Οι φωτογραφίες της είναι τολμηρές και το έργο της, αν και εστιάζει στη ζωή των Νοτιοαφρικανών της μαύρης LGBTQIA+ κοινότητας, είναι στην ουσία μια καλλιτεχνική ακτιβιστική δράση ενάντια σε κάθε μορφή κοινωνικής αδικίας
Λευτέρης Τρίγκας
H Ζανέλ Μουχόλι γεννήθηκε στη Νότια Αφρική το 1972, κατά τη διάρκεια του Aπαρτχάιντ, μιας εποχής ακραίου φυλετικού και κοινωνικού διαχωρισμού. Τώρα επιστρέφει στην Tate Modern στο Λονδίνο με μια έκθεση που περιλαμβάνει περισσότερες από 300 φωτογραφίες που αντιπροσωπεύουν τη ζωή και την καριέρα της μέχρι σήμερα. Η έκθεση «Zanele Muholi» διερευνά τις σκληρές συνέπειες της επιβολής διαχωρισμών στους ανθρώπους, είτε πρόκειται για φυλή, φύλο ή σεξουαλικότητα, και τα σημάδια που αφήνουν.
«Κάθε άνθρωπος σε μια φωτογραφία έχει μια ιστορία να διηγηθεί, αλλά πολλοί από εμάς δεν είχαμε ποτέ αυτή την ευκαιρία»
«Κάθε άνθρωπος σε μια φωτογραφία έχει μια ιστορία να διηγηθεί, αλλά πολλοί από εμάς προέρχονται από μέρη όπου οι περισσότεροι μαύροι δεν είχαν ποτέ αυτή την ευκαιρία. Και αν είχαν, οι φωνές τους εκφράστηκαν από άλλους ανθρώπους. Κανείς δεν μπορεί να πει την ιστορία μας καλύτερα από εμάς τους ίδιους», αναφέρεται μια φράση της φωτογράφου στην είσοδο. Με αυτή την πλούσια έκθεση η γκαλερί Tate κάνει μια προσπάθεια να ρίξει φως -ίσως και να δικαιώσει- μια πραγματική ακτιβίστρια που έχει περάσει περισσότερες από δύο δεκαετίες εστιάζοντας τον φακό της στη ζωή της μαύρης LGBTQIA+ κοινότητας της Νότιας Αφρικής μέσα από ζωντανά πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες.
Τα ασπρόμαυρα πορτρέτα της Μουχόλι διερευνούν τις σκληρές συνέπειες της επιβολής διαχωρισμών στους ανθρώπους και τα σημάδια που αφήνουν
Το τολμηρό «Aftermath» είναι μια ασπρόμαυρη εκτύπωση με κοντινό πλάνο ενός ανώνυμου κορμού, χωρίς να αποκαλύπτεται το φύλο, με τα χέρια προστατευτικά σφιγμένα μπροστά από τα γεννητικά όργανα. Στο λάστιχο του εσωρούχου υπάρχει η ετικέτα «Jockey», σε αντίθεση με την έντονη ουλή που διατρέχει τον δεξιό μηρό και φέρει πολυάριθμα ράμματα. Το φως σε όλες τις φωτογραφίες θυμίζει την οπτική του Γιοχάνες Βερμέερ στους πίνακές του, ενώ καθεμία τους αιχμαλωτίζει όχι μόνο τη στιγμή, αλλά και το συναίσθημα. Τα βλέμματα διαπερνούν τον θεατή και ζητούν δικαίωση, απαιτούν προσοχή και σίγουρα δεν ξεχνιούνται εύκολα. Στο «Faces and Phases» κάθε είδωλο κοιτάζει απευθείας την κάμερα προκαλώντας σε να τον προσέξεις. Αυτές οι εικόνες και οι μαρτυρίες που τις συνοδεύουν αποτελούν ένα ζωντανό αρχείο μιας κοινότητας ανθρώπων που ρισκάρουν τη ζωή τους ζώντας αυθεντικά απέναντι στην καταπίεση και τις διακρίσεις.
Επίκεντρο της έκθεσης είναι το «Somnyama Ngonyama» («Χαίρε σκοτεινή λέαινα»), μια σειρά από εξαιρετικές ασπρόμαυρες αυτοπροσωπογραφίες που η Μουχόλι ξεκίνησε να τραβάει το 2012 και στις οποίες μεταμορφώνεται με τα πιο απροσδόκητα αντικείμενα εκπέμποντας ένα ισχυρό μήνυμα αμφισβήτησης της πολιτιστικής ταυτότητας και ανατρέποντας τα ευρωκεντρικά στερεότυπα του «Αφρικανού». Η σειρά έργων «Brave Beauties» εξυμνεί τα ενδυναμωμένα μη δυαδικά άτομα και τις τρανς γυναίκες ενώ η σειρά «Being» με τρυφερές εικόνες ζευγαριών αμφισβητεί τα στερεότυπα και τα ταμπού της λευκής υπεροχής και της ετεροκανονικότητας. Ναι, η Ζανέλ Μουχόλι είναι εξπέρ στο να αφηγείται συλλογικές και ατομικές ιστορίες. Τα πρόσωπά της αμφισβητούν τις προκατασκευασμένες αντιλήψεις περί παρέκκλισης και θυματοποίησης, ενθαρρύνουν καθέναν μας να αντιμετωπίσει τις δικές του λανθασμένες αντιλήψεις και αποσκοπούν στην κατανόηση και την αλληλεγγύη ◆
INFO
«Zanele Muholi», Tate Modern, έως τις 26 Ιανουαρίου.
