«Τόμας Μαν, οι τρεις κρίσιμες μέρες» από την Μπρίτα Μπέλερ

«Τόμας Μαν, οι τρεις κρίσιμες μέρες» επιγράφεται το βιβλίο της γερμανο- ολλανδέζας δικηγόρου, συγγραφέως, πρώην βουλευτή των Πρασίνων της Ολλανδίας και καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο του Αμστερντάμ Μπρίτα Μπέλερ, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καπόν, σε μετάφραση της Μαργαρίτας Μπονάτσου. Είναι μια τεκμηριωμένη ανάπλαση ιστορικών στοιχείων για τα τρία εικοσιτετράωρα συνειδησιακής κρίσης του μεγάλου γερμανού συγγραφέα, ο οποίος αμφιταλαντευόταν αν θα έπρεπε να πει ανοιχτά το μεγάλο «όχι» κατά των Ναζί.

Ο νομπελίστας συγγραφέας, μαζί με την Εβραία σύζυγό του Κάτια και τα παιδιά τους Κλάους και Έρικα, είχε αυτοεξορισθεί στην Ελβετία για να αποφύγει τις αντιεβραικές διώξεις του Χίτλερ. Όμως, ο πανούργος υπουργός Προπαγάνδας Γκέμπελς, ναι μεν έδωσε εντολή να κατασχεθεί η περιουσία του , αλλά εξαίρεσε τα βιβλία του από την πυρά, στην οποία παραδιδόταν συχνά - πυκνά έργα αντικαθεστωτικών συγγραφέων. Βέβαια, ούτε και ο ίδιος έκοψε την επαφή με την πατρίδα του, καθώς ήλπιζε ότι τα βιβλία του θα συνέχιζαν να κυκλοφορούν στο αγαπημένο γερμανόφωνο αναγνωστικό κοινό του. Γιατί αυτή η αλληλο- ανοχή; Διότι ήταν ο μεγαλύτερος εν ζωή Γερμανός συγγραφέας , ο θεωρούμενος από πολλούς «φωνή του έθνους». Γι αυτό και οι εθνικοσοσιαλιστές δεν είχαν αντίρρηση να κάνουν τα στραβά μάτια στον αντιναζισμό του και να τον υποδεχθούν μετά βαΐων και κλάδων, φτάνει να μην τους ενοχλεί...

Ως που, το 1936 ο παράκλητος του Βερολίνου, μετά από προτροπή των παιδιών του ,ξεπερνάει τους δισταγμούς, υπερβαίνει τους φόβους, υποσκελίζει την επιτήδεια ουδετερότητα και αποφασίζει να προχωρήσει στην τελική επιλογή, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που θα είχε η στάση του στην οικογένειά του και στα έργα του.

Το βιβλίο είναι ένα ημερολόγιο (166 σελίδων ) όσων αποσιωπά ο ίδιος στο ημερολόγιό του. Είναι η κατάφαση στις προηγούμενες αρνήσεις του. Είναι η αξιοπρέπεια της πράξης απέναντι στην πονηρία της υπεκφυγής που τον κατέτρυχε…

Με προμετωπίδα το επίγραμμα του Λούντβιχ Βίτγκενστάιν «Η ηθική και η αισθητική συμπίπτουν», η συγγραφέας αρχίζει με την εξής σημείωση στο ημερολόγιο της Παρασκευής 31 Ιανουαρίου του 1936 :

«Επιτέλους! Μετά από τρία χρόνια δισταγμών έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει. Κρεμάει το μπαστούνι στο χέρι και κατεβαίνει σιγά σιγά την πλατιά σκάλα. Τη Δευτέρα η επιστολή θα έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα. Μια ανοιχτή καταγγελία κατά του καθεστώτος, και της Γερμανίας. Η Έρικα θα είναι υπερήφανη γι ΄αυτόν, υπερήφανη που ο μάγος έκανε το καθήκον του. Άφησε τη συνείδηση και την πεποίθησή του να μιλήσουν, τη βαθιά πεποίθηση – όπως αναφέρεται στην επιστολή- ότι από το σημερινό γερμανικό καθεστώς τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει, ούτε για τη Γερμανία αλλά ούτε και για τον κόσμο. Δύο συντάκτες έρχονται σχεδόν τρέχοντας να τον προϋπαντήσουν , κατεβαίνοντας δυο δυο τα σκαλοπάτια. Ο νεώτερος έχει ένα μολύβι πίσω από το αυτί, το κοστούμι του είναι τσαλακωμένο και η γραβάτα του στραβή. Μιλάει με τον μεγαλύτερο συνάδελφό του χειρονομώντας. Και οι δύο τον προσπερνούν λίγο, ο νεότερος αγγίζοντας σχεδόν τον αγκώνα του. Μυρίζουν υγρό χαρτί. Διψάει, το στόμα του είναι ξερό. Θα μπορούσαν να του είχαν προσφέρει τουλάχιστον ένα φλιτζάνι τσάι στη Σύνταξη. Κοντοστέκεται. Μήπως να γυρίσει και να ζητήσει ένα ποτήρι νερό; Κοιτάζει το ρολόι στην είσοδο. Όχι, δεν έχει καιρό για χάσιμο…».

Ο Τόμας Μαν,( που γεννήθηκε το 1875 ) σπούδασε ιστορία, οικονομικά, ιστορία της τέχνης και λογοτεχνία, πήρε το βραβείο Νόμπελ το Λογοτεχνίας το 1929. Καταγγέλλοντας τον ναζισμό έφυγε για την Τσεχοσλοβακία παίρνοντας την τσεχοσλοβακική γιατί του αφαιρέθηκε η γερμανική. Το 1939 κατέφυγε στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Επέστρεψε στην απελευθερωμένη πατρίδα του το 1952 και πέθανε το 1952. Έγραψε μυθιστορήματα , διηγήματα και δοκίμια. Ένα από τα πλέον καταξιωμένα βιβλία του είναι «Το μαγικό βουνό». Ένας νεαρός μηχανικός ανεβαίνει σε ένα ελβετικό σανατόριο να δει έναν ασθενή ξάδερφό του. Η ολιγόωρη επίσκεψη μετατρέπεται σε μια επταετή συνάντηση ηρώων που πυροδοτούν υπαρξιακούς στοχασμούς θανάτου, ζωής, χρόνου, αισθητικής και έρωτα .

«Μια μεγάλη αλήθεια είναι μια αλήθεια της οποίας το αντίθετο είναι επίσης μια αλήθεια» είχε πει ο Τόμας Μαν, που στο βιβλίο της Μπέλερ ψυχογραφείται επί τριήμερο απελευθερωμένος από τον συνειδησιακό μετεωρισμό …Στο τέλος του αφηγήματος παρατίθεται έγγραφο του υφυπουργού Εξωτερικών του Ράιχ που αναφέρεται αρμοδίως στην φυγή του μεγάλου γερμανού υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπάρχει καμία ανησυχία» για τον εκπατρισμό του…