Νέο μουσείο: Οι «Δεσμώτες του Φαλήρου» αποκτούν στέγη 2.650 χρόνια μετά

Ενας εντυπωσιακός μουσειακός χώρος, ειδικά διαμορφωμένος για να φιλοξενήσει τα άκρως ευαίσθητα ευρήματα που είναι οι «Δεσμώτες του Φαλήρου», αναμένεται να ανεγερθεί στην Εσπλανάδα, τον υπαίθριο χώρο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ακριβώς απέναντι από την Εθνική Λυρική Σκηνή και το διαχωριστικό ποτάμι. Το έργο, που έχει ήδη αναρτηθεί στη Διαύγεια, θα στεγάσει τους περίφημους «Δεσμώτες», οι οποίοι δείχνουν επιτέλους να απελευθερώνονται και να αποκτούν στέγη και προστασία μετά την ομηρία τους, που προκλήθηκε από την ανάκληση της χορηγίας ύψους 4,05 εκατ. ευρώ για την κτιριακή υποδομή που είχε ανακοινωθεί το 2017 από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Μέχρι την περάτωση του έργου οι σκελετοί θα φιλοξενούνται σε παρακείμενο χώρο, ενώ κάποιοι από αυτούς, μαζί με ευρήματα από την ανασκαφή, θα παρουσιαστούν, για πρώτη φορά, στο κοινό, στο πλαίσιο έκθεσης που διοργανώνει το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου με τίτλο «Εκατόμπολις: Ο κόσμος της αρχαϊκής Κρήτης».

Tο Κυλώνειο Αγος

Είναι σαφές από το θέμα της έκθεσης ότι οι «Δεσμώτες του Φαλήρου» μάς έχουν ήδη προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον αρχαίο πολιτισμό, πολύ πέρα από τα όρια της Αθήνας, για τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις, για τα όρια της Δημοκρατίας, για την ακριβή θέση των σκλάβων και τα κυρίαρχα ήθη της εποχής. Δεδομένου, μάλιστα, ότι οι συγκεκριμένοι φαίνεται να συνδέονται με το Κυλώνειο Αγος, το οποίο αφηγείται την άμεση σχέση του περίφημου μάντη, φιλοσόφου και νομοθέτη της Κρήτης Επιμενίδη με τους καθαρμούς της πόλης, είναι προφανές ότι αποκαλύπτουν πολλά και για τη σχέση της Κρήτης με την Αθήνα και τον τρόπο που η Κρήτη συνέβαλε στην πρώτη γραπτή νομοθεσία των Αθηναίων.

Η Κρήτη παρουσιάζεται ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον παλιό άγραφο νόμο των παλιών αριστοκρατικών γενεών και τον νέο γραπτό κώδικα νόμων της πόλης. Αλλωστε, αν δεν υπήρχαν οι ταραχές που προκάλεσε το Κυλώνειο Αγος κατά των Αλκμεωνιδών, δηλαδή του αριστοκρατικού γένους των στρατηγών στους οποίους περιλαμβάνονταν και ο Περικλής, δεν θα είχε φτάσει η πόλη να θεσπίσει με τις εντολές του Επιμενίδη ένα πλέγμα νομικών κανόνων που τη βοήθησε να εξελίξει στην πορεία το νομικό της σύστημα. Ηδη βέβαια ο Σόλων είχε αναγκαστεί να επιβάλει νομικούς κανόνες για να συμβιβάσει τα αντιμαχόμενα μέρη κατά τις ταραχές που είχαν προηγηθεί ακριβώς εξαιτίας του Κυλώνειου Αγους. Αλλά ποια ήταν αυτή η «ντροπή του Κύλωνα» και πώς συνδέεται με τους 80 Δεσμώτες του Φαλήρου, δηλαδή τους σκελετούς που βρέθηκαν στην Εσπλανάδα του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος πριν από 12 χρόνια;

Ολα ξεκίνησαν για τους Αθηναίους από την απόφαση του άκρως δημοφιλούς Κύλωνα -Ολυμπιονίκη, προνομιούχου, ωραίου και πλούσιου- να εκμεταλλευτεί τη φήμη του και με τη συνέργεια του πεθερού του, τυράννου των Μεγάρων, Θεαγένη, να καταλάβει την εξουσία της πόλης των Αθηνών. Μάλιστα ο Κύλων για να δικαιολογήσει τις πράξεις του αυτές ισχυριζόταν ότι είχε λάβει χρησμό από το Μαντείο των Δελφών.

Με τον τρόπο αυτό κατέλαβε με τους συνεργούς του την Ακρόπολη των Αθηνών, αλλά σύντομα είχε να αντιμετωπίσει την αντίδραση ενός από τους γνωστούς Αλκμεωνίδες, του Μεγακλή, ο οποίος ανάγκασε τον ίδιο και τον αδελφό του να διαφύγουν στα Μέγαρα και τους συνεργούς του να καταφύγουν ικέτες στον βωμό της Πολιάδος Αθηνάς. Παρότι οι Αθηναίοι με τον Μεγακλή είχαν υποσχεθεί στους ικέτες ότι δεν θα τους πειράξουν, παραβαίνοντας έναν ιερό άγραφο κανόνα της αρχαιότητας τους φόνευσαν τη στιγμή που κατέρχονταν από την Ακρόπολη, παρότι ήταν δεμένοι με ταινίες προς ένδειξη της θείας προστασίας. Το έγκλημα προς τους ικέτες προκάλεσε τον αποτροπιασμό των Αθηναίων που θεώρησαν ότι πολλά από τα κακά που ενέσκηψαν στην πορεία, όπως ο λοιμός, είχαν να κάνουν με τη θεία δίκη και ότι οι ψυχές των νεκρών είχαν αρχίσει να πλανώνται πάνω από την πόλη. Τον τελικό καθαρμό κατάφερε να πετύχει ο Επιμενίδης, ο σοφός που έφτασε από την Κρήτη στην Αθήνα με την τριήρη Πάραλο, το ιερό πλοίο της πόλης, ζητώντας απλώς για ανταμοιβή έναν κλάδο ελαίας. Ως εκ τούτου, και λόγω της ξεχωριστής θέσης που είχαν οι «Δεσμώτες» σε σχέση με άλλους αιχμαλώτους- τους λεγόμενους «αποτυμπανισμένους»-, οι σκελετοί που βρέθηκαν στο Φαληρικό Δέλτα εικάζεται ότι ανήκουν στους νέους που τιμωρήθηκαν παραδειγματικά για τη συμμετοχή τους στο πραξικόπημα του Κύλωνα.

Σε τι διαφέρουν

Οι συγκεκριμένοι νεκροί της «Ομάδας Δ», όπως ονομάστηκαν οι «Δεσμώτες» από το Δέλτα Φαλήρου αλλά και από το αρχικό της λέξης «Δεσμώτες», έκλεψαν την προσοχή γιατί βρέθηκαν να είναι θαμμένοι με ιδιαίτερο τρόπο και σε τρεις συστάδες: στην πρώτη οι αιχμάλωτοι ήταν δεμένοι, στη δεύτερη είχαν τα χέρια πίσω αλλά χωρίς μεταλλικά δεσμά και στην τρίτη σειρά έφεραν σιδηρά δεσμά στους καρπούς και έδειχναν ότι είχαν και αυτοί βίαιο και οδυνηρό θάνατο. Ωστόσο δεν ήταν οι μόνοι νεκροί που ανακαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές που επόπτευε η επικεφαλής αρχαιολόγος Στέλλα Χρυσουλάκη σε αυτή την άκρως εντυπωσιακή Νεκρόπολη. Εκτός από τους «Δεσμώτες», κατά την ανασκαφή βρέθηκαν εκατοντάδες σκελετοί που εντυπωσιάζουν στον τρόπο με τον οποίο εμφανίστηκαν: ζευγάρια πλεγμένα που έμειναν να υπομένουν μαζί τον μαρτυρικό θάνατο παραπέμποντας στους αντίστοιχους σκελετούς της Πομπηίας, μωρά, παιδιά και έφηβοι εγχυτρισμένοι, δηλαδή μέσα σε αγγεία, πολλές φορές μαζί με τα παιχνίδια τους και τα φυλαχτά τους. Ολοι αυτοί εντοπίστηκαν σε ένα οικόπεδο συνολικής έκτασης περίπου 3.000 τ.μ., αποκαλύπτοντας όλους τους τρόπους ζωής και θανάτου από την Αρχαϊκή έως την Κλασική Εποχή. Παρότι οι πρώτες ανασκαφές που είχαν γίνει το 1915 και όπου είχαν βρεθεί αντίστοιχα αποτυμπανισμένοι, δηλαδή βασανισμένοι μέχρι θανάτου άνθρωποι, είχαν σοκάρει τους αρχαιολόγους και την κοινή γνώμη, οι συγκεκριμένοι σκελετοί φαίνεται να διαφέρουν σημαντικά.

Είχαν θεωρηθεί, μάλιστα, χαμένοι μέχρι που ξαναβρέθηκαν τυχαία κατά τη διάρκεια ανασκαφών για τα Ολυμπιακά έργα της Αθήνας - σε εργασίες που γίνονταν για την κατασκευή τουαλέτας για ΑΜΕΑ! Σε αυτό που διαφέρουν οι «Δεσμώτες» από τους υπόλοιπους αποτυμπανισμένους είναι ότι φαίνεται να είναι αναγνωρισμένοι και άλλης κοινωνικής τάξης, αφού είχαν ταφεί με κάποιες τιμές -σε αντίθεση με τους άλλους αιχμαλώτους που έμεναν να τους φάνε τα σκυλιά-, κάτι που αποδεικνύεται ότι στους τάφους τους βρέθηκαν κτερίσματα, όπως οινοχόες. Δεδομένου, μάλιστα, ότι οι σκελετοί βρέθηκαν σε καλή κατάσταση, μπορούν να δώσουν μέσω της ανάλυσης του DNA πολύτιμες πληροφορίες για τη δημογραφία, την καταγωγή του πληθυσμού, τις τροφές που έτρωγαν, τις ασθένειές τους. Σημαντικές επίσης πληροφορίες παράσχουν τα αγγεία και τα υπόλοιπα κτερίσματα που βρέθηκαν μαζί τους. Και σίγουρα αξίζουν το ιδανικό περιβάλλον, που φαίνεται να το βρίσκουν πλέον στον ειδικό μουσειακό χώρο που φέρει τη σφραγίδα του αναγνωρισμένου αρχιτέκτονα Ιωάννη Κίζη - το Kizi Studio είναι άμεσα συνδεδεμένο με μεγάλα έργα όπως η Στοά Σπυρομήλιου, το μεγάλο αρσενάλι των Χανίων και το υπέροχο Μουσείο Μαστίχας στη Χίο.

Πώς θα είναι

Το εντυπωσιακό έργο, όπως μας επιτρέπει να δούμε η εγκεκριμένη προμελέτη του άκρως πρωτότυπου αυτού μουσείου, προβλέπει δύο χώρους, έναν υπόγειο και έναν ισόγειο. Ο υπόγειος χώρος, έκτασης 450 τ.μ., θα προστατεύει τα ευρήματα από ένα ειδικό κέλυφος, ενώ ο ισόγειος, έκτασης περίπου 325-425 τ.μ., θα φιλοξενεί το εποπτικό υλικό σχετικό με τον χώρο και τα ευρήματα, τις υποδομές λειτουργίας των κτιρίων, καθώς και τους χώρους εξυπηρέτησης του κοινού.

Από το σημείο αυτό ο επισκέπτης θα μπορεί να εισέρχεται από το φωτεινό επίπεδο στη στάθμη της Εσπλανάδας προς το υπόγειο κέλυφος, όπου θα αποκαλύπτονται τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι «Δεσμώτες». Από την ανατολική πλευρά και μέσω ευήλιου υαλοστασίου θα βλέπει κανείς το σύνολο της ανασκαφής στον αρχαιολογικό χώρο της Νεκρόπολης του Φαλήρου. Υστερα από αυτή τη διαδρομή ο επισκέπτης μέσω ράμπας θα κατευθύνεται από το υπόγειο και τον επίπεδο χώρο της έκθεσης προς την έξοδο προς την Εσπλανάδα. Μάλιστα, ο χώρος του υπογείου, όπου θα βρίσκονται τα εκθέματα, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ατμοσφαιρικός, με τους μαύρους τοίχους και τη μαύρη οροφή, που θα επιτρέπουν στον επισκέπτη να μπορεί να εστιάζει ακόμα περισσότερο στα ευρήματα. Επιπλέον, διευκρινίζεται ότι όλοι οι χώροι του κτιρίου έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι προσβάσιμοι και σε ΑμεΑ.

Σύμφωνα με τη Διαύγεια, ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 6.350.536 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ποσού του 1.229.136 ευρώ για ΦΠΑ. Οι «Δεσμώτες» προς το παρόν έχουν τη φροντίδα των ειδικών, ενώ υπεύθυνος για τη μεταφορά τους είναι ο ειδικός στις μεταφορές μηχανικός Δημήτρης Κορρές - πάντα υπό την επίβλεψη και ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Πρόκειται για ένα άκρως σημαντικό έργο που θα στεγάσει ένα σπουδαίο εύρημα όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα που ύστερα από τις πολλές περιπέτειες, ακυρώσεις και αγωνίες, βρίσκει το μέρος και τη θέση που του αξίζει.


Ειδήσεις σήμερα:

Από καβγά σε πόρτα μαγαζιού ξεκίνησε η φονική συμπλοκή στις Σέρρες - Ο 34χρονος ήταν πατέρας δύο παιδιών και περίμενε το τρίτο

Άδειασαν τους λογαριασμούς οικογένειας με επιχειρήσεις από τον Βόλο - Ζητήθηκε βοήθεια από την Interpol

Βίντεο: Λαοθάλασσα στην Κωνσταντινούπολη κατά του Ισραήλ - «Όπως ελευθερώσαμε την Αγιά Σοφιά, θα κάνουμε το ίδιο και με το Αλ Ακσά» είπε ο γιος του Ερντογάν