Μιχαήλ Ρωμανός: «Ο Τύμβος της Αμφίπολης απεικονίζεται σε τοιχογραφία της Αναγέννησης»

Απολύτως βέβαιος ότι στην αριστουργηματική τοιχογραφία «Οι Γάμοι του Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης» απεικονίζεται ο Τύμβος Καστά δηλώνει ο εικαστικός, ενδυματολόγος και επιμελητής εκθέσεων ζωγραφικής κ. Μιχαήλ Ρωμανός. Ύστερα από την πρώτη εκτίμησή του, η οποία δημοσιεύτηκε την Τετάρτη σε καθημερινή εφημερίδα, ο κ. Ρωμανός συνεχίζει να εξετάζει κάθε λεπτομέρεια της τοιχογραφίας, ανακαλύπτοντας νέα στοιχεία.

Συγκεκριμένα, ο κ. Μιχαήλ Ρωμανός, εκτός όσων έχει ήδη περιγράψει στην προσπάθειά του να αποκωδικοποιήσει την νωπογραφία με τίτλο «Nozze di Alessandro e Rossane», έργο του 1519, εστιάζει στον στρογγυλό καθρέπτη μέσα στο οπίσθιο τοίχωμα του μεγαλοπρεπούς κρεβατιού, στην αριστερή -για τον θεατή- πλευρά του πίνακα: «Πιστεύω ότι το κυκλικό σχήμα του καθρέπτη συμβολίζει τον περίβολη του Τύμβου στην Αμφίπολη. Αλλά και η εικόνα που σχηματίζεται στο κάτοπτρο, δεν είναι τίποτε άλλο από τη σφράγιση του τάφου, το συμπαγές καφέ του χώματος. Διότι, το ίδιο το κρεβάτι δεν είναι τίποτε άλλο από μια νεκροφόρα. Πολυτελής και άξια για βασιλέα, αλλά νεκροφόρα».

Μια άλλη λεπτομέρεια που παρατηρεί ο κ. Ρωμανός στην εντυπωσιακή τοιχογραφία και που κατά την άποψή του συνδέεται απευθείας με το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, είναι οι μορφές στα δύο άκρα της σύνθεσης. «Στα αριστερά, βλέπουμε την γυναίκα με τον σκούρο πράσινο χιτώνα, η οποία έχει την πλάτη της γυρισμένη στον θεατή. Ο τρόπος που κρατά το ένδυμά της, παρουσιάζει εκπληκτική ομοιότητα με τη στάση των Καρυατίδων στον Τύμβο Καστά. Ο χιτώνας έχει την ίδια διάταξη με αυτόν που είδαμε στα αγάλματα και η κίνηση του χεριού που ανασηκώνει την μία άκρη του υφάσματος είναι πανομοιότυπη.

Στην άλλη άκρη βλέπουμε τρία αγγελάκια να παίζουν. Το ένα από αυτά, το οποίο φορά λευκό χιτώνα, είναι ο Αλέξανδρος ο Δ', ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης. Και αυτό που κρατά είναι μια μικρή ασπίδα, ένα κομμάτι από την εξάρτυση του πατέρα του -αλλά σε μικρογραφία. Στα δεξιά του αθώου παιδιού βλέπουμε μια σκοτεινή, καταχθόνια φιγούρα να προσπαθεί να τον τραβήξει. Το σημείο αυτό απαιτεί περαιτέρω μελέτη, εκ πρώτης όψεως όμως ο συμβολισμός είναι μάλλον μακάβριος». 

Ο κ. Μιχαήλ Ρωμανός διευκρινίζει εκ των προτέρων ότι «είναι ένας απλός θαυμαστής της τέχνης, ανεξαρτήτως εποχής και ερασιτέχνης μελετητής των διασυνδέσεων που παρουσιάζουν μεταξύ τους τα καλλιτεχνήματα». Παρόλ' αυτά, κατά την άποψή του η συγκεκριμένη νωπογραφία επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι ο Τύμβος Καστά συνδέεται άμεσα με τον Μέγα Αλέξανδρο και τους οικείους του. «Θεωρώ ότι στην Αμφίπολη υπάρχει ένα πολύ μεγάλο, ενδεχομένως δαιδαλώδες ταφικό μνημείο, κάτι σαν τις ρωμαϊκές νεκροπόλεις, τις κατακόμβες κ.λπ. Η ζωγραφική σύνθεση που εξετάζουμε και την οποίαν ανακάλυψα εντελώς τυχαία, ερευνώντας τις απεικονίσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην ευρωπαϊκή τέχνη, απεικονίζει μια πένθιμη στιγμή. Ο τίτλος μπορεί να είναι γαμήλιος και χαρμόσυνος, όμως καμία από τις βασικές μορφές, τους πρωταγωνιστές της τοιχογραφίας δε χαμογελά.

«Μία ερμηνεία είναι ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ετοιμάζεται για τη συνεύρεση με την Ρωξάνη στην νυφική κλίνη. Ωστόσο, εκείνη προτάσσει το πόδι της, το οποίο κατά τη δική μου έρευνα είναι μελανιασμένο, όπως και το σώμα της Ολυμπιάδος. Γιατί μια νύφη να παρουσιάζεται με μώλωπες στην νυφική παστάδα; Μήπως ο ζωγράφος αποτύπωσε το βασανιστήριο της Ρωξάνης, μήπως θανατώθηκε και αυτή δια λιθοβολισμού;

Όσο για τον Αλέξανδρο, απεικονίζεται με την περικεφαλαία μπροστά στα πόδια του, με τα βασιλικά του ενδύματα, αλλά και το ερυθρόμορφο, μεγαλοπρεπές του ιμάτιο. Το οποίο, αντίθετα από ό,τι συνηθιζόταν, στην τοιχογραφία φαίνεται να συγκρατείται με πόρπη, πράγμα που σημαίνει ότι είναι κομμάτι στρατιωτικής στολής. Εκείνο όμως που εντυπωσιάζει, είναι πως ο Αλέξανδρος, με προτεταμένο το χέρι, κρατά μια κορώνα. Εάν προσέξουμε όμως λίγο, θα αρχίσουμε να αμφιβάλλουμε για το ποιον ετοιμάζεται να στέψει. Το χέρι του τείνει προς την Ρωξάνη, η εικόνα όμως έχει 'παγώσει' τη στιγμή που στέφει τον καθρέπτη. Κατά τη γνώμη μου, αυτό σημαίνει ότι ο καθρέπτης-τύμβος έχει επίστεψη. Με άλλα λόγια, ο Τύμβος της Αμφίπολης είναι βασιλικός». 

Η τοιχογραφία «Οι Γάμου του Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης» βρίσκεται σε ιδιωτική κατοικία, τη Βίλα Φαρνεζίνα, στη Ρώμη. Φιλοτεχνήθηκε από τον «Il Sodoma», όπως ήταν γνωστός ο ζωγράφος από τη Σιένα, Τζοβάνι Αντόνιο Μπάτσι. Το έργο είναι διαστάσεων 3.70 x 6.6 μ. και σύμφωνα με την επικρατούσα ερμηνεία, συμβολίζει τη συνάντηση ανατολής και δύσης με επίκεντρο την Ιταλία. Όμως, οι πρόσφατες αρχαιολογικές αποκαλύψεις της Αμφίπολης ρίχνουν στο αριστούργημα του «Ιλ Σοντόμα» ένα εντελώς νέο και διαφορετικό φως.