«Εν αρχή η τέχνη και ο πολιτισμός»: Τι... γκρεμίσαμε και τι «χτίσαμε» το 2016

Το 2016 ήταν μια ενδιαφέρουσα χρονιά για τον ελληνικό πολιτισμό, σύγχρονο και αρχαιολογικό. Αρχίζοντας αντίστροφα, δηλαδή από την χρονικά τελευταία, αλλά εξαιρετικά σημαντική προσθήκη στον μουσειακό κλάδο, θα πρέπει οπωσδήποτε να υπογραμμιστούν τα εγκαίνια του ολοκαίνουργιου Μουσείου Αργυροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), στα Ιωάννινα. Σε ένα άψογα ανακαινισμένο παμπάλαιο πέτρινο κτήριο, μέσα στο εμβληματικό Κάστρο της πρωτεύουσας της Ηπείρου και στο τμήμα του Ιτς Καλέ, δημιουργήθηκε ένας ομφαλός γνώσης γύρω από την εκπληκτική τέχνη της αργυροτεχνίας. Πρόκειται, μάλιστα, για το ένατο θεματικό μουσείο που προσφέρει στην Ελλάδα το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς.



Στιγμιότυπο από την ομιλία της προέδρου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς κ. Σοφίας Στάϊκου στην τελετή εγκαινίων του Μουσείου Αργυροτεχνίας

Εντός του 2016, χάρη στην πρωτοβουλία, τη χρηματοδότηση και την φροντίδα για την παράδοση το Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), άνοιξε τις πύλες του άλλο ένα θεματικό μουσείο -και μάλιστα ακριβώς στο φυσικό του περιβάλλον. Πρόκειται για το Μουσείο Μαστίχας, στα Μαστιχοχώρια της Νότιας Χίου. Στεγάζεται σε κτήριο που δημιουργήθηκε ειδικά για τους σκοπούς του μουσείου, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Λειτουργεί υπό την ευθύνη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς για τα επόμενα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του. Η δημιουργία του Μουσείου εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» και χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2007-2013 (συγχρηματοδότηση ΕΤΠΑ) και την Τράπεζα Πειραιώς. 

Το Μουσείο βρίσκεται στα Μαστιχοχώρια της Νότιας Χίου, στο μοναδικό σημείο του κόσμου όπου καλλιεργείται ο σκίνος και παράγεται η ρητίνη μαστίχα. Η παραδοσιακή μαστιχοκαλλιέργεια είναι ζωντανή και σήμερα και αποτελεί στοιχείο της ταυτότητας των κατοίκων, αλλά και της ιστορίας του τόπου. Οπότε ένα εξειδικευμένο Μουσείο ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα, προκειμένου να αναδειχθεί η πλούσια κληρονομιά του κόσμου της μαστίχας. 

Άποψη του Μουσείου Μαστίχας του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, στη Χίο


Γενικότερα, τα μέτωπα στον ελληνικό πολιτισμό είναι πολλά και οι χειρισμοί δύσκολοι -το Μέγαρο Μουσικής περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο. Στο Δημόσιο, επίσης, μεταβιβάζεται το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, μια μέρα πριν εκπνεύσει το 2016.

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης άνοιξε το ισόγειο του στο κοινό με περιοδική έκθεση και η Κατερίνα Κοσκινά παρέμεινε διευθύντρια του. Το Ελληνικό Φεστιβάλ κινδύνευσε να ματαιωθεί μετά το «θρίλερ» Γιαν Φαμπρ και την οργή που εισέπραξε ο Βέλγος εικαστικός ως και την κήρυξη του σε «persona non grata» από τους Έλληνες αποκλεισμένους καλλιτέχνες.

Τελικά πραγματοποιήθηκε από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο που αποδέχτηκε την θέση του διευθυντή αναλαμβάνοντας να φτιάξει πρόγραμμα μέσα σε μόλις είκοσι μέρες.

Οι εντάσεις και δημόσιες αντιπαραθέσεις της περασμένης χρονιάς σε διοικητικά συμβούλια εποπτευόμενων φορέων του υπουργείου Πολιτισμού, σε γενικές γραμμές φάνηκε ότι εκτονώθηκαν. Κι όσο στο εσωτερικό ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός αναζητά σχεδιασμό και χρήμα, στο εξωτερικό συγκέντρωσε διακρίσεις με πρόσφατη την ανακήρυξη της Ελευσίνας σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021.
 
Η φήμη απογειώθηκε με δύο ελληνικά αρχαιολογικά ευρήματα στην δεκάδα των σημαντικότερων διεθνώς για το 2016. Αποχαιρετώντας την χρονιά που φεύγει θυμόμαστε τα γεγονότα που τη στιγμάτισαν αλλά και το ρεκόρ θανάτων που κατέγραψε: Νίκος Τριαταφυλλίδης, Ντέηβιντ Μπάουϊ, Λέοναρντ Κοέν, δεκάδες καλλιτέχνες, ένας μεγάλος δάσκαλος της ελληνικής αρχαιολογίας και αναστήλωσης, ο Χαράλαμπος Μπούρας. Αναμφίβολα το 2016 δεν ήταν λίγοι οι ξένοι διάσημοι πρωταγωνιστές που επισκέφτηκαν την Μυτιλήνη, αλληλέγγυοι με τους πρόσφυγες.

Στα σημαντικότερα του 2016 ξεχώρισαν:
 
Θέατρο
 
Η πολιτική των προσφορών διευρύνθηκε με πακέτα εισιτηρίων σε χαμηλές τιμές.

 Επισκευάστηκαν και εκσυγχρονίστηκαν οι δύο σκηνές του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν μετά από εκστρατεία στήριξης από το Ίδρυμα Ωνάση και πρωτοβουλία crowdfunding της Εθνικής Τράπεζας. Συμπαραγωγές και συνέργειες δεν έλειψαν, κάποιες για πρώτη φορά όπως της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με το Εθνικό Θέατρο στην παράσταση «Γαλαξίας» του Αντώνη Φωνιαδάκη.

Η συμπαραγωγή «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή από το Εθνικό Θέατρο με το Θέατρο Βαχτάνγκοφ της Μόσχας με Έλληνες και Ρώσους ηθοποιούς. Θύελλα αντιδράσεων ξεσήκωσε η παράσταση της Πηγής Δημητρακοπούλου «Η Ισορροπία του Νας» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου επειδή περιλάμβανε, μεταξύ άλλων λογοτεχνικών και ιστορικών κειμένων, αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η μέρα εκείνη...» και πρακτικά από την δίκη της 17 Νοέμβρη.

Συγκίνησε με έργα του Γιάννη Χρήστου η εμφάνιση της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
 
Κινηματογράφος
 
Ανεργία στον κλάδο, πενιχρά οικονομικά, διεθνή βραβεία και διακρίσεις για ελληνικές φεστιβαλικές ταινίες, διστακτικοί θεατές. Αλλαγές στην ηγεσία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη με το «Chevalier» είναι η ελληνική πρόταση για τα ξενόγλωσσα Οσκαρ. Την υποψηφιότητα Α΄ ανδρικού ρόλου στον Κόλιν Φάρελ για την ερμηνεία του στον «The Lobster» ( Αστακός) του Γιώργου Λάνθιμου ανακοίνωσαν οι Χρυσές Σφαίρες (ο νικητής θα ανακηρυχτεί τον Ιανουάριο του 2017).

Η προσπάθεια σκηνοθετών και παραγωγών συνεχίζεται με αυξημένη πλέον την αγωνία για το μέλλον της Ευρώπης, όπως εκφράστηκε στην τελετή των Ευρωπαϊκών Κινηματογραφικών Βραβείων. Τα βραβεία σάρωσε ο «Τόνι Έρντμαν» της Μάρεν 'Αντε.
 
Εικαστικά
 
Η documenta 14 ξεκίνησε τις δημόσιες δράσεις της από το Πάρκο Ελευθερίας διχάζοντας το κοινό. Ξεχώρισαν η έκθεση «Happy Birthday» στη μνήμη του σπουδαίου γλύπτη Γιώργου Λάππα που πέθανε αιφνίδια το 2016, επίσης η πολυταξιδεμένη αντιρατσιστική έκθεση παραστατικών τεχνών «Exhibit B» του Νοτιοαφρικανού Μπρετ Μπέιλι που έφερε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στην Αίθουσα Ξένων Ανταποκριτών. Συνωστισμός στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς για τη μύηση του ελληνικού κοινού στην τέχνη της περφόρμανς από την «γιαγιά» του είδους Μαρίνα Αμπράμοβιτς με το πρόγραμμα« Αs One » του Ινστιτούτου της , συμπράττοντας με τον Οργανισμό Νέον. Ο Κινέζος ακτιβιστής εικαστικός Αι Γουέι -Γουέι πραγματοποίησε την πρώτη του έκθεση επί ελληνικού εδάφους, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
 
Βιβλίο
 
Η αγορά συνεχίζει σε αρρυθμία, αθετήσεις υποσχέσεων, ακάλυπτες επιταγές, αναβολές είναι στην καθημερινότητα. Η διαδεδομένη πλέον έκδοση λογοτεχνικών βιβλίων με τη συμμετοχή του συγγραφέα, τροφοδότησε την παραγωγή του λογοτεχνικού βιβλίου που κέρδισε γι' άλλη μια φορά τη μερίδα του λέοντος προσελκύοντας τους περαστικούς αναγνώστες και τους σταθερούς βιβλιόφιλους.Έκλεισαν τα βιβλιοπωλεία Ελευθερουδάκης και Παπασωτηρίου. Η Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος βρίσκεται σε αναμονή για μετεγκατάσταση στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος.
 
Αρχαιολογία

Δύο ελληνικά αρχαιολογικά ευρήματα συγκαταλέγονται στην λίστα του αμερικανικού περιοδικού «Archaeology» με τις δέκα σημαντικότερες ανακαλύψεις διεθνώς το 2016: Η ομαδική ταφή 80 δεσμωτών στο Φαληρικό Δέλτα και ο «'Ανθρωπος» των Αντικυθήρων που οστά του εντοπίστηκαν στο διάσημο αρχαίο Ναυάγιο. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο γιόρτασε τα 150 χρόνια του.

Στον κατάλογο Μνημείων της UNESCO εγγράφηκε ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων.

«Δεν έχω αμφιβολία ότι είναι ο τάφος του Αριστοτέλη το μνημείο στα αρχαία Στάγειρα» υπερασπίστηκε ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης. Εκδηλώσεις κοσμικού χαρακτήρα μία φορά τον μήνα στην Ροτόντα Θεσσαλονίκης. Τιμητική διάκριση Ευρωπαϊκού Μουσείου της Χρονιάς κέρδισε το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας.

Η Επιτροπή Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος αντιτάχθηκε στην γνωμοδότηση του ΚΑΣ για αύξηση συντελεστή δόμησης και την ανέγερση εμπορικού κέντρου στην περιοχή. Μεσούσης της κρίσης εγκαινιάστηκαν τρία μουσεία- τα αρχαιολογικά Θηβών και Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη και το Μουσείο Μαστίχας Χίου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.

Ουρές στην έκθεση «Ερμιτάζ: Πύλη στην ιστορία» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, στο πλαίσιο του έτους «Ελλάδα - Ρωσία» 2016.

(Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ)