Ο «Θρόνος του Αγαμέμνονα» στη Βενετία: Πρώτη παγκόσμια παρουσίαση στο συνέδριο Aegaeum

Στο σημαντικότερο διεθνές συνέδριο Αιγαιακής αρχαιολογίας στον κόσμο, του Aegaeum, το οποίο διεξήχθη τον πεδρασμένο Απρίλιο στη Βενετία και το Udine με μεγάλη επιτυχία, παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά σε 150 και πλέον αρχαιολόγους και ειδικούς επιστήμονες απ’ όλον τον κόσμο ο διάσημος θρόνος των Μυκηνών (γνωστός στο ευρύ κοινό ως «θρόνος του Αγαμέμνονα») από τον καθηγητή αρχαιολογίας Χριστοφίλη Μαγγίδη (Dickinson College, U.S.A.) και Πρόεδρο του Mycenaean Foundation.

Το 17ο Διεθνές Αιγαιακό Συνέδριο που διοργανώθηκε και συγχρηματοδοτήθηκε από το πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας και το πανεπιστήμιο του Udine με τη συμμετοχή και χορηγία του Ινστιτούτου Αιγαιακής Προϊστορίας (INSTAP) κι άλλων οργανισμών, επικεντρώθηκε στο ειδικό θέμα της Μνήμης με τίτλο: «ΜΝΗΜΗ: Παρελθόν και Μνήμη στην Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο». Στο συνέδριο συμμετείχαν με ανακοινώσεις και posters 80 διακεκριμένοι αρχαιολόγοι και ανασκαφείς σημαντικών θέσεων του προϊστορικού Αιγαίου απ’ όλον τον κόσμο.

Η παρουσίαση του θρόνου αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα δεδομένης της σπουδαιότητας και μοναδικότητας του ευρήματος. Η παρουσίαση του καθ. κ. Μαγγίδη στην έναρξη της δεύτερης ημέρας του συνεδρίου στο επιβλητικό Auditorium Santa Margherita έτυχε ευρείας αποδοχής και απέσπασε θετικά σχόλια από έγκριτους αρχαιολόγους και πανεπιστημιακούς για τη διάρθρωση της ομιλίας, τη συναρθρωμένη επιχειρηματολογία και την πρωτοτυπία των ερμηνειών του.



Ο καθ. κ. Μαγγίδης παρουσίασε εν συντομία το σημαντικό αρχαιολογικό έργο που διεξάγει ως επικεφαλής διεπιστημονικής ομάδας διακεκριμένων συνεργατών στις Μυκήνες την τελευταία εικοσαετία (ανασκαφή Κάτω Πόλης, ανακαλύψεις και δημοσιεύσεις).

Στη συνέχεια, ο καθηγητής κι ανασκαφέας των Μυκηνών ανέλυσε λεπτομερώς τα αρχαιολογικά δεδομένα εξυφαίνοντας τον συνεκτικό ιστό των διεπιστημονικών επιχειρημάτων και κριτηρίων που αποδεικνύουν την αδιαμφισβήτητη ταύτιση του ευρήματος με τμήμα του ανακτορικού θρόνου των Μυκηνών.

Ανάμεσα σε άλλα, αναφέρθηκε στο σημείο εύρεσης του θραύσματος του θρόνου στο φαράγγι του Χάβου ακριβώς κάτω από το ανάκτορο, όπου είχε καταρρεύσει μαζί με τμήμα του δαπέδου του ανακτόρου εξ αιτίας ισχυρού σεισμού το 1200 πΧ, στην τοπογραφία του χώρου, στην ταφονομία του ευρήματος, στην ανάλυση των φθορών του θραύσματος, στην τυπολογία και το σχήμα του θρόνου (πανομοιότυπα με τον «θρόνο του Μίνωα» στην Κνωσό και τη λίθινη βάση του θρόνου της Τίρυνθας), στις διαστάσεις και τις αναλογίες, στο υλικό και την τεχνική κατασκευής του, σε αρχαιολογικά και εικονογραφικά συγκριτικά παράλληλα από το Αιγαίο, την Αίγυπτο, την Ανατολία και τη Μεσοποταμία, και περιγραφές θρόνων σε λογοτεχνικές και ιστορικές πηγές (Γραμμική Β, Ομηρικά έπη).

Ο καθ. κ. Μαγγίδης ολοκλήρωσε την ομιλία του με μια σύνθετη ερμηνευτική θεωρία βασισμένη στα αρχαιολογικά, ιστορικά και επιγραφικά δεδομένα, εστιάζοντας στη σημειολογία του θρόνου των Μυκηνών ως συμβόλου δύναμης, σταθερότητας, αυτοχθονίας και αρχαιότητας, και στον ρόλο του στη διατήρηση της συλλογικής ιστορικής μνήμης και τη δημιουργία της συνεπακόλουθης μυθολογίας των Μυκηνών.

Μνημειώδεις λίθινοι θρόνοι έχουν βρεθεί μόνο στα ανάκτορα της Κνωσού και των Μυκηνών, όπως άρμοζε δηλ. στα δύο ηγετικά ανακτορικά κράτη του μινωικού και του μυκηναϊκού κόσμου αντίστοιχα.

Σε αντίθεση με τον αλαβάστρινο θρόνο της Κνωσού, το υλικό του οποίου –εισηγμένο από την Αίγυπτο– προκαλούσε συνειρμούς θαλασσοκρατίας, διεθνισμού και εμπορικού πλούτου, ο θρόνος των Μυκηνών ήταν κατασκευασμένος από τέλεια λειασμένο τοπικό πέτρωμα (φαιόχρωμο κροκαλοπαγή ασβεστόλιθο) και διακοσμημένος στη βάση του με ανάγλυφες σπείρες από πρασινωπό σερπεντίνη ώστε να δίνει την εντύπωση λαξευμένης προεξοχής του φυσικού βράχου της ακρόπολης μέσα στην κατάκοσμη αίθουσα του θρόνου και να λειτουργεί, σύμφωνα με τον καθηγητή, σημειολογικά ως μνημειώδες, αιώνιο, μόνιμο, ριζωμένο κι αμετακίνητο βασιλικό σύμβολο αυτοχθονίας, αρχαιότητας, σταθερότητας και δύναμης, δημιουργώντας έτσι, ως σημείο αναφοράς, συλλογική ιστορική μνήμη του μυκηναϊκού παρελθόντος.

Όπως τόνισε ο καθ. κ. Μαγγίδης, ανασκαφέας των Μυκηνών επί εικοσαετία, οι Μυκήνες έφθασαν στο απόγειο δύναμης, επέκτασης και πλούτου στα μέσα του 13ου αιώνα πΧ. Η κρίση, παρακμή και κατάρρευση των Μυκηνών ήρθε αμέσως μετά, γρήγορα και ξαφνικά (1200-1100 πΧ), πιθανότατα ως αποτέλεσμα συνδυαστικής και ταυτόχρονης δράσης διαφόρων παραγόντων και ιστορικών συνθηκών.

Αυτά συνέβησαν σταδιακά, όμως ο μεγαλος σεισμός που μέσα σε λίγα λεπτά, μπροστά στα μάτια των Μυκηναίων, κατέστρεψε την πόλη τους, την ακρόπολη και το ανάκτορο των Μυκηνών και προκάλεσε την καταβαράθρωση του θρόνου στον γκρεμό αποτυπώθηκε βαθειά στη μνήμη τους ως σημάδι θεϊκής οργής που έφερε το τέλος.

Αυτή η συλλογική ιστορική μνήμη της βίαιης φυσικής καταστροφής του ανακτόρου και του θρόνου με το πέρασμα του χρόνου επενδύθηκε με μυθοπλασίες που, όπως υποστηρίζει ο καθ. κ. Μαγγίδης, γέννησαν αργότερα τον μυθικό κύκλο των Ατρειδών με την προπατορική αμαρτία, τα αλλεπάλληλα φριχτά εγκλήματά τους και την ηθική τους πτώση που επέσυρε την μήνιν των θεών, την κατάρρευση της βασιλείας τους και το τέλος του Μυκηναϊκού κόσμου.

Συνέχιση των ερευνών

Στις επίμονες ερωτήσεις συναδέλφων, φοιτητών και ξένων δημοσιογράφων στα παρασκήνια του συνεδρίου της Βενετίας εάν θα συνεχιστούν οι έρευνες για την ανακάλυψη κι άλλων θραυσμάτων του θρόνου και πότε το μοναδικό αυτό εύρημα θα εκτεθεί στο ευρύ κοινό, ο καθ. κ. Μαγγίδης απάντησε: «η ανασκαφή, η ανακάλυψη και η δημοσίευση είναι υποχρέωση του αρχαιολόγου προς την επιστήμη, συνεπώς σύντομα πρέπει να προχωρήσουμε σε συστηματική έρευνα για την ανεύρεση κι άλλων θραυσμάτων.

Η μουσειακή έκθεση του θρόνου είναι καθήκον και αποκλειστική ευθύνη της πολιτείας και περιμένω πως σύντομα θα γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες από το ΥΠΠΟ προς αυτήν την κατεύθυνση. Τούτο επιτάσσει τόσο η αρχαιολογική αξία του ευρήματος (ο μοναδικός έως τώρα ανακαλυφθείς θρόνος μυκηναϊκού ανακτόρου στην ηπειρωτική Ελλάδα) όσο η σημειολογική του βαρύτητα για την Ελλάδα ως συμβόλου συνδεδεμένου με τον μύθο και την αρχαία λογοτεχνική παράδοση (ο «θρόνος του Αγαμέμνονα», του μυθικού βασιλέα των Μυκηνών). Πρόκειται αναμφίβολα για ένα από τα πιο σημαντικά και εμβληματικά ευρήματα της μυκηναϊκής εποχής».