Δημήτρης Παπαϊωάννου: Μιλά για τη συνεργασία του με τον Γιώργο Λάνθιμο - Τι είπε για την ομοφοβική επίθεση στη Θεσσαλονίκη
«Να συζητήσουμε για το πώς ακριβώς δείχνει να μεγαλώνει η ελληνική οικογένεια παιδιά, τα οποία μόλις αντιλαμβάνονται ότι κάτι διαταράσσει τον κόσμο τους, η πρώτη τους αντίδραση είναι η άσκηση βίας»
Η πρωινή συζήτηση με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου στο Green Room του Ολύμπιον είχε τον χαρακτήρα μιας χαλαρής συνάντησης αλλά και μιας συνολικής επισκόπησης του έργου του και της όχι και τόσο όψιμης αγάπης του για την κινηματογράφηση των παραστάσεων του, τις οποίες φροντίζει να μοντάρει ο ίδιος. Επίσης, μας αποκάλυψε ότι πολλά σημαντικά του έργα, τα οποία είχε κινηματογραφήσει ο καλός του φίλος, Γιώργος Λάνθιμος, θα παρουσιαστούν και αυτά στο κοινό στο μέλλον.
Η συνάντηση με τον δημιουργό με τους δημοσιογράφους έγινε εν όψει των αφιερωμάτων που έχει ετοιμάσει το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στον Δημήτρη Παπαϊωάννου με τη βίντεο εγκατάσταση με τίτλο Inside στο MoMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, αλλά και την παράλληλη κινηματογραφική απεικόνιση των παρασκηνίων του Inside, με τον τίτλο Backside. Στο ίδιο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος του Φεστιβάλ, για το οποίο ο Έλληνας δημιουργός φιλοτέχνησε ένα φιλί που κοσμεί και τις αφίσες του, θα υπάρξει προβολή του ντοκιμαντέρ που ετοίμασε ως work in progress η Εύα Στεφανή σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για τη διεθνή περιοδεία της παράστασης «Εγκάρσιος Προσανατολισμός».
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2024/ Φωτογραφία: Julian Mommert
Ο Παπαϊωάννου για τις επιθέσεις στην queer κοινότητα
Κλείσιμο
Μια κουβέντα με έναν δημιουργό πάντοτε ευαίσθητο σε θέματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, στην οποία είναι αφιερωμένη το φετινό Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ δεν θα μπορούσε μην έχει αναφορές στα δυσάρεστα χτεσινοβραδινά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη όταν ομάδα νεαρών επιτέθηκε σε queer άτομα και εκπροσώπους τρανς κοινότητας στην πλατεία Αριστοτέλους, οι οποίοι προσέρχονταν σε κάποιες από τις σχετικές προβολές. «Η επιτάχυνση των γεγονότων είναι φυσικό να μην αφορούν με τον ίδιο τρόπο όλα τα μέλη της κοινωνίας: το ανησυχητικό είναι γιατί κάποια αντιδρούν με βία» σχολίασε σχετικά ανοίγοντας τη συζήτηση το Δημήτρης Παπαϊωάννου.
«Γι' αυτό ίσως θα έπρεπε να συζητήσουμε για το πώς ακριβώς δείχνει να μεγαλώνει η ελληνική οικογένεια παιδιά, τα οποία μόλις αντιλαμβάνονται ότι κάτι διαταράσσει τον κόσμο τους, η πρώτη τους αντίδραση να είναι η άσκηση βίας. Είναι γνωστό ότι το πατροπαράδοτο της βίας εκφράζεται μέσω της αγέλης αλλά αυτό που φαίνεται να προτάσσεται εδώ είναι η μεσογειακή τοποθέτηση του ανδρισμού που δείχνει να νιώθει τεράστια ανασφάλεια όταν το διαφορετικό απειλεί το κέντρο της δικής του ισορροπίας. Φοβάμαι ότι δεν έχει νόημα να μιλάμε για φεστιβάλ, όταν έξω υπάρχει κάτι που βράζει και έχει να κάνει ξεκάθαρα με την ομοφοβία».
Τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται ο Δημήτρης Παπαϊωάννου συνέβησαν Σάββατο βράδυ, γύρω στις 22:30, όταν οι εκπρόσωποι της queer κοινότητας δέχτηκαν το λιντσάρισμα νεαρών -και μάλιστα υπήρξαν και σχετικές προσαγωγές ατόμων. «Είναι τέτοια η επιτάχυνση που μοιάζει οι νέοι να αποδιοργανώνονται και να αντιδρούν με βία όχι μόνο απέναντι στις γυναίκες αλλά σε οτιδήποτε διαφορετικό». Την ίδια στιγμή που η Θεσσαλονίκη είχε κάνει αγώνα να εξασφαλίσει το Europride 2024, κάποιοι δείχνουν να θέλουν να αμαυρώσουν αυτά τα βήματα προς τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, φτάνοντας μάλιστα να βανδαλίσουν ακόμα και την αφίσα του φεστιβάλ. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο είναι που σχολιάζει ο Παπαϊωάννου ο οποίος στον ισχυρισμό ότι το queer είναι μόδα απαντά «ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι ουσία. Και εφόσον είναι ουσία θα μείνει».
Παρ' όλα αυτά πιστεύει ότι είναι καλό που μπορούμε και μιλάμε πλέον ανοιχτά για queer και ταυτοτικά θέματα καθώς εκείνος όταν ήταν μικρός ούτε που φανταζόταν «ότι θα μπορούσαμε να φτάσουμε μέχρι εδώ. Πρέπει, επομένως, να χαιρόμαστε που πάμε καλύτερα».
Αλλά ο ίδιος δεν μπορεί να δεχτεί τις κανονιστικές υπερβολές που έφτασαν να θεωρούν ότι «είναι βάρβαρο να σουβλίζουμε το αρνί και να αντιδρούμε με τον πιο ηλίθιο τρόπο στα social media. Είναι καλό να υπάρχει ένα φίλτρο αντίδρασης, ειδικά από τα επίσημα μέσα». Εκείνος, όμως, τοποθετείται ως πολίτης μόνο όταν νομίζει ότι είναι απαραίτητο και δεν θέλει αυτό να εμπλέκεται στο έργο του, το οποίο φροντίζει να διαχωρίζει από την επικαιρότητα: «Η δική μου δημιουργία επηρεάζεται από την ζωή. Στον βαθμό που είμαι βιωματικός καλλιτέχνης το έργο μου δεν το διαπερνά η επικαιρότητα αλλά οι εμπειρίες και οι δημιουργίες που εξάγονται από κάπου βαθύτερα, από τα ίδια τα σπλάχνα. Σέβομαι την τέχνη περισσότερο από την πολιτική μου υπόσταση, την οποία εκφράζω στον βαθμό που μου αναλογεί ως πολίτης. Απλώς φροντίζω να χρησιμοποιώ τη φήμη που μου χάρισε η τέχνη μου ώστε να πω κάτι χρήσιμο για το κοινωνικό σώμα».
Κινηματογραφιστής στην ντουλάπα
«Πάντα σε ο,τι κάνω κυριαρχεί το ίδιο βλέμμα: εικαστικά, χορός, κινηματογράφος. Πρόσφατα εκδόθηκαν τα Μαθήματα Ζωγραφικής του Γιάννη Τσαρούχη από τις εκδόσεις Άγρα όπου μιλάει για τρία πράγματα: για τα ψηφιδωτά της Μονής Δαφνίου, τις τοιχογραφίες της Πομπηίας και τα Ψηφιδωτά του Αγίου Δημητρίου, που θα πάω να δω. Όταν ξεκινάς ως ζωγράφος, σε ακολουθεί αυτό το βλέμμα» μας είπε αναφορικά με την αφετηρία του που ήταν η ζωγραφική και τα εικαστικά και για την εξέλιξή του, που τελικά πάντα δείχνει να αναφέρεται στον ίδιο πυρήνα. Το εικαστικό μέρος διαπερνά, άλλωστε, κάθε πτυχή του έργου του όπως και το σινεμά που είναι ένα σημείο αναφοράς είτε πρόκειται για το φελινικό πανηγύρι, για τα παγωμένα πλάνα του Κιαροστάμι, για τη δαιμονική απλότητα του Κιούμπρικ και της Οδύσσειας του Διαστήματος.
Η αφίσα που φιλοτέχνησε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου για το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος: «Είμαι ένας κινηματογραφιστής στη ντουλάπα. Και χαίρομαι που έρχεται το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ να μου προτείνει εντελώς τυχαία να δείξω μιας πτυχή της προσωπικότητας μου που φαίνεται να έχει μια ενέργεια που μπορεί να κυριαρχήσει-και αυτό έχει να κάνει με τη μεταφορά της ζωντανής μου τέχνης σε μια ντοκιμαντερίστικη καταγραφή της δουλειάς μου από εμένα τον ίδιο. Προφανώς αυτό έχει να κάνει με μια τάση του να δω τη δουλειά μου τριανταπέντε χρόνων σε ένα στούντιο και στη μορφή μιας οριστικής ταινίας. Αυτό μοιάζει να με έλκει για την ώρα, καθώς ασχολούμαι προσωπικά με το editing των ταινιών ως φανατικός σινεφίλ. Δεν αντέχω αυτή την ευκολία του τρικάμερου που αναιρεί την κινηματογραφική αξία του έργου. Ουσιαστικά καταργεί τη ζωντανή παρουσία του καλλιτέχνη και εγώ θα ήθελα να είμαι και εδώ παρών, όπως είμαι σε κάθε παράσταση μου. Έχω μια παλιομοδίτικη σχέση με το κοινό και θέλω να βλέπει σε κάθε μου έργο, όπου δίνω το παρών, ότι του παραδίδω κάτι ζωντανό και ότι παραλαμβάνει κάτι από εμένα».
Η φιλία και η συνεργασία με τον Λάνθιμο
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί στην Εύα Στεφανή που σκηνοθέτησε τη σχετική ταινία από την παγκόσμια περιοδεία του Εγκάρσιου Προσανατολισμού σε παραγωγή του Onassis Stegi, δηλώνοντας πως σίγουρα τα βρήκε μπαστούνια «γιατί δεν είναι εύκολο να ανοίγεις το σπίτι σου για να το δει όλος ο κόσμος. Αλλά η ταινία είναι μια αυτοβιογραφία της Εύας, όπως όλες τις ταινίες της-και τελικά ίσως αυτό οφείλει να κάνει κάθε καλλιτέχνης. Ήταν ωραίο που ήταν εκεί η κάμερα της και έτσι απελευθερωθήκαμε και εμείς και αφεθήκαμε βλέποντας το λίγο ως παιχνίδι».
Ο ίδιος δηλώνει, πάντως, έτοιμος πάντα να προχωρήσει στην κινηματογραφική καταγραφή του έργου του με αυστηρούς όρους και στο τελικό μοντάρισμα των παραστάσεων που είχε κινηματογραφήσει ο φίλος του Γιώργος Λάνθιμος, χρόνια πριν. Πρόκειται για τη φιλμική καταγραφή πολύ γνωστών και παλαιότερων έργων του όπως η «Μήδεια», ο «Δράκουλας» και η «Ανθρώπινη Δίψα». Μπορεί να μην είναι γνωστό στους πολλούς αλλά ο Λάνθιμος γύρισε την πρώτη του ταινία μικρού μήκους στο στούντιο του Δημήτρη Παπαϊωάννου όπως εκεί έκανε και τις πρώτες πρόβες από τον «Κυνόδοντα».
Ίσως, οι δυο δημιουργοί να είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να εξαγάγει η Ελλάδα ως μια παρέα που γαλουχήθηκε στην underground κουλτούρα και κατάφερε κρατώντας μιας αυτούσια καλλιτεχνική ταυτότητα να γίνει γνωστή σε όλο τα μέρη του κόσμου. Η σημερινή, μάλιστα, αναμέτρηση του Γιώργου Λάνθιμου με τα βραβεία Όσκαρ, θα είναι μια αφορμή για όλους τους σινεφίλ της Θεσσαλονίκης να παρακολουθήσουν την τελετή από κοντά στο Ολύμπιον, που θα έχει ειδικά σήμερα τον χαρακτήρα γιορτής.
