Eytan Fox: O κινηματογράφος μπορεί πολλές φορές να αλλάξει την ιστορία και την κοινωνία

Είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς του Ισραήλ. Με μια μακρά πορεία από την δεκαετία του '90 ως σήμερα, ο Eytan Fox, αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην κινηματογραφική οικογένεια της Ευρώπης.

Ανοιχτά ομοφυλόφιλος, έχει θίξει τρομακτικά δύσκολα ζητήματα μέσα από τις ταινίες του, με αποκορύφωμα τον έρωτα μεταξύ ενός Ισραηλινού στρατιωτικού και ενός Παλαιστίνιου στρατιωτικού και έχει συνεισφέρει στην πολιτική αλλά και κοινωνική αναδόμηση της συνείδησης των φίλων του κινηματογράφου διεθνώς, σχολιάζοντας αυστηρά την άρνηση του Ισραήλ να φύγει από τη λωρίδα της Γάζας. Χαμογελαστός, ήρεμος και πεινασμένος, με συναντά στην πλατεία Μαβίλη όπου τρώμε και μιλάμε για την Ελλάδα, το Ισραήλ και την δεύτερη περίοδο του «Μπίμπι» όπως συνηθίζουν να αποκαλούν τον πρωθυπουργό Νετανιάχου οι Ισραηλινοί. 

Ο Fox μιλάει για την κινηματογραφική του πορεία, τον κινηματογράφο στο Ισραήλ, την Μύκονο, την Φολέγανδρο και το ελληνικό κοινό που θα δει όλες του τις ταινίες.

Είναι η πρώτη σας φορά στην Ελλάδα για δουλειά;

Όχι, η δεύτερη, την πρώτη φορά ήρθα νομίζω ήταν το 2007, γιατί μια ταινία μου (The Bubble) συμμετείχε στο LGBT φεστιβάλ της πόλης που μόλις τότε είχε ιδρυθεί και μάλιστα έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του εδώ και ένιωσα ότι δημιουργούσα ιστορία κατά ένα τρόπο. Θα έχει ενδιαφέρον να το δω σήμερα με το κοινό του Φεστιβάλ, να δω τις αλλαγές του, το τι σημαίνει σήμερα για τους νέους αυτή η ταινία. Αλλά πέραν της δουλειάς, έρχομαι στην Ελλάδα από πολύ μικρός. Η μητέρα μου με έφερε πρώτη φορά στη Μύκονο το 1979, είχα κάνει εδώ το πάρτι ενηλικίωσης μου (bar-mitsvah) και θυμάμαι την τρελή ατμόσφαιρα της Μυκόνου. Κατά τα άλλα, έρχομαι εδώ με τον σύντροφο μου συχνά, μάλιστα αγαπάμε πολύ την Φολέγανδρο.  

Στην Ελλάδα τα διάσημα πρόσωπα δεν δηλώνουν εύκολα ομοφυλόφιλοι. Συμβαίνει το ίδιο στο Ισραήλ;

Ναι μπορούμε να πούμε ότι μοιάζουν οι χώρες μας σε αυτό. Υπάρχει και όλο αυτό με τον στρατό στο Ισραήλ με μια «μάτσο» νοοτροπία, οπότε είναι πολύ δύσκολο να εκφραστεί ανοιχτά κανείς. Υπάρχει μια εθνικιστική νοοτροπία και φυσικά καταλαβαίνετε ότι όταν μεγάλωνα εγώ στα τέλη του εβδομήντα αρχές του ογδόντα, δεν υπήρχε καν η λέξη «ομοφυλοφιλία». Δεν υπήρχαν διάσημα πρόσωπα στον πολιτισμό, που να δήλωναν ομοφυλόφιλοι. Και ειδικά στην Ιερουσαλήμ όπου μεγάλωσα εγώ. Αλλά όμως -και είμαι χαρούμενος που έχω υπάρξει μέρος αυτού και εγώ- δημιουργήθηκε ένα ρεύμα στον πολιτισμό όπου αυτά τα ζητήματα άρχισαν να εμφανίζονται. Ειδικά με την πρώτη μου ταινία, όπου η ομοφυλοφιλία παρουσιάζεται μέσα σε ένα στρατόπεδο, μεταξύ νέων ανθρώπων.

Από το 2006 που παρουσιάζετε την ταινία The Bubble, με νέους ανθρώπους τι διαφορές έχετε προσέξει στην Ισραηλινή κοινωνία;

Ναι τότε οι νέοι ήταν πολύ πολιτικοποιημένοι και ενδιαφέρονταν για το Παλαιστινιακό ζήτημα, αλλά και την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και πολλά άλλα. Σήμερα οι νέοι δεν θέλουν να ξέρουν τίποτα, ζουν μέσα στον δικό τους κόσμο και ετοιμάζονται όλοι να φύγουν από το Ισραήλ και πολλοί μάλιστα πηγαίνουν στο Βερολίνο, που είναι παράδοξο. Και φυσικά προσπαθούν όλοι να αποφύγουν να πάνε στον στρατό. Θυμάμαι ότι όταν ήμουν εγώ νέος, θεωρούνταν απαράδεκτο να αρνηθεί κάποιος να πάει στον στρατό. Αλλάξαν πολλά πράγματα αλλά από την άλλη όμως πολλά πράγματα που διαπραγματεύεται η ταινία είναι ολόιδια. 


Το κράτος υποστηρίζει τους καλλιτέχνες που δεν συμφωνούν απαραίτητα με τις πολιτικές τους; 

Ναι μπορώ να πω ότι παρ' ότι έχω κριτικάρει πολλές φορές πράγματα που αφορούν την κοινωνία μας, δεν σημαίνει αυτό ότι δεν μας υποστηρίζει το κράτος, ειδικά εμένα θα ήμουν αχάριστος αν έλεγα κάτι διαφορετικό.  Και χαίρομαι για αυτό. Ζω σε μια χώρα της οποίας οι πολιτικές δεν είναι αυτές που υποστηρίζω πάντα, αλλά από την άλλη αυτή η χώρα με στηρίζει ως δημιουργό. Και γενικώς υπάρχει ένα γερό σύστημα υποστήριξης για τον πολιτισμό. Υπάρχουν πολλές επιχορηγήσεις, έχουμε τρία film funds μόνο για το σινεμά για παράδειγμα. Και τώρα, όμως με την τελευταία κυβέρνηση, ο «Μπίμπι» έχει δημιουργήσει μια προβληματική ατμόσφαιρα. Είναι πολύ δύσκολο να πεις την άποψη σου ως καλλιτέχνης τον τελευταίο χρόνο και αυτό έχει δυσκολέψει αρκετούς από εμάς. Μετά τον τελευταίο πόλεμο πέρσι το καλοκαίρι, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να εκφραστούν ενάντια σε αυτά που συνέβαιναν, νιώθεις λίγο περιορισμένος. 

Η αγάπη είναι πάντα ένα τεράστιο θέμα στον κινηματογράφο. Τα τελευταία χρόνια όμως βλέπουμε μια αγάπη αλλιώτικη να εμφανίζεται στο σινεμά, πιο σκοτεινή. Με το Amour του Χάνεκε και την πρόσφατη LOVE του Γκασπάρ Νοέ, αλλάζει λίγο η ιδέα της αγάπης, αυτής τουλάχιστον που συνηθίσαμε να βλέπουμε μέσω του Χόλιγουντ. Με την ταινία σας “Yosi&Jagger” που θα δούμε στο Φεστιβάλ, παρουσιάζετε μια αγάπη δύσκολη. Πιστεύετε ότι οι ταινίες αλλάζουν την ιδέα μας για την αγάπη;

Δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από την αγάπη, οπότε είναι δουλειά μας να παρουσιάζουμε και να εξιστορούμε την αγάπη. Πιστεύω στην έννοια του ζευγαριού πολύ και χαίρομαι που βλέπω πλέον διαφορετικού τύπου οικογένειες. Στο Τελ Αβίβ, βλέπεις τις οικογένειες αυτές και είναι μια πρόοδος. Για μένα μια από τις πιο όμορφες στιγμές στην καριέρα μου ήταν μετά τον πόλεμο το 2008. Ήταν η στιμγή όπου αποσύρθηκαν στρατεύματα, και την όλη επιχείρηση την διαχειρίστηκαν δύο άνθρωποι του Ισραηλινού στρατού. Όταν τους πήραν συνέντευξη και τους ρώτησαν πως νιώθουν μετά από την επιτυχία της επιχείρησης, και δήλωσαν σε συνέντευξη ότι «με το που τελείωσε η επιχείρηση, κοιτούσαμε την λωρίδα της Γάζας και είπαμε ο ένας στον άλλο ευτυχώς τα καταφέραμε χωρίς να γίνει εμφύλιος στη χώρα. Νιώσαμε λίγο σαν τον Yossi&Jagger». Και αυτό με έκανε να χαρώ πολύ. Φυσικά δεν εννοούσαν ότι ένιωσαν ομοφυλόφιλοι, αλλά ότι ένιωσαν συναίσθημα, ανθρωπιά και νομίζω αυτό είναι και η κληρονομιά αν θέλετε των ταινιών μου. Και ένιωσα πολύ χαρούμενος με αυτό. Πιστεύω βαθιά ότι η τέχνη και ο κινηματογράφος αλλάζει την ιστορία, τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, το πως είμαστε.

Δέκα χρόνια μετά το Yossi&Jagger επανέρχεστε στον ήρωα σας με την ταινία Yossi. Γιατί πήρατε αυτή την απόφαση;

Δεν ήθελα να αφήσω τον ήρωα μου σε ένα τόσο άσχημο μέρος, μόνο και πληγωμένο και ανήμπορο να εκφραστεί. Και ήθελα να δείξω μια πιο αισιόδοξη πλευρά να δείξω την αλλαγή. Στην πρώτη ταινία μιλούσα για θέματα που έθιξαν και εμένα ως στρατιώτη στον πόλεμο με τον Λίβανο. O κόσμος έχει αλλάξει πλέον, και είχα την ανάγκη να πω πως ο κόσμος άλλαξε και στον ήρωα μου και να δω αν μπορεί και αυτός να αλλάξει. Πιστεύω ότι το Yossi είναι η καλύτερη μου ταινία. Είναι ένας ήρωας θύμα των περιστάσεων και υπάρχουν τόσοι πολλοί ήρωες καθημερινοί έτσι που θεωρώ ότι πρέπει να τους παρουσιάζουμε.

Τι εύχεστε να πάρει το ελληνικό κοινό από τις ταινίες σας;

Πρώτα από όλα, όπως αναφέρατε και εσείς, μοιάζουμε σαν λαοί και ελπίζω να νιώσουν οικεία οι Έλληνες θεατές. Το μήνυμα ίσως είναι «αυτός είμαι, ίσως είμαι διαφορετικός, όχι ο τυπικός Έλληνας, αλλιώτικος από τους γονείς μου, από τον διπλανό μου, αλλά θα ήθελα να με αποδεχτείτε. Γιατί μια κοινωνία που είναι δυνατή και καλύτερη είναι αυτή που αποδέχεται το διαφορετικό». 




Οι ταινίες του Eytan Fox που θα παρουσιαστούν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νύχτες Πρεμιέρας είναι

Η Φούσκα 24/9
Yossi&Jagger 25/9 
Walk on Water 26/9
Gotta Have Heart 30/9
Yosi 2/10
Cupcakes 4/10