Η Κραυγή: Τα «σκοτεινά» μυστικά του εμβληματικού πίνακα του Έντβαρντ Μουνκ

Είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα τέχνης παγκοσμίως και δεν είναι λίγοι εκείνοι που το έχουν χαρακτηρίσει «Μόνα Λίζα» της εποχής του.

Η «Κραυγή» του Έντβαρτν Μουνκ αποτελεί ένα ακόμη διαρκές, μυστήριο της Τέχνης. Φιλοτεχνημένο το 1893 από τον Νορβηγό εξπρεσιονιστή καλλιτέχνη, δέιχνει έναν άνδρα να περπατά σε μία γέφυρα κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος, με το κεφάλι του ανάμεσα στις παλάμες του και μία έκφραση τρόμου στο πρόσωπό του.

Η εικόνα αυτή έχει αντιγραφεί και μετατραπεί σε παρωδία σχεδόν σε ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί: από t-shirts και κάλτσες, μέχρι χαρτοπετσέτες και τους.. Simpsons.

Όμως, σήμερα, τα σκοτεινά μυστικά της Κραυγής αναμένεται να αποκαλυφθούν σε μία νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο, στο Λονδίνο.

«Ελπίζουμε να τραβήξουμε το πέπλο μυστηρίου στο βαθιά προσωπικό και συναισθηματικό καλλιτέχνημα του άνδρα πίσω από την Κραυγή», σημειώνει η έφορος του Μουσείου Giulia Bartrum, για την έκθεση που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο.

Και για να δώσουμε ένα κλίμα, είτε βρεθεί κανείς στο Λονδίνο και δει την έκθεση, είτε όχι, ιδού μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τον εμβληματικό πίνακα του Μουνκ.

Η Κραυγή δεν είναι ένα κομμάτι, αλλά τέσσερα 

Ο καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει εκδοχές με κηρομπογιές, παστέελ, αλλά και ασπρόμαυρη λιθογραφία.

Πιθανότατα άντλησε την έμπνευσή του από μία περουβιανή μούμια

Περίπου εκείνη την εποχή που φιλοτεχνήθηκε, είχε ανακαλυφθεί η μουμιοποιημένη φιγούρα ενός πολεμιστή Chachapoyas κοντά στον ποταμαό Ουτκουμπάμπα στο Περού. Με τα χέρια του τοποθετημένα στην κάθε πλευρά από το ανοιχτό στόμα του σε μία γκριμάτσα που έμοιαζε με κραυγή, η μούμια προσομοιάζει στη φιγούρα του πίνακα του Μουνκ. Ένας ιστορικός Τέχνης, ο Ρόμπερτ Ρόζενμπλουμ, υποστηρίζει ότι ο Μουνκ εμπνεύστηκε από τη μούμια όταν την είχαν εκθέσει στο Παρίσι.

Η έμμεση αναφορά στην αυτοκτονία

Ο Μουνκ ζωγράφισε τον πίνακα, τον καιρό που βίωνε μία ερωτική απογοήτευση, φοβούμενος ότι θα αναπτύξει ψυχικές ασθένειες που μάστιζαν την οικογένειά του. Η γέφυρα απεικονίζεται πάνω από ένα φιόρδ στο Όσλο, ένα γνωστό σημείο όπου έχουν γίνει πολλές αυτοκτονίες, ενώ πολύ κοντά στο τοπίο του πίνακα, βρισκόταν και το ψυχιατρικό άσυλο όπου νοσηλευόταν με σχιζοφρένεια η αδελφή του

Έχει κλαπεί δύο φορές

Η πρώτη κλοπή του πίνακα σημειώθηκε την ημέρα της τελετής έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1994 στο Λιλεχάμερ. Οι διαρρήκτες τοποθέτησαν μία σκάλα στο παράθυρο της Εθνικής Πινακοθήκης του Όσλο, μπήκαν μέσα και έκλεψαν τον πίνακα. Ανακτήθηκε αρκετούς μήνες μετά.

Μία δεκαετία αργότερα, το 2004 κλάπηκαν από το Μουσείο Μουνκ η Κραυγή και η Μαντόννα, έτερος πίνακας του Μουνκ.

Και οι δύο πίνακες ανακτήθηκαν το 2006. Είχαν υποστεί φθορές που έπρεπε να διορθωθούν. Σε κοινή θέα επέστρεψαν τον Μάιο του 2008.

Η M&Ms βοήθησε στην ανέυρεσή του το 2006

Η εταιρεία M&M's με τις αγαπημένες σοκολατένιες καραμέλες πιθανώς να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εύρεση του χαμένου πίνακα τον Αύγουστο του 2006. Η εταιρεία χρησιμοποίησε τον πίνακα στη διαφημιστική της καμπάνια εκείνη τη χρονιά και μάλιστα, ανακοίνωσε έπαθλο 2 εκατομμυρίων καραμέλων M&M's για εκείνον που θα έβρισκε τον χαμένο πίνακα.

Λίγο καιρό μετά από την ανακοίνωση, ο πίνακας βρέθηκε.

Αποτέλεσε έμπνευση για τη μάσκα του δολοφόνου στο «Scream»

Ο σκηνοθέτης της επιτυχημένης ταινίας, Γουές Κρέιβεν, που έχει εντάξει στα αγαπημένα του έργα την Κραυγή και είχε πει για το εν λόγω έργο ότι είναι μία κλασική αναφορά στον τρόμο (γεγονότων) του 20ού αιώνα ή ίσως απλά στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Επηρέασε και τον «Doctor Who»

Στη σερά του 2011 ο Doctor Who αντιμετώπισε την πρώτη ομάδα ανθρωποειδών με χαρακτηριστικά εξωγήινων, γνωστή ως Silence. Ο παραγωγός της σειράς, Στίβεν Μοφάτ, παραδέχθηκε ότι η όψη αυτών των τρομακτικών πλασμάτων ήταν εμπνευσμένη από την «Κραυγή» του Μουνκ. 

Κραυγή και νευροβιολογία

Μελέτες της καθηγήτριας Νευροβιολογίας στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Μάργκαρετ Λίβιγκστον σε μακάκους απέδειξαν ότι το μυαλό είναι πολύ πιθανό να αντιδρά σε πρόσωπα που έχουν υπερβολικές εκφράσεις, όπως της Κραυγής με το ανοιχτο στόμα. «Για αυτό θεωρώ ότι μία καρικατούρα ενός συναισθήματος λειτουργεί τόσο καλά. Είναι εκεί που συντονίζονται τα νευρικά μας κύτταρα» σημείωσε η επιστήμονας.