Σάμος: Πολιτικός μινιμαλισμός στο Ίδρυμα Schwarz από Τουρκάλα καλλιτέχνιδα

Απέραντο γαλάζιο, το οποίο αντικρύζεις μέσα από τον υπέροχο χώρο του ιδρύματος Schwarz στο λιμάνι του Πυθαγορείου στη Σάμο με το που μπεις στο κτίριο, ένα παλιό παραθαλάσσιο ξενοδοχείο, που μεταμορφώθηκε σε έναν μοναδικό εκθεσιακό χώρο, που εδώ και τρία χρόνια φιλοξενεί καταξιωμένους διεθνείς καλλιτέχνες.

Η Χιόνα Ξανθοπούλου-Schwarz έχει προσφέρει απλόχερα στη Σάμο, πολιτισμό και όχι μόνο, καθώς αποτελεί ενεργό πολίτη του νησιού εδώ και περίπου τριάντα χρόνια. Μαζί με τον σύζυγο της Kurt Schwarz, ´ιδρυσαν το 2010 το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών Σάμου, που προσκαλεί για μια εβδομάδα τον Αύγουστο μουσικούς από όλο τον κόσμο σε ένα πρόγραμμα που θα ζήλευαν πολλές διοργανώσεις του εξωτερικού.

Το 2011 το πρόγραμμα διευρύνθηκε και περιλαμβάνει θεατρικές παραστάσεις και τον εκθεσιακό χώρο στο λιμάνι του Πυθαγορείου που εγκαινίασε ο προσφατα εκλιπών, σημαίνων καλλιτέχνης, Harun Farocki το 2012 και την επόμενη χρονιά το διακεκριμένο καλλιτεχνικό γκρουπ Slavs and Tatars.




Φέτος είναι η χρονιά της Τουρκάλας καλλιτέχνιδας Nevin Aladag, σε μια έκθεση που φέρνει στο προσκήνιο το καυτό ζήτημα της μετανάστευσης αλλά και το ζήτημα ταυτότητας που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Με τον ταιριαστό τίτλο Borderline, (συνοριακή γραμμή) η καλλιτέχνιδα δημιούργησε ένα έργο (ανάθεση του ιδρύματος) με ομώνυμο τίτλο και παρουσίασε και παλιότερα έργα της, σε μια έκθεση σε επιμέλεια της Μαρίνας Φωκίδη. Το ομώνυμο βίντεο παρουσιάζει την διαδρομή που έκανε η καλλιτέχνιδα στην συνοριακή γραμμή Σάμου - Τουρκικών ακτών, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια αναπαράσταση των ρευστών ορίων / συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.

Χωρίς το ανθρώπινο στοιχείο παρον, το βίντεο δείχνει το χνάρι που αφήνει μια βάρκα που κάνει μια διαδρομή εντός αυτής της μεταβαλλόμενης συνοριακής γραμμής. Η εικόνα είναι γαλήνια, χαλαρωτική, σε υπνωτίζει. Θυμίζει διακοπές και απόλυτη ελευθερία, όχι μόνο λόγω εικόνας αλλά και λόγω συνείδηστοποίησης οτι βρίσκεσαι μεταξύ συνόρων και άρα σε μια ζώνη με ρευστούς κανόνες και απροσδιόριστα όρια, θεωρητικά και χωρικά.



 Και εδώ είναι που λειτουργεί τόσο υποδόρια η δύναμη του έργου της Aladag, καθώς σου "βάζει" υποσυνείδητα σκέψεις για την συνθήκη που σου παρουσίαζει. Δεκάδες μετανάστες κάνουν καθημερινά την ίδια διαδρομή, νιώθοντας εντελώς διαφορετικά. Δεν είναι συναισθήματα ελευθερίας και γαλήνης αυτά που τους διακατέχουν οταν διασχίζουν αυτά τα νερά. Τα ρευστά όρια λοιπόν που είναι προσωπικά, εθνικά, θεωρητικά, αλλά και χωρικά γίνονται διάφανα και κατά αξιολόγηση και συνθήκη, μεταβλητά. Και ίσως αυτή να είναι και η μόνη οικουμενική ελευθερία που υπογραμμίζει το έργο της Aladag.



Η Aladag μας εκμυστηρεύεται πως ήταν "πολύ δύσκολο να καταφέρουμε να μείνουμε σε αυτό το όριο της συνοριακής γραμμής, καθώς η περιοχή έχει πολλά ρεύματα. Ναύλωσα το πλοίο και υπήρχε πλήρωμα τριών ατόμων, καπετάνιος, σκίπερ και ναύτης που έπρεπε να συγχρονίζονται συνεχώς για να μπορέσει να μην περάσει τα σύνορα το πλοίο. Η ιδέα μου ήρθε καθώς ήμουν στη Σάμο τον Απρίλιο και δυστυχώς συνειδητοπόιησα οτι δεν μπορούσα να μεταβώ στο κοντινότερο σημείο της χώρας μου γιατί είναι στρατιωτική βάση".

Η έκθεση παρουσιάζει πέντε ακόμη βίντεο από την τελευταία δεκαετία, που λειτουργούν ως συνδετικός κρίκος με το βίντεο Borderline αλλά και την κεντρική γλυπτική εγκατάσταση από μαύρα ναυτικά σχοινιά διαφόρων μεγεθών που συμβολίζουν αποστάσεις και μήκη. Στον εξωτερικό χώρο του κτιρίου, μια δεύτερη γλυπτική εγκατάσταση, ένα χαλί διάδρομος δεκάδων μέτρων προσκαλεί τον επισκέπτη να δημιουργήςει νοητά μια γέφυρα μεταξύ των δύο χωρών. Η καλλιτέχνης άλλωστε επιμένει σε αυτή την τόσο ζωτική θεματική, όρια, σύνορα, λαοί, μετανάστευση και εθνικότητα -κόρη και η ίδια Τούρκων μεταναστών από την Γερμανία.



Είναι μια πολύ συγκροτημένη επιμελητικά έκθεση, με τα παλιότερα βίντεο της Aladag να προσθέτουν στο αρχικό βίντεο νέα θεωρητικά στηρίγματα, όπως το τρίπτυχο βίντεο που είχε παρουσιάσει στην Μπιενάλε της Sarjah με τίτλο Session, όπου παρακολουθούμε την αυτόνομη "ζωή" μουσικών οργάνων που τρέχουν ανεξέλεγκτα και ελεύθερα μέσα στο Αραβικό εμιράτο.

Την έκθεση συμπλήρωσε πάνελ συζήτησης την Τρίτη 6 Αυγούστου με συμμετοχές καταξιωμέων πανεπιστημιακών και επιμελητών. Με τον τίτλο "Γειτνιάσεις", η συζήτηση επικεντρώθηκε γύρω από συμβολικές έννοιες της Δύσης και της Ανατολής αλλά και την ευρωπαϊκή τους πρόσληψη.



Διεθνείς επιμελητές, θεωρητικοί, ακαδημαϊκοί και συγγραφείς σχημάτιςαν με τις θέσεις τους ένα πολυπλοκο μωσαικό εικόνα της κατάστασης που ζει η Ευρώπη, αναπτύσσοντας τις σκέψεις τους για τις έννοιες της ευρωπαϊκής ταυτότητας, της μετανάστευσης, των συνόρων και των παραβιάσεών τους, καθώς και για τον σημαντικό ρόλο της σύγχρονης τέχνης σε αυτό το πλαίσιο.

Στη συζήτηση συμμετείχαν:
Καθ. Ayhan Aktar, Πανεπιστήμιο Bilgi, Κωνσταντινούπολη, Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών
Chus Martinez, Διευθύντρια Ινστιτούτου Τεχνών, FHNW, Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών και Τεχνών, Βασιλεία, Ελβετία
Ingo Niermann, Συγγραφέας, φιλόσοφος και καλλιτέχνης, Βερολίνο
Başak Doğa Temür, Συντονισμός εκθέσεων, ARTER, Κωνσταντινούπολη
Adnan Yildiz, Καλλιτεχνικός διευθυντής, Künstlerhaus Stuttgart


 Nevin Aladag Schwarz Foundation Σάμος

Διάρκεια ως 20 Οκτωβρίου
Ωράριο 10-1 και 7-12 καθημερινά