Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών: Κορυφαίοι πανεπιστημιακοί μίλησαν για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης

Το αποτύπωμα της τεχνητής νοημοσύνης στις βασικές πτυχές της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου διερεύνησαν οι φετινοί, δεύτεροι κατά σειρά «Δελφικοί Διάλογοι» που πραγματοποιήθηκαν, στις 21 και 22 Ιουνίου, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου.

Διακερκιμένοι πανεπιστημιακοί και επιδραστικοί διανοητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό ανέπτυξαν τις απόψεις σχετικά με το φετινό θέμα που ήταν «Δημοκρατία και Πολιτισμός στην εποχή του μετά-ανθρώπινου» παρουσία προσωπικοτήτων από τον χώρο της πολιτικής, της οικονομίας, της έρευνας, της παιδείας, επιλεγμένων αριστούχων μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψήφιων διδακτόρων από την Ελλάδα αλλά και πλήθους κόσμου που παρακολούθησαν μέσω διαδικτύου τις ομιλίες του διημέρου, με την ψηφιακή τους απήχηση να αναμένεται να ξεπεράσει τους 150.000 ανθρώπους.

«Το δελφικό παράγγελμα γνῶθι σαυτόν αποδεικνύεται επίκαιρο σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, σε σχέση με τη διερεύνηση όχι μόνο του ατομικού αλλά, πρωτίστως, του συλλογικού ανθρώπινου, αλλά και μετα-ανθρώπινου εαυτού», ανέφερε στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος του Ε.Π.Κε.Δ, Καθηγητής Πανεπιστημίου Harvard, Παναγιώτης Ροϊλός, απαριθμώντας, επίσης, τα βασικά ερωτήματα που διερευνούν οι Δεύτεροι Δελφικοί Διάλογοι. Υπογράμμισε ότι προσωπικότητες από διαφορετικά μέρη του πλανήτη συναντιούνται σ’ αυτό τον ιστορικό τόπο για να ανταλλάξουν απόψεις δημιουργώντας μια πλατφόρμα διερεύνησης θεμελιωδών ζητημάτων στη βάση μιας ουμανιστικής θεώρησης.

«Την επιτυχία της εφετινής διοργάνωσης προεξοφλούν όχι μόνον οι θεματικές της, αλλά και η απήχηση των Πρώτων Δελφικών Διαλόγων, τις εργασίες των οποίων παρακολούθησαν διαδικτυακά πάνω από 90.000 άνθρωποι», ανέφερε η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη στον χαιρετισμό της, που απηύθυνε προς τον Καθηγητή Παναγιώτη Ροϊλό και όλους τους παρευρισκόμενους και τον οποίο ανέγνωσε ο Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, Ανδρέας Γκόφας. Η Υπουργός τόνισε την απόλυτη ανάγκη των πολιτών να στραφούν, μέσα σε ένα κόσμο όπου η πληροφορία διογκώνεται ασταμάτητα, σε ψύχραιμες φωνές που αναλύουν με εγκυρότητα και θάρρος της γνώμης τις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου. Και κατέληξε: «Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών εδραιώνει με τους Δελφικούς Διαλόγους μια νέα πτυχή της πολυσχιδούς του παρέμβασης. Δικαιώνοντας, παράλληλα, την αποστολή του τόσο ως πνευματικής εστίας διεθνούς ακτινοβολίας όσο και ως οργανισμού που γεφυρώνει την παράδοση με τον σύγχρονο κόσμο».

Χαιρετισμούς απήθυναν επίσης η Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού, Ελένη Δουνδουλάκη, ως εκπρόσωπος του Πρωθυπουργού, υπογραμμίζοντας τη ρήση του Άγγελου Τερζάκη: «Δημοκρατία σημαίνει αναβαθμός πολιτισμού», και ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης και βουλευτής Φωκίδας, Ιωάννης Μπούγας, καλωσορίζοντας τους παριστάμενους στον ιερό τόπο των Δελφών και δίνοντας συγχαρητήρια στον Πρόεδρο και τον Διευθυντή του Ε.Π.Κε.Δ, Παναγιώτη Ροϊλό και Ανδρέα Γκόφα, αντιστοίχως, για την άψογη διοργάνωση.

«Στην ερώτηση “τι κάνει εδώ ένας τους μεγαλύτερους ασφαλιστικούς ομίλους στην Ελλάδα;”, η απάντηση θα ήταν πως είναι το πιστεύω μας ότι μέρος της αξίας που δημιουργούμε κάνοντας τη δουλειά μας ως ασφαλιστές είναι να την επιστρέφουμε στις τοπικές κοινότητες και ιδίως εκτός μεγάλων αστικών κέντρων», ανέφερε με τη σειρά του ο Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Eurolife FFH, μεγάλου χορηγού των Δεύτερων Δελφικών Διαλόγων. Και κατέληξε: «Όταν ο Καθηγητής Π. Ροϊλός μου ανέφερε τα σχέδιά του, θεώρησα ότι είναι πολύ σημαντικό να βοηθούμε τους διανοητές – θεωρώ ότι μαζί μας είναι κορυφαία μυαλά της εποχής μας – να αναπτύσσουν το έργο τους στους τομείς που είναι μέρος της καθημερινότητάς μας».

ΟΙ ΟΜΙΛΙΕΣ

Μιλώντας με θέμα «Νεομεσαιωνικός Μετακαπιταλισμός και Μηχανισμοί Αντιδημοκρατικής Ομογενοποίησης», ο Καθηγητής Παναγιώτης Ροϊλός εστίασε στην δραστική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της βιο-μηχανικής (bioengineering), η οποία τείνει να συνοδεύεται από ταυτόχρονη υποχώρηση της διερεύνησης της ανθρώπινης καταστασιακότητας αλλά και των «δικαιωμάτων» όλων των άλλων οργανισμών (ζώα, φυτά κτλ.) που κατοικούν τον πλανήτη, ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό της εποχής του μετα-ανθρώπινου, την οποία ο ίδιος ονομάζει «νεομεσαιωνικό μετακαπιταλισμό». Υπογράμμισε  την ανάγκη θέσπισης ενός διεθνούς κανονιστικού οργάνου το οποίο θα προσδιορίζει (με τη συμμετοχή τεχνοκρατών, πολιτικών, νομικών αλλά και ερευνητών από τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες) τις προτεραιότητες, τους στόχους και το ηθικό πλαίσιο (την τελεολογία, όπως την ονόμασε) των εξελίξεων στο χώρο της τεχνητής νοημοσύνης. Τόνισε την ανάγκη αποτροπής της εν δυνάμει «ετερονομικής» και «ομογενοποιητικής» επίδρασης των εξελίξεων αυτών σε ατομικές και συλλογικές ετερότητες.

«Το εύρος της τεχνογνωσίας που έχουν εξελίξει προγράμματα όπως τα GPT 3, 3.5 και 4 είναι πραγματικά εκπληκτικό», είπε η Kate Hayles, Distinguised Research Professor, University of California, Los Angeles, πρωτοπόρος στην μελέτη του μετα-ανθρώπινου ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, στην ανακοίνωσή της με τίτλο Αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία η Τεχνητή Νοημοσύνη; «Παρά τις δυνατότητες αυτές, υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικοί περιορισμοί (Brubecketal, 2023). Κυριότερος από αυτούς είναι η έλλειψη “ενσωματωμένης” εμπειρίας στον κόσμο και η απουσία συναισθημάτων, επιθυμιών και προτιμήσεων», ανέφερε. «Αν και οι απειλές δεν είναι καινούριες, η τεχνητή νοημοσύνη που αναπαράγεται έχει κάνει την παραπληροφόρηση ευκολότερη, φθηνότερη», είπε επίσης και συμπλήρωσε: «Οι δημοκρατίες μπορούν να επικρατήσουν μόνο εάν οι ψηφοφόροι και οι πολιτικοί που εκλέγονται να τους εκπροσωπούν αγαπούν τη δημοκρατία περισσότερο παρά την εξουσία». Και κατέληξε: « Όπως είδαμε, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για τη διευκόλυνση του αυταρχισμού όσο και για την καταπολέμησή του. Οι άνθρωποι που την προγραμματίζουν, την αναπτύσσουν και αποφασίζουν πώς θα χρησιμοποιηθεί είναι αυτοί που καθορίζουν εάν θα αποτελέσει κίνδυνο για τη δημοκρατία ή υπέρμαχό της». Ακόμα μας κάλεσε να αναλογιστούμε την ηθική ευθύνη που μας αναλογεί αν η ΤΝ περάσει από το «υποκείμενο» στον «εαυτό», ενώ έκανε σαφή τη διάκριση μεταξύ αλγορίθμων και ΤΝΙ. Κανένας αλγόριθμος ο οποίος βασίζεται σε βάση δεδομένων δεν είναι ΤΝ. Η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται σε νευρωνικά δίκτυα, όπου είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα με δεδομένα μη δομημένα.  Αυτό που κάνουν τα νευρωνικά δίκτυα είναι ότι παίρνουν αυτά τα δεδομένα και ανιχνεύουν μοτίβα. Κι αυτά τα μοτίβα μπορεί να ενισχύσουν μεροληψίες και προκαταλήψεις, αν δεν προσέξουμε.

«Στις ώριμες κοινωνίες της πληροφορίας αυτοί που ελέγχουν τις ερωτήσεις διαμορφώνουν τις απαντήσεις και αυτοί που διαμορφώνουν τις απαντήσεις ελέγχουν την πραγματικότητα», είπε με τη σειρά του ο Luciano Floridi, Founding Director, Digital Ethics Center, Yale University, στην ανακοίνωσή του με θέμα: Η τεχνητή νοημοσύνη υπέρ και κατά της δημοκρατίας. Όπως επεσήμανε, ο διάλογος για την ΤΝ ξεκίνησε το 1960, με κάποιους να λένε ότι είναι καταστροφή ενώ κατ’ άλλους είναι ευλογία: Δεν έχουν αλλάξει και πολλά από τότε. «Το μέλλον της δημοκρατίας είναι τα τρία “σ”: συνεργασία, συντονισμός σύμπραξη», ανέφερε. «Το κράτος πρέπει να ελέγξει τον ψηφιακό κόσμο αλλά αυτό δεν συμβαίνει», είπε ακόμα. «Σήμερα η ΤΝ είναι μέρος του προβλήματος. Να βασιστούμε στα παραπάνω 3 “σ” που μπορεί να αποτελέσουν μέρος της λύσης για το μέλλον», σημείωσε επίσης. Ο ίδιος υπογράμμισε, τέλος, ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου κόσμου, που θα μπορούσε να ονομάσει νέο-Αναγέννηση και θα πρέπει να δουλέψουμε για την ελπίδα

«Σήμερα υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του τι πράττουμε και του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε αυτά που πράττουμε, γι’ αυτό υπάρχει δημοκρατική κρίση», ανέφερε με τη σειρά του ο Patrice Maniglier, Professor, Université Paris Nanterre, ο οποίος μίλησε με θέμα Πολίτες του πλανήτη Γη: Επανεξετάζοντας τον κοσμοπολιτισμό σε μια πλανητική εποχή. Σύμφωνα με τον ίδιο, αγοράζουμε κάτι από το σούπερ μάρκετ χωρίς να έχουμε εικόνα του πως θα είναι η Γη σε δέκα χρόνια με τη χρήση αυτού. Σύμφωνα με τον ίδιο, χρειαζόμαστε μια πολιτική για τη Γη. Ο Καθηγητής υπερασπίστηκε τον επίγειο κοσμοπολιτισμό έναντι του μεταμοντέρνου κοσμοπολιτισμού κι ανέφερε: «Μια κοσμοπολίτικη Γη είναι μια γη που δεν στρέφεται κατά του πλουραλισμού».

«Δεν είναι μόνο η ψηφιακή τεχνολογία αλλά και η κλιματική αλλαγή», προσυπέγραψε η Rosi Braidotti, Distinguished University Professor Emerita, Utrecht University, μιλώντας με τίτλο: Μετα-ανθρώπινη σύγκλιση και καταφατική ηθική. Σύμφωνα με την ίδια, «χρειαζόμαστε τον πλουραλισμό των φιλοσοφικών ρευμάτων» κι «είμαστε περίπλοκοι και περιορισμένοι - μας περιορίζουν τα όρια του σώματός μας». Η ίδια επεσήμανε επίσης ότι «δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με την εγωκεντρικότητα όταν χρειαζόμαστε οικοκεντρικότητα» και τόνισε τη σημασία του συναισθήματος, του πόθου, όπως είπε, για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε. Ακόμα τόνισε ότι «είμαστε άνθρωποι με διαφορετικούς τρόπους – κάποιοι είναι πιο “θνητοί” από άλλους, όπως οι γυναίκες, οι ιθαγενείς, οι μουσουλμάνοι κ.α.» και σημείωσε ότι η ΕΕ πραγματοποίησε σημαντικές ρυθμίσεις όπως το GDPR, ενώ ανέφερε ακόμα ότι η τεχνολογία είναι η δεύτερη φύση μας. «Υπάρχει μόνο ένας πλανήτης που μπορεί να μας φιλοξενήσει και πρέπει να δούμε πώς», κατέληξε.

«Όταν οι άνθρωποι απειλούνται γίνονται πιο ανοιχτοί σε συγκεκριμένες ομάδες», είπε στη συνέχεια η Melani Cammet, Clarence Dillon Professor of International Affairs, Department of Government; Director, The Weatherhead Center for International Affairs, Harvard University, στην ανακοίνωσή της με τίτλο Οι προοπτικές και οι παγίδες της τεχνητής νοημοσύνης για την πολυπολιτισμικότητα. «Όλα εξαρτώνται από την ικανότητά μας ως κοινότητες να ξεπεράσουμε τα συλλογικά προβλήματα και να υιοθετήσουμε ρυθμίσεις», ανέφερε, υπογραμμίζοντας τη σημασία του καθορισμού ορίων, της πολυεπίπεδης συνεργασίας για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και του περιορισμού της ρητορικής μίσους στο χώρο του διαδικτύου. Για την ίδια, αν υπήρχε μεγαλύτερη συνειδητότητα πολλά πράγματα θα μπορούσαν να ελεγχθούν. «Ελπίζω ότι μια κοινότητα συνειδητοποιημένων ανθρώπων θα μπορούσε να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα θέματα έτσι ώστε να προλάβουμε αυτούς τους βλαβερούς κοινωνικούς διχασμούς και οι αλγόριθμοι να μπορέσουν να συμβάλουν στο γενικότερο κοινωνικό καλό», κατέληξε.

Τέλος, ο Martin Crowley, Professor of Modern French Thought and Culture, University of Cambridge, μιλώντας με θέμα «Η πολιτική δράση στην μετα-ανθρώπινη εποχή», αφού αναφέρθηκε στη νέα εποχή που «αφαιρεί» την ανωτερότητα από το ανθρώπινο είδος, είπε ότι χρειάζεται να διαμορφώσουμε την πολιτική μας δράση μέσω αυτού που αποκαλεί η Kathy Hayles, γνωστική μη-συνείδηση. Όσον αφορά την ταχύτητα, η απόκλιση αποξενώνει τους ανθρώπους από τις αλγοριθμικές χρονικότητες – μιλάμε για μικροχρονικότητες που είναι απρόσβατες στην ανθρώπινη γνωστική ικανότητα κι αποτελούν, μεταξύ άλλων, νέες ιδιότητες ή ιδιοκτησίες της ψηφιακής ολιγαρχίας. Για τον ίδιο, ωστόσο, ακόμη υπάρχει ανθρώπινη ευχέρεια. Στο μέλλον δεν είμαστε σίγουροι αν θα συνεχίσει να υπάρχει. Η αδιαφάνεια που υπάρχει σ’ αυτά τα συστήματα τα έχει αποσύρει από οποιαδήποτε εργαλειακή σχέση και συνεπώς κατανοητή επίβλεψη. Δεν σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να δείξουμε αδιαφορία ή να παραιτηθούμε. «Είτε μας ενδιαφέρει να αντιμετωπίσουμε τη βία και την διάκριση που προκαλείται από την ψηφιακή τεχνολογία ή να επιστρατεύσουμε τις ψηφιακές αλγοριθμικές τεχνολογίες, θα πρέπει να τις θεωρήσουμε ως πιθανούς συμμάχους», υπογράμμισε ολοκληρώνοντας.

Ακολούθησε στρογγυλή τράπεζα με την συμμετοχή των παραπάνω έξι ομιλητών αλλά και του Διευθυντή του ΕΠΚεΔ, Καθηγητή Ανδρέα Γκόφα, του Προέδρου και Διευθύνοντα Συμβούλου της Eurolife FFH, Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου, του Καθηγητή Σύγχρονης Φιλοσοφίας και Προέδρου του Τμήματος του ΕΚΠΑ, Αντώνη Χατζημωυσή, του Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο ΕΚΠΑ, Θεόδωρου Αραμπατζή και του Καθηγητή της Δελφικής Ακαδημίας, Justin M. Weir, Curt Hugo Reisinger Professor of Slavic Languages and Literatures, Professor of Comparative Literature, Chair of the Department of Slavic Languages and Literatures, faculty affiliate of the Department of Art, Film, and Visual Studies at Harvard University.

Μεταξύ των όσων παρακολούθησαν τις διήμερες εργασίες των Δελφικών Διαλόγων ήταν ο πρώην Υπουργός, κ. Γιώργος Αλογοσκούφης, οι Πρέσβεις της Κίνας και της Βραζιλίας στην Ελλάδα, ο Πρέσβης ε.τ. Τάσος Κριεκούκης, ο κ. Άγγελος Ανδρουλιδάκης, μέλος του ΔΣ της Eurolife FFH, μέλη του ΔΣ του Ε.Π.Κε.Δ, ο κ. και η κυρία Παληού, η κυρία Σάκη Κυπραίου, οι καθηγητές και οι φοιτητές στην Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών, δημοσιογράφοι και πολλοί ακόμα επισκέπτες από την Αθήνα και από άλλες περιοχές της Ελλάδας.