Ο Τζόσουα Οπενχάιμερ μιλάει για τo «The End» του, την ταινία λήξης στο 65ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Αμερικανός με έδρα την Κοπεγχάγη, δύο φορές υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ, τον ιντριγκάρει η αντίσταση, φοβάται το τέλος του κόσμου και τον θάνατο αλλά παράλληλα δηλώνει αισιόδοξος. Αυτός είναι ο Τζόσουα Οπενχάιμερ ο σκηνοθέτης του The End, της ταινίας που έκλεισε για φέτος το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Γνωστός για τα ντοκιμαντέρ The Act of Killing και The Look of Silence, ο σκηνοθέτης βρέθηκε στο φεστιβάλ για την παρουσίαση της ταινίας του, ενός μετα-αποκαλυπτικού μιούζικαλ για το τέλος του κόσμου και μίλησε στο protothema.gr για τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και αλληλεγγύη και την εμμονή που έχουμε με την εξαφάνιση.

«Η πόλη (Θεσσαλονίκη) είναι εκπληκτική», ήταν οι πρώτες κουβέντες του στη γνωριμία μας και η αλήθεια είναι ότι αυτό που μου έκανε εντύπωση, από την αρχή, είναι η ανεπιτήδευτη ευγένειά του, το ζεστό του χαμόγελο και η θετική του αύρα. «Είμαι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι εδώ, πήγα μία βόλτα χθες στην πόλη και ανυπομονώ να πάω και σήμερα» πρόσθεσε και κάπου εκεί μου έκανε νόημα να καθίσουμε σε δύο καρέκλες για να ξεκινήσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μας.

- Σε ξέρουμε ως δημιουργό ντοκιμαντέρ και αυτή ήταν η πρώτη σου ταινία μεγάλου μήκους. Ήταν πρόκληση αυτή η αλλαγή;

Πρόκειται για μία τελείως διαφορετική διαδικασία, είναι σαν να ξεκινάς καινούρια καριέρα. Έδωσα στον εαυτό μου χρόνο για να μελετήσω και να γράψω. Υπήρχαν πολλές προκλήσεις. Μία από αυτές είναι ότι στο ντοκιμαντέρ δεν ξέρεις αν η σκηνή είναι σημαντική ή πότε έρχεται η κορύφωση. Στη μυθοπλασία, όλα αυτά τα ξέρεις από την αρχή. Από τη στιγμή που αρχίζεις να γράφεις, γνωρίζεις πότε είναι κομβικό το σημείο, οπότε στήνεις όλη τη σκηνή ωστέ να το αναδείξεις. Αυτό ήταν κάτι που έπρεπε να το μάθω από την αρχή με τη βοήθεια του κινηματογραφιστή και των ηθοποιών. Ήταν όλοι πολύ υπομονετικοί και υποστηρικτικοί, ήταν για μένα ένα ταξίδι συναρπαστικής ανακάλυψης. Ωστόσο και στα ντοκιμαντέρ και στη μυθοπλασία ψάχνω στιγμές αυθεντικές και προσπαθώ να τις αναδείξω όπως πρέπει. Στην ταινία έμαθα να εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς μου και αυτό που έχουν να μου δώσουν και τους άφησα να με εκπλήξουν. Αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση της ταινίας αυτής.

- Τι σε ενέπνευσε να κάνεις αυτή την ταινία; Έχεις δηλώσει ότι φοβάσαι το τέλος του κόσμου, ήταν αυτός ένας λόγος;

Φοβάμαι το τέλος του κόσμου, φοβάμαι τον θανατο και νομίζω ότι η ίδεα της μη ύπαρξης κάνει όλες τις φιλοδοξίες μας να φαίνονται δυνητικά μάταιες. Τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι πού βρίσκεται το νόημα της ζωής, τι σημαίνει να ζεις μία καλή ζωή δεδομένου ότι ο χρόνος μας είναι πολύτιμος και πώς θα βρούμε την αιωνιότητα μέσα από την αγάπη μέσα σε τόσο λίγο χρόνο, κάτι που πιστεύω πως είναι και είναι ο απώτερος σκοπός του ανθρώπου, παρόλο που όλη η κουλτούρα μας και η κοινωνία μας είναι επικεντρωμένη στην απληστία. Έχουμε εμμονή με την εξαφάνιση, είτε την εξαφάνιση μέσω του θανάτου είτε την εξαφάνισή μας ως είδος και το κλειδί είναι να βρούμε καλύτερους τρόπους να συνυπάρχουμε, να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και να προσέχουμε με ποιον τρόπο τον παρουσιάζουμε. Το The End είναι μία αφήγηση, το πώς λέμε μία ιστορία για να αποκρύψουμε τον κόσμο από τους εαυτούς μας, πώς σκαρφιζόμαστε δικαιολογίες για να απαλύνουμε τις ενοχές μας και πώς καταφέρνουμε να πίστεψουμε και εμείς οι ίδιοι αυτές τις δικαιολογίες. Οι άνθρωποι έχουμε μία μοναδική ικανότητα να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας και αυτό έχει τρομακτικές συνέπειες.

- Γιατί μιούζικαλ; 

Το μούζικαλ είναι ένα είδος που απογειώνεται μέσα από τις φρούδες ελπίδες. Είναι οι φρούδες ελπίδες που κάνουν το μιούζικαλ να τραγουδήσει και η ίδεα ότι όλα στο τέλος θα πάνε όπως πρέπει είναι αυτή που του δίνει πνοή και το φτάνει στην απόλυτη μορφή του. Αυτη η ταινία έχει φτιαχτεί από μία βαθιά ελπίδα που έχω ότι αν ενωθούμε ως ειδος και αναγνωρίσουμε τα προβλήματά μας -γιατί ο χρόνος μας είναι περιορισμένος- τότε ίσως έχουμε μία ευκαιρία να αλλάξουμε. Αν δεν το κάνουμε αυτό, θα είμασστε καταδικασμένοι να συνεχίζουμε σε έναν δρόμο προς τη δική μας εξαφάνιση και τη λήθη. Υπό αυτή την έννοια το The End είναι σκοτεινό αν και κάποιοι πιστεύουν ότι κρύβει μία ελπίδα αλλά είναι ψυχρό και τραγικό. Το γεγονός ότι είναι μιούζικαλ το κάνει από μόνο του μία ταινία αφήγησης για τις αρνήσεις και τις αυταπάτες.

- Είσαι αισιόδοξος ως άνθρωπος; Πόσο δύσκολο είναι να είσαι αισιόδοξος στις μέρες μας;

Είμαι αισιόδοξος. Είμαι τρομοκρατημένος απο τις εποχές που ζούμε αλλά το βρίσκω αδιανόητο να παραιτηθώ από την αισιοδοξία μου και την ίδια τη στιγμή ίσως και να έχω σταματήσει να βλέπω τον κίνδυνο να αυξάνεται από τις πρόσφατες (αμερικανικές) εκλογές, την κλιματική κρίση και τον φασισμό που σαρώνει παγκοσμίως. Βλέπω στον δικό μου συλλογισμό  τις ίδιες φρούδες ελπίδες της ταινίας και ελπίζω ότι με κάποιο τρόπο αυτό θα λειτουργήσει και αυτό με κάνει όλο και περισσότερο αφοσιωμένο γιατί τη στιγμή που αναγνωρίζω ότι λέω ψέματα στον εαυτό μου τα πράγματα ίσως να μην πάνε όπως πρέπει αλλά μετά έρχεται το αν... Αν δεν ενωθούμε τώρα. Είναι ένας αναγκαίος τρόπος να αντισταθούμε, έτσι ενθουσιάζομαι με την αντίσταση και με το τι φέρνει αυτή. Όταν γινόμαστε ένα με την επαφή, την αλληλεγγύη, την πιο βαθιά κατανόηση, την ευρύτερη ανθρώπινη φύση στην οποία βασιζόμαστε για την επιβίωση μας, κάνουμε τους εαυτούς μας πραγματικά τρωτούς αλλά και πραγματικά δυνατούς. Με το να διακινδυνεύουμε την ελευθερία μας  και να βαζουμε τα σώματα μας σε κίνδυνο απέναντι σε αυτές τις πολύ σκληρές εξουσίες. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι αν υιοθετήσουμε πιο ειρηνικές πρακτικές αντίστασης ανακαλύπτουμε μία βαθύτερη συλλογική φύση που μας κάνει πιο ανθρώπους. Είμαι τρομοκρατημενος και αισιόδοξος και θετικός για το τι μπορούμε να καταφέρουμε αντιμετωπίζοντας τις τωρινές προκλήσεις.

- Ποιο είναι το κίνητρό σου στη ζωή;

Υπάρχουν πολλά που μου εξάπτουν την περιέργεια, υπάρχει πολύ ομορφιά και μαγεία για να εξερευνήσεις, βιαθιές εμπειρίες αγάπης και επαφής. Χρειάζεται, ωστόσο αρκετή ενέργεια για να τα εξερευνήσεις όλα αυτά και η κοινωνία σε ωθεί ώστε να μην το κάνεις και να μην κάνεις τη ζωή σου αξιόλογη.

- Πώς ήταν να δουλεύεις με αυτούς τους υπέροχους ηθοποιούς;

Οι ηθοποιοί τραγουδούν ζωντανά και δεν έχει ηχογραφηθεί κανένα τραγούδι και το αναφέρω γιατί είναι καλλιτέχνες που δεν είναι επαγγελματίες οπότε αυτό δείχνει ότι είναι άψογοι και πολύ γενναίοι. Ο καθένας δουλεύει με διαφορετικό τρόπο αλλά ήταν πολύ συναρπαστικό να έχουμε αυτή την ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία σχετικά με το τι κάνουμε  και τι ερευνούμε. Αυτό δεν το έχεις ποτέ στα ντοκιμαντέρ γιατί οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ακριβως, δεν συμμετέχουν και δεν έχουν ακριβή εικόνα. Απλά όταν κάνεις μία ταινία με τόσο αφοσιωμένους και πρόθυμους καλλιτέχνες που είναι τόσο ευάλωτοι μπροστά στην κάμερα υπάρχει αυτή η πνευματική επικοινωνία και διαύγεια που νιώθεις. Όλοι οι ηθοποιοί ήταν τόσο απολαυστικοι γεμάτο ενεργεια και περιέργεια. Ο τρόπος που γυρίσαμε την ταινία ήταν απαιτητικός γιατί τα τραγούδια ήταν μιας λήψης οπότε ήταν δύσκολο αλλα ωφέλιμα δύσκολο.

Λίγα λόγια για το... The end  

Είκοσι πέντε χρόνια μετά την οικολογική κατάρρευση που έκανε τη Γη μη κατοικήσιμη, η Μητέρα, ο Πατέρας και ο Γιος ζουν απομονωμένοι στο πολυτελές καταφύγιό τους, προσπαθώντας να διατηρήσουν την ελπίδα και την αίσθηση της κανονικότητας μέσα από τις καθημερινές συνήθειες – μέχρι που η άφιξη ενός ξένου, ενός Κοριτσιού, διαταράσσει τη ρουτίνα τους.

Ο Γιος, ένας αφελής νεαρός που δεν έχει γνωρίσει τον έξω κόσμο, γοητεύεται από τη νέα παρουσία, και οι ευαίσθητες ισορροπίες της τυφλής αισιοδοξίας που κρατούσαν ενωμένη την πλούσια οικογένεια αρχίζουν να διαταράσσονται.

Καθώς οι εντάσεις αυξάνονται, η φαινομενικά ιδανική τους ζωή αρχίζει να καταρρέει, με καταπιεσμένα αισθήματα ενοχής και αγανάκτησης να απειλούν να καταστρέψουν την εύθραυστη ισορροπία τους. Ωστόσο, η αναμέτρησή τους με δύσκολες αλήθειες ανοίγει τον δρόμο για μια διαφορετική πορεία, βασισμένη στην αποδοχή, την αγάπη και την ικανότητα για αλλαγή.

Το «The End» περιλαμβάνει στο καστ της την βραβευμένη με Όσκαρ Τίλντα Σουίντον («Michael Clayton»), τον υποψήφιο για Όσκαρ Μάικλ Σάνον («Nocturnal Animals», «Revolutionary Road»), τον Τζορτζ Μακέι («1917») και τη Μόουζες Ίνγκραμ («Lady in the Lake», «The Queen’s Gambit»).

Δείτε το τρέιλερ: