Μονεμβασιά: Το αναβατόριο δίνει ξανά ζωή στην Άνω Πόλη

Να καταστεί το σύνολο της Καστροπολιτείας της Μονεμβασιάς ένα ενιαίο μνημειακό σύνολο, ένας ανοιχτός μουσειακός χώρος, καθολικά προσβάσιμος στους επισκέπτες, οι οποίοι θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγούνται, με άνεση και ασφάλεια, σε όλα τα μεγάλης αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας μνημεία της, απολαμβάνοντας, παράλληλα, το μοναδικών μορφολογικών χαρακτηριστικών φυσικό τοπίο στο οποίο εμπεριέχεται: αυτό είναι το όραμα του υπουργείου Πολιτισμού, του Δήμου Μονεμβασίας και της Περιφέρειας Πελοποννήσου, το οποίο υλοποιείται σταδιακά, και έχει ως αποκορύφωμα τη σύνδεση της ερειπωμένης Ανω Πόλης με την Κάτω μέσω ενός εναέριου αναβατορίου που θα ξαναδώσει και πάλι ζωή σε έναν νεκρό μέχρι σήμερα σημαίνοντα αρχαιολογικό χώρο.

Συνεχίζοντας την πάγια πολιτική του, που ορίζει κάθε έργο να αποτελεί ψηφίδα ενός γενικότερου σχεδιασμού στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Χάρτας Ανάπτυξης και Ευημερίας που καταρτίστηκε το 2019 για κάθε Περιφέρεια της χώρας, και μένοντας πιστό στην πεποίθηση ότι ο πολιτισμός πρέπει να είναι προσβάσιμος σε όλους, είτε πρόκειται για ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας είτε για εμποδιζόμενα άτομα είτε για ΑμεΑ, το υπουργείο Πολιτισμού προχωρά στην υλοποίηση του μεγαλεπήβολου πρότζεκτ της Μονεμβασιάς, συνολικού προϋπολογισμού 6.800.360 ευρώ, που θα καλυφθεί με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, οι οποίοι έχουν ήδη εξασφαλιστεί και έχει χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος του 2025.

«Δημιουργούμε έναν νέο ζωντανό αρχαιολογικό χώρο στην Ανω Πόλη, στον οποίο, παρότι είχε γίνει από την προηγούμενη δεκαετία μια επένδυση ύψους 2 εκατ. ευρώ, στην πραγματικότητα ήταν ελάχιστοι οι άνθρωποι που είχαν τη δυνατότητα να τον επισκεφθούν», δήλωσε στο «ΘΕΜΑ» η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εξηγώντας πως πρόκειται επί της ουσίας για την επέκταση-συμπλήρωση μιας σειράς έργων που έχουν ήδη υλοποιηθεί στην Ανω Πόλη της Μονεμβασιάς, με πόρους από το προηγούμενο ΕΣΠΑ, μεταξύ των οποίων η αποκατάσταση του βυζαντινού Ναού της Αγίας Σοφίας και οι εργασίες ανάδειξης της ευρύτερης περιοχής του αλλά και της κεντρικής πύλης, περιλαμβάνοντας δύο οικίες και δίκτυο δρόμων καλντεριμιών.

Ολα αυτά, ωστόσο, δεν μπορούσαν να τα δουν οι περισσότεροι επισκέπτες καθώς ο μοναδικός τρόπος προσέγγισης της ερειπωμένης Ανω Πόλης είναι ένα στενό και δύσβατο μονοπάτι, επικίνδυνο, κυρίως στην κάθοδό του, για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και με κινητικά προβλήματα. Αυτός ήταν εξάλλου και ο λόγος που ο αποκατεστημένος Ναός της Αγίας Σοφίας παρέμενε κλειστός.

Με σεβασμό στο τοπίο

«Οταν γίνονταν τα έργα στην Αγία Σοφία και στην ευρύτερη περιοχή της Ανω Πόλης, είχαμε φτιάξει ένα εργοταξιακό αναβατόριο για τη μεταφορά των υλικών και του απαραίτητου εξοπλισμού. Ο κόσμος λοιπόν ζητούσε με λαχτάρα να τον μεταφέρουμε με αυτό στην Ανω Πόλη. Κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα για τη σύνδεσή της με την Κάτω Πόλη μέσω αναβατορίου», μας εξηγεί η κυρία Μενδώνη για να μας περιγράψει αμέσως μετά τον τρόπο λειτουργίας του αναβατορίου, αντίστοιχο του οποίου δεν υπήρχε μέχρι σήμερα σε αρχαιολογικό χώρο: «Πρόκειται για ένα εναέριο αναβατόριο, όχι αναβατόριο πλαγιάς όπως αυτό που λειτουργεί στην Ακρόπολη, επιλογή που οφείλεται στην ανάγκη διαφύλαξης του φυσικού τοπίου της Μονεμβασιάς που προστατεύεται στο πλαίσιο Natura 2000».

Το κτίριο που θα φιλοξενήσει τον χώρο υποδοχής, αλλά και τον σταθμό αφετηρίας του αναβατορίου θα βρίσκεται κοντά στην πύλη της Κάτω Πόλης, απ’ όπου ξεκινούν οι επισκέπτες την περιήγησή τους στη Μονεμβασιά, ενώ η θέση του σταθμού τερματισμού τοποθετείται στην άκρη του τείχους της Ανω Πόλης. Για τη λειτουργία του αναβατορίου, το οποίο θα διαθέτει δύο καμπίνες, θα απαιτείται ένας χειριστής σε καθέναν από τους δύο σταθμούς. Κάθε καμπίνα θα έχει χωρητικότητα 15 ατόμων ή δύο αμαξιδίων ΑμεΑ ή ενός φορείου ασθενοφόρου με δύο τραυματιοφορείς. Η πλατφόρμα του σταθμού τερματισμού θα εξυπηρετεί την αποβίβαση και επιβίβαση από και προς τις καμπίνες, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελεί και ένα σημείο όπου θα μπορούν οι επισκέπτες να απολαύσουν την πανοραμική θέα.

Η υπουργός Πολιτισμού υπογραμμίζει με έμφαση ότι έχει εκπονηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, εγκεκριμένη ήδη από το αρμόδιο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), η οποία διασφαλίζει την κατασκευή και λειτουργία του αναβατορίου με τρόπους και μεθόδους ελαχιστοποίησης και άρσης τυχόν επιπτώσεων από την κατασκευή του έργου με τη θέσπιση περιβαλλοντικών όρων.

Σε ερώτηση σχετικά με τις αντιδράσεις που έχουν εκφραστεί εναντίον του έργου από ομάδα ατόμων που συμμετέχουν στον «Σύλλογο Φίλων της Μονεμβασιάς», ο οποίος μάλιστα έχει κάνει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση του έργου του αναβατορίου καθώς εκτιμά πως «θα αλλάξει τη φυσιογνωμία του αρχαιολογικού χώρου, θα αλλοιώσει το φυσικό τοπίο και στοχεύει αποκλειστικά στην τουριστική εκμετάλλευση», η κυρία Μενδώνη απαντά: «Οι αντιδράσεις αυτές προήλθαν από μια μικρή ομάδα ατόμων τα οποία δεν είναι κάτοικοι της Μονεμβασιάς, αλλά Αθηναίοι που δεν θέλουν τουρισμό στη Μονεμβασιά. Οταν πριν από μερικά χρόνια φτιάξαμε την Πλατεία της Χρυσαφίτισσας, εκεί όπου υπήρχε μια αλάνα με λάσπες, αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι μας κατηγορούσαν πως το κάναμε για να βγάλουν τραπεζάκια τα ξενοδοχεία. Αποδείχτηκε όμως στην πράξη πως αυτό ήταν ένα έργο πνοής, καθώς σήμερα αποτελεί ένα από τα ωραιότερα σημεία του Κάστρου από το οποίο περνούν όλοι οι επισκέπτες, δεδομένου ότι διαθέτει και εξαιρετική θέα».

Το δίκτυο διαδρομών

Το στρατηγικό σχέδιο για την ολοκληρωμένη διαχείριση του μνημειακού συνόλου της Καστροπολιτείας της Μονεμβασιάς περιλαμβάνει και τη διαμόρφωση δικτύου διαδρομών περιήγησης στην Ανω Πόλη, το οποίο θα βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με τον χώρο τερματισμού του αναβατορίου και με τα επισκέψιμα μνημεία της, μεταξύ των οποίων πολυάριθμα κτίρια βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, οικοδομικά κατάλοιπα κατοικιών, δημόσιων κτιρίων, ναών, λουτρών κ.λπ.

Η κυκλοφορία στον αρχαιολογικό χώρο θα γίνεται μέσα από τις τρεις υπάρχουσες βασικές διαδρομές που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών και συνδέονται με δευτερεύουσες. Σε όλες θα πραγματοποιηθούν έργα συντήρησης, όπως η εξομάλυνση σημείων με έντονη κλίση, η συμπλήρωση και η κατασκευή στηθαίων και κιγκλιδωμάτων, η δαπεδόστρωση, οι καθαρισμοί, η δημιουργία σημείων στάσης ώστε να εξυπηρετείται η κίνηση των επισκεπτών.

Η απάντηση από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς

«Σε συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα σας, Το Πρώτο Θέμα, στις 23.9.2024 η Υπουργός Πολιτισμού, κυρία Λίνα Μενδώνη, σχετικά με την εγκατάσταση τελεφερίκ στο Κάστρο της Μονεμβασιάς, ειπώθηκαν ανυπόστατες κατηγορίες εναντίον του Συλλόγου Φίλων της Μονεμβασιάς που εκπροσωπούμε, αλλά και γενικότερα εναντίον όσων αντιδρούν στο έργο που σχεδιάζεται εντός του αρχαιολογικού χώρου και εντός προστατευόμενης περιοχής NATURA 2000. Μάλιστα πρέπει να επισημανθεί πως πρόκειται για τελεφερίκ (σχοινοκίνητο σιδηρόδρομο στα ελληνικά) και όχι αναβατόριο, όπως στρεβλά αποκαλείται.

Πρώτη ανυπόστατη κατηγορία: η Υπουργός ανέφερε ότι στο έργο αντιδρά «μια μικρή ομάδα ατόμων τα οποία δεν είναι κάτοικοι της Μονεμβασιάς αλλά Αθηναίοι» που είναι μέλη του Συλλόγου μας. Σας ενημερώνουμε πως στο έργο αντιδρούν πολλοί φορείς με πολυετή προσφορά στην προστασία και την ανάδειξη του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, οι οποίοι με δελτία τύπου, διαθέσιμα στο διαδίκτυο, έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στο τελεφερίκ. Πιο συγκεκριμένα: η Ελληνική Εταιρεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS Hellenic), ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, η οργάνωση Monumenta, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, η Καλλιστώ: Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση, ο Medasset: Μεσογειακός Σύνδεσμος για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών, η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, η Οργάνωση Γη, και η Εταιρεία Συμβούλων Διαχείρισης Πολιτιστικής Κληρονομίας (ΕΣΔΙΑΠΟΚ).

Ανάμεσα στους φορείς που αντιδρούν – και μάλιστα και δικαστικά – είναι και ο Σύλλογος Φίλων της Μονεμβασιάς. Ο Σύλλογός μας, ιδρυμένος το 2007, έχει ιστορικό πρωτοβουλιών για την προστασία και την ανάδειξη του τόπου, το οποίο έχει μάλιστα δικαιωθεί στο παρελθόν από την ελληνική δικαιοσύνη. Ο Σύλλογος διαθέτει πολλές δεκάδες μέλη που τον στηρίζουν οικονομικά ετησίως. Τόσο το διοικητικό συμβούλιο όσο και τα μέλη περιλαμβάνουν μόνιμους και εποχικούς κατοίκους, αιρετούς εκπροσώπους και πολίτες, Μονεμβασίτες και κατοίκους γειτονικών χωριών, Ελλαδίτες και ομογενείς, Έλληνες και ξένους, οι οποίοι αγαπούν τον τόπο και προσφέρουν στο πνεύμα του σπουδαίου στίχου του Μονεμβασίτη και παγκόσμιου Γιάννη Ρίτσου «αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας». Η χάραξη διαχωριστικών γραμμών στη βάση της μόνιμης κατοικίας και η επίκληση της υποστήριξης του έργου από την πλειονότητα των μόνιμων κατοίκων είναι αβάσιμες, γιατί κανένας δεν έθεσε το έργο σε δημόσια διαβούλευση αλλά και δεν ενημέρωσε επαρκώς το κοινό, τουλάχιστον πριν εκκινήσουμε εμείς κύκλο δημόσιων συζητήσεων με προσκεκλημένους από διάφορες ειδικότητες, ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη. Σημειώνουμε ότι οι μόνιμοι κάτοικοι του Κάστρου της Μονεμβασιάς είναι ελάχιστοι (11 στην απογραφή του 2011), όμως το καλοκαίρι ο αριθμός τους εκτινάσσεται, διότι πολλοί ιδιοκτήτες έχουν αλλού τις μόνιμες κατοικίες τους αλλά παραθερίζουν στο Κάστρο. Με ποια λογική υποτιμάται η έμπρακτη, συναισθηματική αλλά και οικονομική επένδυση που έχουν κάνει οι άνθρωποι αυτοί στον τόπο;

Δεύτερη ανυπόστατη κατηγορία: Η Υπουργός υποστήριξε ότι «όταν πριν από μερικά χρόνια φτιάξαμε την Πλατεία της Χρυσαφίτισσας, εκεί όπου υπήρχε μια αλάνα με λάσπες, αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι μας κατηγορούσαν». Η κατηγορία είναι αναληθής. Ο Σύλλογός μας υποστήριξε θερμά αυτό το έργο, το οποίο μάλιστα βασίστηκε σε μελέτη αρχιτεκτόνισσας εκλεκτού μέλους του Συλλόγου!

Προσπερνώντας τις αποπροσανατολιστικές μομφές, δηλώνουμε πως ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς συμφωνεί με όσους υποστηρίζουν ότι η προσβασιμότητα των εμποδιζόμενων ατόμων στα μνημεία είναι έκφραση δημοκρατίας, πολιτισμού και κοινωνικής ευαισθησίας. Στην περίπτωση της Μονεμβασιάς δεν πιστεύουμε ότι αυτός ο σκοπός εξυπηρετείται από ένα φαραωνικό έργο που εκτείνεται σε 310 στρέμματα αρχαιολογικού χώρου, περιλαμβάνει εκτεταμένους εκβραχισμούς και κατασκευή τετραώροφου τσιμεντένιου κτιρίου μπροστά στην πύλη του Κάστρου, τριών πελώριων τσιμεντένιων πυλώνων και μιας τεράστιας τσιμεντένιας ράμπας πάνω και δίπλα σε αρχαία, καθώς και τελεφερίκ με δύο καμπίνες χωρητικότητας 15 ατόμων που θα οδηγεί στην Άνω Πόλη του Κάστρου. Η επισκεψιμότητα και η ερήμωση της Άνω Πόλης δεν δικαιολογούν ένα τέτοιο έργο. Αντίθετα, έργα προσβασιμότητας είναι απαραίτητα (αλλά περιέργως δεν σχεδιάζονται) για την κατοικούμενη και τουριστική Κάτω Πόλη, όπου κλιμακωτά μονοπάτια και έντονες κλίσεις δυσχεραίνουν ή αποκλείουν την πρόσβαση συνανθρώπων μας σε σπουδαία τοπικά μνημεία (π.χ. Ναός Ελκομένου Χριστού) και μουσεία (Αρχαιολογική Συλλογή Μονεμβασιάς και συντόμως Μουσείο Ρίτσου) αλλά και σε ποιοτικά καταλύματα και καταστήματα. Για την αύξηση της προσβασιμότητας στην Άνω Πόλη προτείνουμε έργα βελτίωσης στο ιστορικό μονοπάτι που οδηγεί εκεί, καθώς και κατασκευή πραγματικού – όχι κατ᾽ επίφαση – αναβατορίου σαν αυτό που το Υπουργείο είχε εγκαταστήσει πριν από λίγα χρόνια για τις ανάγκες της αρχαιολογικής υπηρεσίας, χωρίς να συναντήσει αντιδράσεις. Πρόκειται για διακριτική και οικονομική λύση που μπορεί να αναβαθμιστεί ποιοτικά, ώστε να προσφέρει προσβασιμότητα, χωρίς να αλλοιώνει το μνημειακό και φυσικό περιβάλλον. Κυρίως, πρόκειται για μια λύση που το ίδιο το Υπουργείο, με την ίδια ηγεσία, έχει εφαρμόσει επιτυχώς στο παρελθόν. Γιατί όχι και τώρα;

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς»

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Shutterstock