα οι Filmakers for Palestine Greece ανοίγοντας πανό που έγραφε «Φώτα, κάμερα, γενοκτονία» ενώ στην αίθουσα βρισκόταν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Λίγο πριν, έξω από το Ολύμπιον είχε λάβει, επίσης, χώρα συγκέντρωση διαμαρτυρίας από φοιτητές για τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Όλα έγιναν σε ειρηνικό κλίμα και παρότι η τελετή διεκόπη, η Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ανέβηκε μετά από λίγο στη σκηνή για να απονείμει τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο στον βραβευμένο με Όσκαρ σπουδαίο ισπανό δημιουργό Φερνάντο Τρουέμπα, επίσημο προσκεκλημένο της διοργάνωσης, η ταινία του οποίου, Πυροβόλησαν τον πιανίστα, άνοιξε το Φεστιβάλ. Μάλιστα, η Πρόεδρος φάνηκε να συνδέει το σπουδαίο έργο του αναγνωρισμένου και υποψήφιου για Όσκαρ κινηματογραφιστή με θέματα Δημοκρατίας, κάτι που έχει κάνει και ο ίδιος με τις πάντα άρτια καλλιτεχνικές αλλά και πολιτικοποιημένες ταινίες του.

Αφού εξήρε την πορεία του φεστιβάλ με τους Ελίζ Ζαλαντό και Ορέστη Ανδρεαδάκη στο τιμόνι η κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου μίλησε για τη σπουδαιότητα του ντοκιμαντέρ ως είδους που συνιστά “Καλλιτεχνική αναπαράσταση της πραγματικότητας ή δημιουργική διαχείριση μιας αθέατης πλευράς της, ποιητική αποτύπωση μιας τεκμηριωμένης αλήθειας ή υποκειμενική καταγραφή κάποιων διαστάσεών της, το ντοκιμαντέρ είναι κινηματογραφικό είδος που προϋποθέτει πολιτισμική ευαισθησία, δημοσιογραφική αυθεντικότητα, ηθική ακεραιότητα, νοηματική καθαρότητα και πολιτική ευθυκρισία. Σε μια εποχή που η χρήση της τεχνολογίας τείνει να απομακρύνει μεγάλο μέρος του κινηματογράφου μυθοπλασίας από την ανθρώπινη εμπειρία δημιουργώντας σύμπαντα υποβλητικής και συχνά εξωπραγματικής σαγήνης, το ντοκιμαντέρ αναλαμβάνει να ανακατασκευάσει, να εμβαθύνει, να αναστοχαστεί και να ερμηνεύσει την πραγματικότητα, χωρίς να την αντιγράφει ή να την αντανακλά, αλλά και χωρίς να αποκόπτεται από τον λόγο του τεκμηρίου ή να αποσπάται από τη ζωή.

Τα σπουδαία ντοκιμαντέρ μάς συγκινούν συναισθηματικά, διευρύνουν την αντίληψή μας για τον κόσμο, αμφισβητούν τις πεποιθήσεις, τις προκαταλήψεις, τις κατεστημένες παραδοχές μας. Δίνουν τον λόγο σε φωνές που δεν εκπροσωπούνται επαρκώς, φέρνουν στο φως αθέατες ή αποσιωπημένες πλευρές της ανθρώπινης εμπειρίας, αποκαλύπτουν την αυθαιρεσία της εξουσίας, τη βαρβαρότητα των αυταρχικών καθεστώτων” τόνισε η Πρόεδρος ενώ αναφέρθηκε με τα καλύτερα λόγια και δείχνοντας να γνωρίζει καλά το έργο του Ισπανού σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα, που ήταν και το τιμώμενο πρόσωπο του Φεστιβάλ.

Ποιος είναι ο Φερνάντο Τρουέμπα

Όσοι βρεθήκαμε στην τελετή έναρξης είχαμε την τύχη να δούμε το “Πυροβόλησαν τον Πιανίστα»: του Φερνάντο Τρουέμπα, μια ταινία φόρος τιμής στη μνήμη του θρυλικού πιανίστα που εξαφανίστηκε στο Μπουένος Άιρες το 1976, Φρανσίσκο Τενόριο Τζούνιορ, όπως τόσοι άλλοι αρνητές του δικτατορικού καθεστώτος, η οποία έχει ήδη προβληθεί σε μερικά από τα πιο διάσημα φεστιβάλ του κόσμου. Ο θρυλικός Ισπανός δημιουργός έχει βραβευτεί με Όσκαρ, Γκράμι, Γκόγια, Αργυρή Άρκτο-για να να αναφέρουμε μερικά από τα βραβεία που συνοδεύουν την σπουδαία καριέρα του. Πρόσφατα, μάλιστα, όπως έκανε γνωστό ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ορέστης Ανδρεαδάκης ο σκηνοθέτης γύρισε ταινία στο Πήλιο με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντίλον-σε άκρα, μάλιστα, μυστικότητα. Στα πλαίσια του ειδικού αφιερώματος του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στο έργο του θα προβληθούν και οι άλλες βραβευμένες ταινίες του όπως “Τσίκο και Ρίτα” και “Calle 54”. Στο “Πυροβόλησαν τον πιανίστα”, το ντοκιμαντέρ που γύρισε με τη μορφή animation μαζί με τον Χαβιέρ Μαρισκάλ, παρακολουθούμε τα χρόνια της άνθησης ή μάλλον φρενίτιδας, όπως ακούστηκε χαρακτηριστικά σε κάποια στιγμή της ταινίας, της Bossa Nova που έκαναν τον δημοσιογράφο πρωταγωνιστή να πάει στη Βραζιλία, όπου άρχισε να αναζητά τα ίχνη του εξαφανισμένου πιανίστα.

Πρόκειται για τον σπουδαίο πιανίστα και μουσικού Φρανσίσκο Τενόριο Τζούνιορ, ο οποίος εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας του στην Αργεντινή τη δεκαετία του 70, μια χώρα συνδεδεμένη με το μυστήριο μαζικών “εξαφανίσεων” από το πολιτικό καθεστώς. Προσπαθώντας να ξεδιπλώσει το μυστήριο ο δημοσιογράφος του New Yorker και πρωταγωνιστής μιλάει με ανθρώπους που τον γνώριζαν καλά: στην πραγματικότητα, πρόκειται μάλιστα για συνεντεύξεις που πήρε ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε μια περίοδο δεκαπέντε ετών, μεταξύ των οποίων μουσικοί θρύλοι όπως οι Ζοάο Ζιλμπέρτο και Καετάνο Βελόσο. Με αυτό τον τρόπο ο Τρουέμπα συνδέει άμεσα τη μουσική, που είναι το κατεξοχήν πεδίο του με την πολιτική και την καλλιτεχνική δράση με ζητήματα δημοκρατίας μετατρέποντας έτσι την ταινία σε ένα πολιτικό ντοκιμαντέρ ή μάλλον καλύτερα σε πολιτικό θρίλερ.

Όπως τόνισε και η ίδια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας “είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα η συγκυρία να βραβεύεται αυτή η ουσιαστικά πολιτική ταινία στο πλαίσιο του φετινού φεστιβάλ, το οποίο αφιερώνει μία από τις πολλές του ενότητες στη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο μας. Προσφέρεται, έτσι, μια ακόμη ευκαιρία να διατρανώσουμε την εμπιστοσύνη μας στο μόνο πολίτευμα, στο οποίο δεν νοούνται άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε διακρίσεις και στερεότυπα, περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης, αποστέρηση θεμελιωδών δικαιωμάτων. Με την επίγνωση ότι η δημοκρατία είναι μια εύθραυστη έννοια που οφείλουμε να την καλλιεργούμε, να την υπερασπιζόμαστε και να την προστατεύουμε αδιάκοπα”.

Συγκινημένος ο Τρουέμπα την ευχαρίστησε λέγοντας πως «Είναι η πρώτη φορά που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη, σίγουρα όμως δεν θα είναι και η τελευταία. Ήδη μου είχαν λείψει οι άνθρωποι της Ελλάδας, τα τοπία της, το φαγητό της» αναφερόμενος στα γυρίσματα της ταινίας Haunted Heart που ολοκλήρωσε πρόσφατα στην Ελλάδα. Η ταινία Haunted Heart γυρίστηκε συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου, με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντίλον. Και είναι αυτή η αφορμή που τον έκανε να αγαπήσει για πάντα τη χώρα μας. Όπως είπε χαρακτηριστικά «Στην Ελλάδα έχετε εφεύρει τα πάντα, όχι μόνο τη δημοκρατία και τη φιλοσοφία. Έχετε εφεύρει τον τρόπο να απολαμβάνει το ανθρώπινο είδος της ζωή μέσα από την τραγωδία και την κωμωδία, έχετε εφεύρει όμως και τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπο, το να μην προσπαθεί να καταστρέψει τον άλλον, νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μάθημα για όλη την ανθρωπότητα».