«Στο φως» δύο ποιήματα της Σαπφούς

Ένα κομμάτι παπύρου που χρονολογείται από τον 3ο αι. μ.Χ -ανήκει σε ιδιωτική συλλογή- έκρυβε δύο σπουδαίους θησαυρούς. Δύο άγνωστα ποιήματα της αρχαίας λυρικής ποιήτριας Σαπφούς, που έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ., ταυτοποιήθηκαν από τον Βρετανό καθηγητή της Οξφόρδης, Dirk Obbink, όταν του ζητήθηκε να μεταφράσει το αρχαίο κείμενο που αναγραφόταν στον πάπυρο. Έκπληκτος ο καθηγητής Obbink ανακάλυψε ότι στον πάπυρο είχαν αντιγραφεί όχι ένα αλλά δύο ποιήματα της Σαπφούς, που ταυτίζονται απόλυτα με το ύφος της αρχαίας Ελληνίδας λυρικής ποιήτριας. Το πρώτο ποιήμα αναφέρει τα ονόματα δύο ανδρών, τον Χάραξο και τον Λάριχο, που σύμφωνα με τιs αρχαίες πηγές είναι δύο από τα αδέλφια της Σαπφούς και για πρώτη φορά τους συναντάμε σε ποιήματά της. Περιγράφει την συζήτηση δύο ανθρώπων που μιλούν για την επιτυχία του Χάραξου, για τα θαλάσσια ταξίδια του και είναι γραμμένο στο α΄ πρόσωπο. Το δεύτερο ποιήμα απευθύνεται στη θέα του έρωτα, Αφροδίτη ενώ αυτό που χωρίζει τα δύο ποιήματα μεταξύ τους είναι μία οριζόντια κόκκινη γραμμή.

«Τα ποιήματα της Σαπφούς είναι βιογραφικά, μιλούν για την οικογένεια και άλλα για την Αφροδίτη και τον έρωτα. Είναι γραμμένα στην αιολική διάλεκτο, μία διάλεκτο που χρησιμοποιούσε συχνά η Σαπφώ...Επιπλέον και τα δύο γράφτηκαν με την λεγόμενη στροφή της Σαπφούς, ένα ποιητικό μέτρο που δημιουργήθηκε από την ίδια» είπε ο καθηγητής  Obbink που όπως  υποστηρίζει δεν έχει καμία αμφιβολία ότι τα ποιήματα είναι από την αρχική ποιητική συλλογή της Σαπφούς.

Η Σαπφώ έγραψε ερωτικά ποιήματα, ύμνους στους θεούς και επιθαλάμια (τραγούδια του γάμου). Η ποίησή της δονείται από αυθορμητισμό και έντονα αισθήματα. Αρκετοί από τους στίχους της μαρτυρούν έντονο ερωτισμό και λυρισμό. Από τα ποιήματά της, που συνέλεξαν οι Αλεξανδρινοί και δημοσίευσαν σε βιβλία, τα πιο διάσημα ήταν οι Ύμνοι και τα Επιθαλάμια. Ίσως κανένας άλλος λογοτέχνης δεν μπορεί να συγκριθεί με τη Σαπφώ στην ομορφιά της σκέψης, στον μελωδικό της στίχο και στην ένταση των αισθημάτων της. Εκτός από μικρά αποσπάσματα, έχουν διασωθεί ολόκληρα μόνο ένας Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφροδίτα»), η Ωδή «Ότωι τις έραται» και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής) και του Τιθωνού, που ανακαλύφθηκε από αποκατάσταση παπύρου της Οξυρρύγχου και εκδόθηκε το 2005. Αυτά υπάρχουν μεταφρασμένα στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ο Πλάτων την ονομάζει «σοφή» και «δέκατη Μούσα», ο Ανακρέων «ηδυμελή», ενώ ο Στράβων «θαυμαστόν τέρας». Ο Οράτιος στη 2η ωδή του μας λέει ότι ακόμα και οι νεκροί στον κάτω κόσμο ακούν τα τραγούδια της με θαυμασμό σε ιερή σιγή.

Μετά τον θάνατό της στην πατρίδα της Λέσβο έκοψαν νόμισμα με τη μορφή της. Στις Συρακούσες και στην Πέργαμο στήθηκαν αγάλματά της, ενώ στις Συρακούσες κατασκευάστηκε και ένα κενοτάφιο σε ανάμνησή της.

Σε μεταγενέστερη όμως εποχή, οι Αττικοί κωμωδιογράφοι τη δυσφήμησαν για ομοφυλοφιλικές τάσεις (εξ ου και ο όρος λεσβία). Αφορμή για τις φήμες υπήρξε πιθανόν το ότι η Σαπφώ εκδήλωνε έντονο συναισθηματισμό προς τις μαθήτριές της. Μολονότι κανένας από τους συγγραφείς δεν αναφέρει κάτι σχετικό μέχρι την εποχή του Αριστοτέλη, οι κρίσεις αυτές για τη Σαπφώ επικράτησαν. Μάλιστα αναφέρεται ότι η Σαπφώ είχε ερωτευθεί την Ατθίδα, την Τελέσιππα και τη Μεγάρα. Σύγχρονοί μας μελετητές εκφράζουν αμφιβολίες για το αν η Σαπφώ ήταν όντως λεσβία.