Θεσσαλονίκη: Εξήντα χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου, εξήντα χρόνια ιστορία

Εξήντα χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου σημαίνει 60 χρόνια γεμάτα από συγκινήσεις, δάκρυα, φωνές από τον εξώστη, απρόοπτα και εκπλήξεις, Φράνσις Φορντ Κόπολα και Θόδωρος Αγγελόπουλος, Αλίκη Βουγιουκλάκη και Φέι Ντάναγουεϊ, Ολιβερ Στόουν και Τζον Μάλκοβιτς, τσακωμοί στα τραπεζάκια του «Ντορέ», πρωινές μπουγάτσες μετά από ξενύχτια, καπνισμένα βράδια στον «Θερμαϊκό», όλα αυτά συνθέτουν τη μακρά ιστορία του πιο πετυχημένου πολιτιστικού θεσμού στην Ελλάδα.

Φέτος που το ανανεωμένο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με την έντονη σφραγίδα που αφήνει ο πάντοτε ανήσυχος καλλιτεχνικός διευθυντής του Ορέστης Ανδρεαδάκης, σβήνει 60 κεράκια στην εορταστική του τούρτα, συγκεντρώνοντας πλέον όχι μόνο ταινίες αλλά διαφορετικές δράσεις, μας δίνει την αφορμή να θυμηθούμε τις καλύτερες στιγμές του: από την αρχή, άλλωστε, δεν σταμάτησε να συγκεντρώνει, εκτός από σκηνοθέτες, τους σπουδαιότερους συνθέτες και τραγουδοποιούς. Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν από τους πρώτους επισκέπτες τη δεκαετία του ’60 στο πλευρό της Αλίκης Βουγιουκλάκη, ενώ ήταν η τελετή λήξης του 1976 όταν ο Διονύσης Σαββόπουλος τραγουδούσε και πίσω του διακρινόταν η μετέπειτα υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη με ένα τσιγάρο στο στόμα, ενώ στην παρέα μεταξύ άλλων ήταν ο Μάνος Λοΐζος, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Παντελής Βούλγαρης.

Για την ιστορία, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου ξεκίνησε το 1960 αρχικά ως Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, με την οποία λειτούργησε μέχρι το 1965 έχοντας στην κριτική του επιτροπή επιφανή ονόματα των γραμμάτων και των τεχνών. Οι πρώτοι πρόεδροι ήταν κορυφαίοι λογοτέχνες, όπως ο Στρατής Μυριβήλης και ο Ηλίας Βενέζης, με τον πρώτο να βγάζει επικούς λόγους ασκώντας κριτική στο χαμηλό επίπεδο που είχαν τα σενάρια των ταινιών. Αρκεί να αναφέρουμε τα ονόματα της επιτροπής των πρώτων χρόνων, όπως αυτά της Κατίνας Παξινού και του Γιάννη Μόραλη. Καλεσμένοι στο Φεστιβάλ δεν ήταν μόνο οι αστέρες της εποχής, όπως η Αλίκη Βουγιουκλάκη, με τον κόσμο να ξημεροβραδιάζεται έξω από το ξενοδοχείο της, η οποία μάλιστα στη δεξίωση που δόθηκε για την απονομή των βραβείων του Φεστιβάλ χάρισε έναν αξέχαστο χορό στον γνωστό εφοπλιστή Μάριο Νομικό, μια που είχε προσφέρει σε πλειοδοσία 30.000 δραχμές για να χορέψει μαζί της! Πολλά ήταν από τότε τα απρόοπτα που αποτέλεσαν και το αλατοπίπερο του Φεστιβάλ -εκτός από τον γνωστό εξώστη-, όπως οι αξέχαστες εμφανίσεις του παραγωγού Τζέιμς Πάρις, ο οποίος για να προωθήσει το 1963 την ταινία του «Ο αδελφός Αννα» προσέφερε στους καλεσμένους ουίσκι, Coca-Cola και πούρα Αβάνας, αλλά και τσάμπα τσιγάρα σε όποιους περνούσαν απέξω. Την ίδια χρονιά, με αφορμή το γεγονός ότι ακριβώς τότε προβαλλόταν και η κωμωδία «Της κακομοίρας» με πρωταγωνιστή τον Κώστα Χατζηχρήστο, ο Πάρις του έστειλε στο ξενοδοχείο του μια τεράστια τούρτα, με τον ηθοποιό να μένει έκπληκτος αντικρίζοντας μια χορεύτρια να πετάγεται μέσα από το κουτί.

Ο Πάρις φημιζόταν για τον τρόπο με τον οποίο διαφήμιζε τις ταινίες του, καθιερώνοντας για πάντα τέτοιου είδους εκπλήξεις σε δημόσια δρώμενα. Γενικά τη δεκαετία του ’60 οι Ελληνες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να συγκεντρώσουν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας, όπως η Ελένη Ανουσάκη, η οποία έκανε μια άκρως αποκαλυπτική εμφάνιση φορώντας το περίφημο φόρεμα-τόπλες και αφήνοντας υπόνοιες για τη φημολογούμενη σχέση της με τον Αντονι Κουίν. Τα φλας έκλεψε και η Ειρήνη Παπά το 1962 με την «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη. Στα τέλη του ’60 αρχίζει να επιβάλλεται και ο κύκλος των Ελλήνων κινηματογραφιστών, οι οποίοι θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή τη δεκαετία του ’70 και του ’80, όπως του Δημήτρη Κολλάτου, του Ροβήρου Μανθούλη, του Λάκη Παπαστάθη και του Βούλγαρη, ο οποίος κάνει τις πρώτες του εμφανίσεις με ταινίες μικρού μήκους.

Τα σιδερένια χρόνια του εξώστη

Εννοείται ότι λόγω χούντας οι κινηματογραφιστές είχαν να αντιμετωπίσουν τις πολιτικές διώξεις και τη λογοκρισία: εκτός Φεστιβάλ Κινηματογράφου έμεινε «Η συνοικία το όνειρο» με τον Αλέκο Αλεξανδράκη λόγω της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη, με τους χουντικούς τότε να μην αντιλαμβάνονται τα πολιτικά μηνύματα της ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου με τίτλο «Η αναπαράσταση», που σήμανε τη δυναμική έναρξη της δεκαετίας του ’70, η οποία απέσπασε συνολικά πέντε βραβεία. Την ίδια εποχή έκλεψε την παράσταση η «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, που καταχειροκροτήθηκε από το δύσκολο κοινό του Φεστιβάλ. Γενικότερα η δεκαετία του ’70 στιγματίστηκε από τα ακραία φαινόμενα που δημιουργούσαν οι αντιδράσεις του γνωστού εξώστη, στον οποίο κατέφευγαν συνήθως οι φοιτητές και οι σκληροπυρηνικοί κριτικοί, δημιουργώντας αντίστοιχα έντονο κλίμα. Ηταν μάλιστα τόσο ασφυκτική η πίεση που ασκούσε ο εξώστης στους κινηματογραφιστές, τους κριτικούς και τα μέλη της επιτροπής, με αποτέλεσμα ο τότε πρόεδρος Βάσος Φαληρέας να πέσει νεκρός από έμφραγμα την ώρα που πήγαινε να δώσει τον Μέγα Αλέξανδρο. Η δεκαετία του ’70 επίσης ήταν αυτή των πολιτικών ταινιών, όπως ο «Ανθρωπος με το γαρίφαλο» του Νίκου Τζίμα και η πολυσυζητημένη «Παραγγελιά» του Παύλου Τάσιου για τον Νίκο Κοεμτζή.

Φράνσις Φορντ Κόπολα

Τη δεκαετία του ’80 ξεχώρισε το όνομα των νέων Ελλήνων δημιουργών, όπως αυτό της Φρίντας Λιάππα, αλλά και οι αλλαγές που έφερε στον κινηματογράφο και το Φεστιβάλ η τότε υπουργός Μελίνα Μερκούρη, η οποία καθιέρωσε το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ το 1991, χάρη στα μεγάλα ονόματα του Θόδωρου Αγγελόπουλου και του Μισέλ Δημόπουλου, οι οποίοι πήραν τα ηνία, το Φεστιβάλ έγινε πραγματικά διεθνές. Δεν ήταν κάτι τόσο εύκολο και ευνόητο, καθώς οι Ελληνες αντέδρασαν, αλλά χάρη στη διεθνοποίησή του άρχισαν να έρχονται κορυφαία ονόματα, όπως ο Αμπάς Κιαροστάμι, ο Αλφόνσο Κουαρόν, ο Βιμ Βέντερς, ο Ολιβερ Στόουν κ.ά. Το 2005 ήταν η χρονιά των μεγάλων ονομάτων, για τα οποία φρόντισε η τότε καλλιτεχνική διευθύντρια και γνωστή παραγωγός Δέσποινα Μουζάκη: τη συγκεκριμένη χρονιά κατέφθασε στο Φεστιβάλ για masterclass ο Φράνσις Φορντ Κόπολα, δίνοντας το έναυσμα για την άφιξη κορυφαίων ονομάτων στη Θεσσαλονίκη. Η Μουζάκη μάλιστα το τόνωσε ακόμα περισσότερο εμπλουτίζοντας τις επιμέρους ενότητες και προσθέτοντας την απαραίτητη λάμψη. Γενικώς χάρη στο Φεστιβάλ είχαμε την τύχη να χαρούμε από κοντά, εκτός από τους προαναφερθέντες, τον Αλεξάντερ Πέιν, τον Κώστα Γαβρά, τη Ζιλιέτ Μπινός κ.ά.

«Βρες το φεστιβάλ»

Για να τιμήσει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου τα 60 του χρόνια, ετοιμάζει φέτος ειδική δράση με την ονομασία «Βρες το Φεστιβάλ / Spot the Festival» μέσα από 120 φωτογραφίες. Πρόκειται για μια δράση που θα πραγματοποιηθεί σε 120 καταστήματα της πόλης, από ανθοπωλεία μέχρι ξενοδοχεία, εστιατόρια και μπαρ της Θεσσαλονίκης, και καλεί το κοινό να «ψάξει» το Φεστιβάλ εκεί που εκτυλίσσεται όχι μια ταινία, αλλά η καθημερινότητα. «Μια βόλτα από το πρώτο ως το τελευταίο είναι μια διαδρομή στην ιστορία του Φεστιβάλ και μαζί στο μοναδικό, σύνθετο αστικό τοπίο του σήμερα», λένε οι διοργανωτές που υπόσχονται ότι φέτος θα μας μείνει σίγουρα αξέχαστο. Ανοιξε ήδη τις πύλες του με την «Ιστορία γάμου» του Νόα Μπόμπακ και αναμένεται να ολοκληρωθεί με το συγκινητικό «Τζότζο» (Jojo Rabbit) του Νεοζηλανδού Τάικα Γουατίτι στις 10 Νοεμβρίου. Συνολικά θα προβληθούν 201 ταινίες, 3 μεγάλες εκθέσεις, 2 νέα τμήματα και πλήθος αφιερωμάτων. Ιδιαίτερη εντύπωση έχει κάνει ήδη η αφίσα που σχεδίασε ειδικά για το 60ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου ο διεθνούς φήμης illustrator, Ελληνοαμερικανός Τζον Μαυρουδής, αλλά και τα επίσημα σποτ που σκηνοθέτησε ο βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα Ταινίας Μικρού Μήκους, Βασίλης Κεκάτος.

Δείτε αναλυτικά το σημερινό πρόγραμμα προβολών:

12:30 Γάτα μέσα στον τοίχο | Cat in the Wall ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ

13:00 Μανιφέστο | Manifesto ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ

13:00 Οι ξεγραμμένοι | Out of the Blue ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ

13:30 Κράμπι, 2562 | Krabi, 2562 ΦΡΙΝΤΑ ΛΙΑΠΠΑ

13:30 Αφρική | Africa ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΡΝΕΣ

14:00 Το πράσινο νέφος | The Green Fog ΟΛΥΜΠΙΟΝ

15:00 Ποιος άρπαξε τον Τζόνι; | Who Took Johnny ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ

15:00 Έτος εθελοντισμού | Das freiwillige Jahr ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ

15:00 Πολιορκία στην οδό Λιπέρτη | Πολιορκία στην οδό Λιπέρτη ΤΖΟΝ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗΣ

15:00 Παιδικά δόντια | Babyteeth ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ

15:30 Ο Πατρίκ | De Patrick ΟΛΥΜΠΙΟΝ

15:30 Η Μίκι κι η αρκούδα | Mickey and the Bear ΦΡΙΝΤΑ ΛΙΑΠΠΑ

15:45 Απροστάτευτη αθωότητα | Nevinost bez zaštite ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΡΝΕΣ

17:15 Οι δυο μας | Two of Us ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ

17:15 Madre | Madre ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ

17:15 Ο κήπος του Θεού | Ο κήπος του Θεού ΤΖΟΝ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗΣ

17:30 Αμπού Λεϊλά | Abou Leila ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ

18:00 Ζίζοτεκ | Zizotek ΟΛΥΜΠΙΟΝ

18:00 Η εποχή της βροχής | Wet Season ΦΡΙΝΤΑ ΛΙΑΠΠΑ

18:00 Ανοιχτή πόρτα | Derë e hapur ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΡΝΕΣ

18:00 Οι περιπέτειες του Μαρκ Τουέιν | The Adventures of Mark Twain ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

18:00 Στην άκρη του ποταμού | River’s Edge ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΥΚΕΩΝ

19:45 Μαμά και μπαμπάς | Mom and Dad ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ

19:45 Ο πύραυλος | Ο πύραυλος ΤΖΟΝ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗΣ

20:00 Αύριο περνάω απέναντι | Demain, je traverse ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ

20:00 Μα τι χώρα! | Koja je ovo država! ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

20:00 Να ζεις για να τραγουδάς | Huo zhe chang zhe ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΥΚΕΩΝ

20:15 Παράθυρο στη θάλασσα | Una ventana al mar ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ

20:30 Ο προδότης | Il traditore ΟΛΥΜΠΙΟΝ

20:30 Ο πατέρας | Bashtata ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΡΝΕΣ

20:45 Η γυναίκα των δακρύων | La Llorona ΦΡΙΝΤΑ ΛΙΑΠΠΑ

22:00 Τα μυστήρια του οργανισμού | W.R. – Misterije organizma ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ

22:30 Το λουλούδι της ευτυχίας | Little Joe ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ

22:30 Cosmic Candy | Cosmic Candy ΤΖΟΝ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗΣ

23:00 Γη του Νώε | Nuh Tepesi ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΡΝΕΣ

23:00 Το τελευταίο δέντρο | The Last Tree ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ

23:15 Ο δαίμονας των Χριστουγέννων | Christmas Evil ΦΡΙΝΤΑ ΛΙΑΠΠΑ

23:30 Αυτόχειρας τουρίστας | Selvmordsturisten ΟΛΥΜΠΙΟΝ