Αρχαία Τενέα, η Τροία της Ελλάδας

H... Τροία της Ελλάδας εντυπωσιάζει με τα ευρήματά της και προκαλεί παγκόσμιο ενδιαφέρον. Ο εντοπισμός της αρχαίας Τενέας στο Χιλιομόδι Κορινθίας συμπεριλαμβάνεται στο top 5 των σημαντικότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων του 2018 και όχι άδικα.

Σύμφωνα με τον μύθο, οι πρώτοι κάτοικοι της Τενέας ήταν Τρώες αιχμάλωτοι τους οποίους ο Αγαμέμνονας μετέφερε στην περιοχή μετά την πτώση της Τροίας για τη φύλαξη των Μυκηνών και του Αργους. Εκτός από την Τενέα, και η Ρώμη θεωρείται πως ιδρύθηκε από Τρώες φυγάδες που έφτασαν εκεί υπό τον Αινεία, γιο του Αγχίση και της Θεάς Αφροδίτης, αδελφό του Λύρου και συγγενή του βασιλιά της Τροίας Πριάμου, με βάση την ελληνική και τη ρωμαϊκή μυθολογία.

Τα πρώτα οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας που έχουν έρθει στο φως από την ερευνητική ομάδα της δρος Ελενας Κόρκα χρονολογούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο και μαρτυρούν ότι πρόκειται για μια πόλη με ιδιαίτερο πολιτισμό και κατοίκους, που αν και δίπλα ακριβώς σε ένα σημαντικό κέντρο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, την Κόρινθο, κατάφεραν να διατηρήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, μη λησμονώντας τις ρίζες τους από την Τροία ή την Τένεδο. «Αγγεία της αρχαϊκής εποχής που έχουμε βρει στην Τενέα μαρτυρούν ότι ο πληθυσμός της πόλης ήταν διαφορετικός. Γιατί αν και τόσο κοντά στη μητρόπολη της Κορίνθου, όχι μόνο είχε διαφορετικά σχήματα αγγείων, αλλά ακόμη και εισαγόμενα αγγεία που δεν έχουμε ξαναδεί. Αυτό σημαίνει πως η πόλη διατηρούσε ένα ξεχωριστό καλλιτεχνικό προφίλ που την έκανε να ξεχωρίζει», λέει στο «ΘΕΜΑ» η κυρία Κόρκα επισημαίνοντας τη σπουδαία γεωγραφική θέση της περιοχής, που δεν επιλέχθηκε τυχαία. «Η πόλη είναι χτισμένη σε μια στρατηγική θέση, επάνω στη βασική οδό που συνέδεε στην αρχαιότητα την Κόρινθο με τις Μυκήνες και το Αργος. Από εδώ, σε περίπτωση κινδύνου, εύκολα μπορούσαν να ειδοποιηθούν οι Μυκήνες. Απ’ όσα έχουν έρθει στο φως προκύπτει ότι πρόκειται για μια πόλη με εξαιρετικά υψηλό επίπεδο», λέει.

Ο πλούτος και η ποικιλία των κτερισμάτων που ανακαλύφθηκαν στους τάφους του αρχαϊκού, ελληνιστικού και ρωμαϊκού νεκροταφείου πιστοποιούν τη διαχρονική ευμάρεια της πόλης και των κατοίκων της, με αποκορύφωμα τη ρωμαϊκή περίοδο, όταν κηρύχθηκε ανεξάρτητη κόβοντας και δικό της νόμισμα. Την ίδια εποχή υπάρχουν και σημαντικές εμπορικές συναλλαγές ακόμη και με την Αίγυπτο. «Οταν ήρθαν οι Ρωμαίοι, οι κάτοικοι της Τενέας τους υποδέχτηκαν σαν αδέλφια λέγοντάς τους “εμείς καταγόμαστε από την Τροία”. Οι Ρωμαίοι στήριξαν έμπρακτα την πόλη με οικονομικές χορηγίες. Στις ανασκαφές βρέθηκαν πολλά νομίσματα επί αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου, ο οποίος στήριζε οικονομικά πόλεις που θεωρούσε σημαντικές. Και αφού έκοψε νοματίσματα, η πόλη ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη. Τα νομίσματα μάλιστα που είχε κόψει εικόνιζαν τον Σεβήρο με μνημεία της Τενέας, όπως αψίδες κ.λπ.», λέει.

Ο Κούρος του... Mονάχου που άρπαξε ο Αυστριακός πρέσβης

Μέχρι πρότινος η ύπαρξη της αρχαίας Τενέας ήταν γνωστή από ιστορικές πηγές και επιγραμματικές μαρτυρίες παλαιότερων και σύγχρονων μελετητών, αλλά και από υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας. Στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου εκτίθεται από το 1854 ο φημισμένος Κούρος της Τενέας, ένα αριστουργηματικό έργο γλυπτικής τέχνης που βρέθηκε το 1846 κοντά στο χωριό Αθίκια Κορινθίας. Οπως λέει η κυρία Κόρκα, πρόσφατα αποκαλύφθηκε πως πίσω από την αρπαγή και τη μεταφορά του αγάλματος στο εξωτερικό -σε μια εποχή που ήδη στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος υπήρχε νομοθεσία περί αρχαιοτήτων- βρισκόταν ο τότε πρέσβης της Αυστρίας στην Ελλάδα. Διαχρονικά η περιοχή βρέθηκε στο στόχαστρο κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας. Το 2010 Αστυνομία και υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού κατέσχεσαν και διέσωσαν δύο κούρους, οι οποίοι σήμερα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο Κορίνθου, ενώ σε γερμανικά και αμερικανικά μουσεία έχουν εντοπιστεί αγγεία εξαιρετικής τεχνοτροπίας και ποιότητας που αποδεδειγμένα προέρχονται από την Τενέα.

Από το 1984

Οι ανασκαφές στο Χιλιομόδι ξεκίνησαν το 2013, όμως η κυρία Κόρκα δεν ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε στην περιοχή. Το 1984, στο ξεκίνημα της καριέρας της, έφερε στο φως σαρκοφάγο του 6ου αιώνα π.Χ., φτιαγμένη από ντόπιο κορινθιακό πωρόλιθο που φέρει κάλυμμα, το εσωτερικό του οποίου διακοσμείται με μοναδική ζωγραφική παράσταση δύο λεόντων -με ζωηρά χρώματα- επάνω από ανθέμιο. Η σαρκοφάγος του Χιλιομοδίου αποτελεί μοναδικό διασωθέν εύρημα ζωγραφικής έγχρωμης παράστασης που χρονολογείται από την αρχαϊκή εποχή.

Πρόσφατα η ανακάλυψη της αρχαίας Τενέας συμπεριλήφθηκε στα 15 σημαντικότερα ιστορικά και αρχαιολογικά γεγονότα του 2018, τόσο από το διαδικτυακό περιοδικό τέχνης Artsy όσο από το δημοφιλές HISTORY CHANNEL, ενώ αναφορές και αφιερώματα υπήρξαν και από παγκόσμια δίκτυα όπως το Reuters, CNN κ.ά. «Η έρευνά μας έχει προκαλέσει τεράστιο ενδιαφέρον και εκτός συνόρων ακριβώς λόγω της ιδιομορφίας των κατοίκων της Τενέας και της σχέσης τους με την Τροία. Εκπομπές τηλεοπτικών δικτύων που ασχολούνται με την Ιστορία έχουν έρθει σε επαφή μαζί μας ζητώντας να παρουσιάσουν την πόλη και την ιστορία της», λέει η κυρία Κόρκα, τονίζοντας το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας στο Χιλιομόδι και την ευρύτερη Κορινθία για την ανασκαφή. «Η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Τενέας μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και της τοπικής οικονομίας με τον πολιτιστικό τουρισμό. Ηδη η τοπική κοινωνία αρχίζει να κινητοποιείται προς την κατεύθυνση αυτή με την ίδρυση του σωματείου “Φίλοι της αρχαίας Τενέας”», καταλήγει.

Οι ανασκαφές θα συνεχιστούν και το φθινόπωρο του 2019 με την οικονομική βοήθεια πολλών χορηγών που έμπρακτα στηρίζουν το ανασκαφικό έργο της κυρίας Κόρκα και της ομάδας της. Το ετήσιο κόστος κάθε ανασκαφής υπολογίζεται σε 40.000-45.000 ευρώ και καλύπτεται εξ ολοκλήρου από χορηγίες. «Συνεχίζουμε με στόχο να δημιουργήσουμε τον χάρτη της αρχαίας Τενέας, μέσα από τις ανασκαφές, τις διασκοπήσεις και τις επιφανειακές έρευνες έτσι ώστε να πάρουμε αξιόπιστα όλες τις απαντήσεις που αναζητούμε για τη σημαντική αυτή πόλη», λέει η διευθύντρια των ανασκαφών.

Παράλληλα στόχος είναι μέσα στο 2019 να πραγματοποιηθεί ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο που θα συνδέει Τροία, Τενέα και Ρώμη. «Θα είναι μια καλή ευκαιρία να μπουν τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση, επιστημονικά τουλάχιστον, όπου θα κληθούν αρχαιολόγοι και ερευνητές που σκάβουν και την Τροία και τη Ρώμη, στο πλαίσιο της διαδρομής του Αινεία, που έχει τεράστια σημασία, και αυτό στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πώς αυτός ο πληθυσμός, Τρώες που μεταφέρθηκαν από τον Αγαμέμνονα σύμφωνα με τον μύθο, ενσωματώθηκε και στη συνέχεια αφομοιώθηκε. Εχει να κάνει δηλαδή με την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού, την αποδοχή ενός ξένου στοιχείου το οποίο λειτούργησε καθοριστικά για την πολιτική της ευρύτερης περιοχής», λέει η κυρία Κόρκα.

Το πρόγραμμα των ανασκαφών στην Τενέα πραγματοποιείται με φορέα τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υπό τη διεύθυνση της δρος Κόρκα, επίτιμης γενικής διευθύντριας. Παράλληλα υποστηρίζεται από διεπιστημονική ομάδα ερευνητών, ενώ συμμετείχαν σε αυτό φοιτητές από πανεπιστημιακές σχολές του εσωτερικού και του εξωτερικού, οι οποίοι εργάστηκαν και μαθήτευσαν στο πλαίσιο των ανασκαφικών εργασιών. Ταυτόχρονα, διεξήχθησαν εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου της περιοχής.