Αμφίπολη: Η άμμος του Στρυμόνα και η άταφη Ολυμπιάδα

Ένα στρώμα πάχους περίπου 20 εκατοστών καθαρής άμμου από τον Στρυμόνα απομακρύνθηκε εχθές καθώς η ανασκαφή προχωρά στον τρίτο θάλαμο του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη. Το ύψος της επίχωσης στο χώρο παραμένει ακόμη πολύ μεγάλο ώστε να αποκαλυφθεί οτιδήποτε κρύβεται χαμηλότερα. Αυτή τη στιγμή η ανώτερη στάθμη του χώματος βρίσκεται πάνω από τα τρία μέτρα και οι ερευνητές εκτιμούν ότι μόνο όταν μειωθεί τουλάχιστον στο μισό θα είναι σε θέση να διακρίνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θαλάμου.

Ο εντοπισμός του στρώματος άμμου ενισχύει την άποψη ότι η επίχωση δεν ήταν μια τυχαία, ενδεχομένως μακραίωνη φυσική διαδικασία. Αντιθέτως, εκείνοι που σφράγισαν τον τάφο με χώματα, άμμο και πλινθοδομές, το έκαναν απολύτως συνειδητά και με στόχο την προστασία του Τύμβου. Η παρεμβολή της άμμου ίσως είχε να κάνει με τις «μονωτικές» της ιδιότητες, εφόσον στο συγκεκριμένο στρώμα δεν θα μπορούσε να εγκλωβιστεί η υγρασία. 

Φυσικά, το κρίσιμο ερώτημα για το πότε επιχώθηκε («μπαζώθηκε») ο τάφος παραμένει αναπάντητο και οι αρχαιολόγοι δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο σαφές σχετικό συμπέρασμα. Τελευταία, πάντως, φαντάζει όλο και πιο πιθανό το σενάριο της εκ των υστέρων επίχωσης, πράγμα που σημαίνει ότι το μνημείο ήταν ανοιχτό, προσπελάσιμο επί κάποιο χρονικό διάστημα μετά από την κατασκευή του. Κατόπιν όμως η σήραγγα με τους διαδοχικούς ενδιάμεσους τοίχους γέμισε με χώμα, προφανώς για να αποκρούσει τους επίδοξους τυμβωρύχους. Ωστόσο, το εάν ο τάφος της Αμφίπολης είχε ήδη συληθεί πριν από τη σφράγισή του, επί του παρόντος παραμένει ένα ζήτημα ανοικτό.

Η Ολυμπιάδα και οι αρχαίες πηγές

Κυρίως βασιζόμενοι στην κόκκινη απόχρωση των μαλλιών της Περσεφόνης, όπως απεικονίζεται στο περίφημο ψηφιδωτό του δεύτερου θαλάμου, διάφοροι επιστήμονες, κυρίως από το εξωτερικό, τις τελευταίες ημέρες υποστηρίζουν τη θεωρία περί Ολυμπιάδας. Υποτίθεται, λοιπόν, ότι προς τιμήν της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανεγέρθηκε ο πελώριος τύμβος στη θέση Καστά της Αμφίπολης. Αυτό μαρτυράται κυρίως από την ερυθρόχρωμη κόμη της Περσεφόνης και καθώς οι κοκκινομάλλες απαντώνταν συχνά στην Ήπειρο από όπου καταγόταν η Ολυμπιάδα, το υπέρ της επιχείρημα υποτίθεται ότι είναι ισχυρό. 

Παρόλ' αυτά, οι αρχαίες πηγές έχουν μια διαφορετική άποψη για το τέλος της Ολυμπιάδας. Κλείνοντας το 17ο βιβλίο της «Βιβλιοθήκης Ιστορικής» του, ο ιστορικός του 1ου π.Χ. αιώνα, Διόδωρος Σικελιώτης, γράφει ότι «για τον Κάσανδρο αποδείχθηκε από τις ίδιες του τις πράξεις πως ήταν εντελώς αντίθετος στην πολιτική του Αλεξάνδρου, γιατί σκότωσε την Ολυμπιάδα και την πέταξε άταφη και ανοικοδόμησε με μεγάλη επιμέλεια τη Θήβα που ο Αλέξανδρος είχε ισοπεδώσει». 

Μολονότι η αξιοπιστία των πληροφοριών που παραδίδει ο Διόδωρος σε κάποιες περιπτώσεις αμφισβητείται, μοιάζει μάλλον απίθανο να του είχε διαφύγει η ανέγερση ενός τόσο μεγάλου μνημείου όπως ο Τύμβος της Αμφίπολης, ιδιαίτερα εάν είχε κατασκευαστεί με εντολή του Κασάνδρου προς τιμήν της Ολυμπιάδας. Αντιθέτως, ο Διόδωρος δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας όταν τονίζει απερίφραστα «την τε γαρ Ολυμπιάδα φονεύσαντα άταφον ρίψαι».