Αμφίπολη: Διαφορετικοί οι γλύπτες για Σφίγγες και Καρυάτιδες

Ανώτερος θεωρείται ο καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε τις Σφίγγες στην είσοδο του Τύμβου Καστά, σε σύγκριση με εκείνον που έφτιαξε τις Καρυάτιδες. Αυτό εκτιμούν ιστορικοί της αρχαίας τέχνης, επισημαίνοντας ότι «τόσο η τεχνοτροπία, όσο και η τεχνική δείχνουν επιρροές από τους κορυφαίους γλύπτες της αρχαιότητας, δηλαδή από τον Λύσιππο ή ακόμη και τον Σκόπα».

Ωστόσο, το κεφάλι της Σφίγγας που βρέθηκε εχθές στον τάφο της Αμφίπολης κατά την αποχωμάτωση του τρίτου θαλάμου, εμφανίζει ορισμένες πολύ σημαντικές ομοιότητες με την περίφημη «Σφίγγα της Αίγινας», ένα άγαλμα που θεωρείται μοναδικό -ή τουλάχιστον θεωρείτο, έως το χθεσινό εύρημα στον Τύμβο Καστά.

Η «Σφίγγα της Αίγινας», έργο κατά πολύ προγενέστερο του μνημείου της Αμφίπολης εφόσον χρονολογείται περί το 620 π.Χ., μοιάζει με τη Σφίγγα της Αμφίπολης ως προς τη συστροφή του κεφαλιού της. Συνιστά όμως παραδοξότητα το γεγονός ότι τα δύο αγάλματα μοιάζουν παρόλο που το καθένα είχε φιλοτεχνηθεί για τελείως διαφορετική σκοπιμότητα. Δηλαδή, ενώ στον Τύμβο Καστά η Σφίγγα είναι ταφική, στην Αίγινα είναι «αναθηματική», ήταν μια αφιερωματική προσφορά προς τον θεό Απόλλωνα.

Προφανώς ο γλύπτης της Σφίγγας στον τάφο του λόφου Καστά είχε κλασικές επιρροές, σε αντίθεση με τον ομότεχνό του που ανέλαβε να σμιλέψει τις κατά πολύ πιο ογκώδεις Καρυάτιδες, ο οποίος εμπνεόταν μάλλον από αρχαϊστικά πρότυπα.

Προσπαθώντας να βρουν το συμβολικό νήμα που συνδέει τα επιμέρους μνημεία στον Τύμβο Καστά, οι ειδικοί προβληματίζονται έντονα, καθώς διαπιστώνουν ότι είναι τουλάχιστον προβληματικός ο «διάλογος» ανάμεσα στο ψηφιδωτό της Περσεφόνης, τις Καρυάτιδες, τις Σφίγγες και όλων αυτών με τον Λέοντα που πιθανότατα βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου. Διαφορετικά πρότυπα, διαφορετικές τεχνοτροπίες, αλλά και πολλές ομοιότητες, δυσκολεύουν πολύ την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που μεταδίδει το ίδιο το ταφικό μνημείο.

Στο πλαίσιο αυτό, επί του παρόντος είναι εξαιρετικά δύσκολο να προταθεί κάποιου είδους πειστική «αναπαράσταση» για το πώς και προς τιμήν ποιας προσωπικότητας κατασκευάστηκε ο Τύμβος της Αμφίπολης. Διότι, εάν πχ η Περσεφόνη συνδέεται με έναν νεκρό γένους θηλυκού, στην αντίθετη εκδοχή παραπέμπουν οι Σφίγγες και ο Λέων.