Ζήσης Σαρίκας: O συγγραφέας που για 20 χρόνια μετέφραζε τα Άπαντα του Νίτσε

Είκοσι χρόνια από τη ζωή του αφιέρωσε ο Ζήσης Σαρίκας για να μεταφράσει στα ελληνικά τα 'Απαντα του φιλοσόφου, Φρίντριχ Νίτσε.  Το μνημειώδες και χωρίς προηγούμενο (στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως) έργο ζωής κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις "Πανοπτικόν" και περιλαμβάνει συνολικά 15 τόμους και περισσότερες από 5.000 σελίδες κειμένων.

«Η φιλοσοφία είναι αχρονική. Τα ζητήματα λ.χ. που θίγει η κοσμολογία του Πλάτωνα (στον διάλογο του Τίμαιου) είναι ζητήματα ηθικής, πολιτικής, κοινωνικής ζωής, τα οποία παραμένουν πάντα ανοιχτά... Γιατί διαβάζουμε ακόμα την Πολιτεία, γιατί διαβάζουμε - συχνά καταφεύγουμε- στους κλασσικούς» λέει ο μεταφραστής Ζήσης Σαρίκας. «Γιατί.. στο σύνολο του έργου του διακρίνεται από θετική αντιμετώπιση προς τη ζωή. Ο υπεράνθρωπος που χρησιμοποιήθηκε απ τους ναζιστές λ.χ δεν ήταν αυτό που πίστεψε ο Χίτλερ, αλλά ο άνθρωπος που ξεφεύγει απ' αυτό που σήμερα ονομάζουμε 'μικροαστισμό'... Άλλο αν το έργο του Νίτσε υπέστη την εκμετάλλευση που υπέστη» είπε.

Ο μεταφραστής και συγγραφέας Ζήσης Σαρίκας γεννήθηκε το 1953, στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία και φιλοσοφία στο ΑΠΘ. Έχει μεταφράσει θεωρητικά κείμενα (Νίτσε, Καστοριάδη, Σχολή της Φρανκφούρτης, Φουκώ, Μποντριγιάρ κ.ά.) και λογοτεχνικά (Θερβάντες, Φλωμπέρ, Νερβάλ κ.ά.). Έχει συγγράψει δύο δοκιμιακά βιβλία ("Μύθοι της τεχνολογίας", 1987 και "Το όραμα του υπεράνθρωπου. Μια ερμηνεία του Ζαρατούστρα", 2003) και τέσσερα λογοτεχνικά ("Ψίχουλα", 1998, "Μακριά απ' τον κόσμο", 2008, "Ανθρώπινες σκιές", 2013 και "Κυριακή ρεπό", 2014). 

Η μεταφραστική -και εκδοτική- "εποποιία" ολοκληρώθηκε πρόσφατα, με την κυκλοφορία του έργου "Παράκαιροι στοχασμοί" (έργο γραμμένο την τριετία 1873-1876) τού Φρίντριχ Νίτσε.

   Το σύνολο των έργων που κυκλοφορούν ήδη από το "Πανοπτικόν" (με σειρά συγγραφής του πρωτότυπου κειμένου από τον Γερμανό φιλόσοφο) είναι:

   1.Η γέννηση της τραγωδίας, 1872

   2. Κείμενα για την Ελλάδα (έξι πρώιμα κείμενα που αναφέρονται στην τραγωδία, τη φιλοσοφία, αλλά και την ιδεολογική και πολιτική συγκρότηση της αττικής κοινωνίας), 1870-1873

   3. Τα κείμενα της νεότητας (επίσης πρώιμα κείμενα, με σημαντικότερο εκείνο που θίγει το ζήτημα της Παιδείας και των θεσμών της), 1870-1873

   4. Παράκαιροι στοχασμοί, 1873-1876

   5. Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο, 1878-1880

   6. Χαραυγή, 1881

   7. Η χαρούμενη επιστήμη, 1882

   8. Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, 1883

   129. Πέρα από το καλό και το κακό, 1886

   10. Γενεαλογία της ηθικής, 1887

   11. Το λυκόφως των ειδώλων, 1888

   12. Ο Αντίχριστος, 1888

   13. Ίδε ο άνθρωπος [Ecce Homo], 1888

   14. Η περίπτωση Βάγκνερ - Νίτσε εναντίον Βάγκνερ - Οι διθύραμβοι του Διόνυσου, 1888

   15. Η θέληση για δύναμη, 1883-1888.

Ο  υπαρξιστής φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε (Ρέκεν, Γερμανία, 1844 - Βαϊμάρη, 1900), έγραψε
κριτικά δοκίμια πάνω στην θρησκεία, την ηθική, τον πολιτισμό, την φιλοσοφία και τις επιστήμες, δείχνοντας ιδιαίτερη κλίση προς την χρήση μεταφορών, ειρωνείας και αφορισμών.

Οι κεντρικές ιδέες της φιλοσοφίας του Νίτσε περιλαμβάνουν τον "θάνατο του Θεού", την ύπαρξη του υπερανθρώπου, την ατέρμονη επιστροφή, τον προοπτικισμό καθώς και την θεωρία της ηθικής κυρίων - δούλων. Αναφέρεται συχνά ως ένας από τους πρώτους «υπαρξιστές» φιλοσόφους. Η ριζική αμφισβήτηση από μέρους του της αξίας και της αντικειμενικότητας της αλήθειας έχει οδηγήσει σε αμέτρητες διαμάχες και η επίδρασή του παραμένει ουσιαστική, κυρίως στους κλάδους του υπαρξισμού, του μεταμοντερνισμού και του μεταστρουκτουραλισμού.

Έπειτα από λαμπρές σπουδές κλασικής φιλολογίας στη Βόννη, έγινε, σε ηλικία 25 ετών, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Εκείνη την εποχή γνώρισε το έργο του φιλόσοφου Σοπενχάουερ και συνδέθηκε φιλικά με τον μουσικοσυνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ.

Λίγον καιρό αργότερα, όμως, ο Νίτσε παραιτήθηκε από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο, απομακρύνθηκε από τις θεωρίες του Σοπενχάουερ και διέκοψε τη σχέση του με τον Βάγκνερ. Πέρασε την υπόλοιπη ζωή του περιπλανώμενος και διαμένοντας σε μικρές πανσιόν της Ελβετίας, της Νότιας Γαλλίας και της Βόρειας Ιταλίας. Εκεί ολοκλήρωσε το έργο του, γράφοντας ασταμάτητα και δίνοντας έμφαση στην κριτική της μεταφυσικής, της ηθικής, της θρησκείας και όλων σχεδόν των άλλων πλευρών του δυτικού πολιτισμού.

"Παρεξηγημένος" -όπως και άλλοι φιλόσοφοι που καθορίστηκαν στις συνειδήσεις των μεταγενεστέρων όχι από το ίδιο το έργο τους, αλλά από την ταυτότητα και την προσωπικότητα των "χρηστών" του έργου τους- ο Φρίντριχ Νίτσε "ταυτίστηκε" από ορισμένους με τον Αδόλφο Χίτλερ και την παρερμηνευμένη έννοια του "υπερανθρώπου" που χρησιμοποίησε δεκαετίες μετά τη συγγραφή των έργων του, ο ίδιος ο Χίτλερ και η προπαγάνδα του Γ΄ Ράιχ για την οικοδόμηση της θεωρίας του εθνικοσοσιαλισμού.

O Υπεράνθρωπος του Νίτσε χρησιμοποιήθηκε παραποιημένα ως πρότυπο για την άρια φυλή του Χίτλερ, στην πραγματικότητα όμως το έργο αυτό είναι μία φιλοσοφική αναζήτηση προς την ανθρώπινη αυτοεκπλήρωση.

    Ρήσεις του Φρ. Νίτσε: (Αποσπάσματα από τα Άπαντά του):
 - "Είναι ο άνθρωπος απλώς ένα λάθος του Θεού; Ή μήπως είναι ο Θεός ένα λάθος του ανθρώπου;".

   - "Τι ψάχνεις; Θέλεις να πολλαπλασιαστείς επί δέκα, επί εκατό; Ψάχνεις για οπαδούς; - Ψάξε για μηδενικά!".

   - "Κάθε κόμμα σχεδόν καταλαβαίνει ότι, αν θέλει να διατηρηθεί το ίδιο, συμφέρον του είναι να μην χάσουν τα αντίπαλα κόμματα όλη τους τη δύναμη".

   - "Φιλελευθερισμός: με άλλα λόγια, αποκτήνωση κατά αγέλες".

   - "Όποιος παλεύει με τέρατα πρέπει να προσέξει να μην γίνει ο ίδιος τέρας. Κι όταν κοιτάζεις πολλή ώρα μέσα σε μια άβυσσο, η άβυσσος κοιτάζει κι αυτή μέσα σου".

         "Το κράτος είναι το ψυχρότερο από όλα τα ψυχρά τέρατα: ψεύδεται ψυχρά και να ποιο είναι το ψέμα που βγαίνει απ' το στόμα του: Εγώ, το κράτος, είμαι ο λαός".