Συγκλονίζει η έκθεση για τα 71 χρόνια από την Απελευθέρωση της Αθήνας

«Ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών: Αναγγέλλουμε στον ελληνικό λαό ότι η Αθήνα στέλνει τον πρώτο ελεύθερο χαιρετισμό. Σας μιλά η ελεύθερη Αθήνα. Αναγγέλλουμε σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η Αθήνα ελευθερώθηκε», ακούγεται από ένα παλιό ραδιόφωνο, στην έκθεση που «τρέχει» στην νέα Δημοτική Πινακοθήκη με τίτλο «Αθήνα 1940-1944. Η πόλη και οι άνθρωποι της. Πόλεμος , Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση».



Το ηχητικό ντοκουμέντο της στιγμής που ο εκφωνητής της ελληνικής ραδιοφωνίας αναγγέλλει ότι η Αθήνα είναι ελεύθερη από τους Γερμανούς, σε γεμίζει περηφάνια. Η στεντόρεια φωνή του άνδρα, μεταφέρει στον επισκέπτη λίγη  από την ατμόσφαιρα που επικράτησε εκείνη την υπέροχη Πέμπτη της 12ης Οκτωβρίου του '44, όταν η Αθήνα ελευθερώθηκε από τους Γερμανούς. Μεταδίδει λίγο από το κλίμα της «πιο όμορφης και πιο γλυκιάς ημέρας του κόσμου», κατά τον Σεφέρη.

Εκείνο το πρωινό, οι  Αθηναίοι είδαν τους Γερμανούς να υποστέλλουν τη σβάστικα από την Ακρόπολη. Άκουσαν τις μηχανοκίνητες φάλαγκες των Ναζί, να απομακρύνονται. Ποδοπάτησαν το στεφάνι που είχε καταθέσει υποκριτικά ο Γερμανός στρατηγός Φέλμι, στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τραγούδησαν με όλη τους τη φωνή τον Εθνικό 'Υμνο και ξεχύθηκαν στους δρόμους, ανταλλάσσοντας αγκαλιές με περαστικούς.

Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου κατά την πρώτη ελεύθερη έπαρση της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη

Έστω όμως και την ύστατη στιγμή, οι Ναζί προσπάθησαν να δημιουργήσουν το απόλυτο χάος. Οι περισσότερες καταστροφές, σημειώθηκαν στην περιοχή του Πειραιά, όπως μας πληροφορεί η έκθεση. Την πιο λαμπρή ημέρα της Αθήνας, οι Γερμανοί κατακτητές θέλησαν να βυθίσουν τον κόσμο στο σκοτάδι, προσπαθώντας να αποτινάξουν το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι.


                                 Οι καταστροφές των Ναζί στο λιμάνι του Πειραιά

Έπειτα από γενναία μάχη που έδωσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με τους αποχωρούντες Ναζί, έσωσαν τις εγκαταστάσεις από βέβαιη καταστροφή. Στην «μάχη της Ηλεκτρικής» που διαδραματίστηκε στις 13 Οκτωβρίου 1944, έπεσαν νεκροί, έντεκα πατριώτες.

Η έκθεση
Τα στιγμιότυπα από τους κατάμεστους δρόμους της Αθήνας, την ημέρα της απελευθέρωσης της πόλης, λειτουργούν «λυτρωτικά», στην όγδοη και τελευταία ενότητα της έκθεσης, που φέρει τον τίτλο «Η Απελευθέρωση». Μέσα από φωτογραφίες και αρχειακό υλικό της εποχής, στην έκθεση, ξεδιπλώνονται επίσης ο ελληνικός αγώνας στα αλβανικά βουνά, η Αθήνα του πολέμου, η είσοδος των κατακτητών, η μαύρη καθημερινότητα της κατοχής, η πείνα, η αγωνία για επιβίωση, το μεγαλείο της Αντίστασης και τέλος η αποχώρηση των Γερμανών.



Την εικόνα μίας μάνας που δίνει την ευχή της στον γιο της που φεύγει στο αλβανικό μέτωπο, διαδέχονται εικόνες από τις δραματικές ημέρες της Κατοχής. Η γυναίκα που θηλάζει ένα παιδί σε κέντρο διανομής γάλακτος, τα σκελετωμένα παιδιά που ψάχνουν στα σκουπίδια, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου κατά την πρώτη ελεύθερη έπαρση της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη, αποτυπώνονται στη μνήμη του επισκέπτη.


                       Η γυναίκα που θηλάζει το παιδί, σε κέντρο διανομής γάλακτος

                                Τα παιδιά που ψάχνουν στα σκουπίδια

Το ίδιο συγκλονιστικά είναι και τα τεκμήρια της έκθεσης. Το προσωπικό ημερολόγιο  του Ιωάννη Μεταξά, γυρισμένο στη σελίδα που αφηγείται τα γεγονότα της νύχτας της 28ης Οκτωβρίου του 1940, είναι ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματα. Ιατρικά έγγραφα με ονόματα ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους, από πλήρη ασιτία, υποσιτισμό ή αβιταμίνωση, αντιπαραβάλλονται με τα εκλεκτά μενού που σερβίρονταν στα στέκια των κατακτητών.


                        Οι αγορές των μαυραγοριτών

Οι ουρές στα τραμ, οι «αγορές» των μαυραγοριτών, τα συσσίτια,  δίνουν «σάρκα και οστά» στο καθημερινό μαρτύριο των Αθηναίων τα χρόνια της Κατοχής και στον αγώνα τους για επιβίωση.


                                        Οι Ναζί στο Zonar's

Τα εκθέματα της έκθεσης προέρχονται από το αρχείο της ΕΡΤ, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Μουσείο Μπενάκη, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, το Ελληνικό Λογοτεχνικό Αρχείο-ΜΙΕΤ και το Πολεμικό Μουσείο. Την επιμέλεια της έκθεσης, έχουν οι ιστορικοί Γιάννης Γκλαβίνας, Τάσος Σακελλαρόπουλος και Μενέλαος Χαραλαμπίδης.



                                Οι Γερμανοί κατακτητές στο Ερέχθειο

Η έκθεση έχει ελεύθερη είσοδο για το κοινό και θα διαρκέσει έως τις  31 Οκτωβρίου στη Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων - κτήριο Μεταξουργείου.