Μαρία Φιλοπούλου: Το νερό στη ζωγραφική μου είναι ζωτικό στοιχείο

Η καταγωγή μου είναι από την Πελοπόννησο, από την Αργολίδα και την Αρκαδία. Γεννήθηκα  στην Αθήνα. Από τα παιδικά μου χρόνια η ελευθερία μου ήταν συνδεδεμένη με τη φύση και κυρίως με τη θάλασσα, λέει η Μαρία Φιλοπούλου.

Περνούσα τις διακοπές μου (μόλις έκλειναν τα σχολεία μέχρι να ανοίξουν) στην Αργολίδα, στο Πόρτο Χέλι, δίπλα στο νερό με ένα ποδήλατο.

Νομίζω ότι αυτά τα βιώματα της παιδικής ηλικίας τα κουβαλάμε πάντα μαζί μας, τις μυρωδιές, τους ήχους, το φως, ακόμη και τη θερμοκρασία.

Με αφορμή την αναδρομική μου έκθεση στα Ερμουπόλεια της Σύρου το 2009 για τα 20 χρόνια της δουλειάς μου, ψάχνοντας τα έργα των πρώτων χρόνων προ σχολής βρήκα μία ακουαρέλα με κολυμβήτρια, θαλασσινά τοπία, εσωτερικά κι άλλα με τα οποία ασχολούμαι ακόμη μέχρι τώρα.

Η θεματολογία μου στην αρχή ήταν τζαμαρίες, εσωτερικοί χώροι, θερμοκήπια και μετά σιγά-σιγά τόλμησα και βγήκα προς το νερό. Η αγάπη μου γι’ αυτό είναι εμμονική.

Όπως στη ζωή μου, έτσι και στη ζωγραφική μου το νερό είναι ζωτικό στοιχείο.

Κατά τον Ευρυπίδη στην Ιφιγένεια εν Ταύροις, η θάλασσα ξεπλένει τα δεινά των ανθρώπων.

Το νερό είναι αντίδοτο, είναι μια μικρή πατρίδα που την κουβαλάμε και στην οποία μπορούμε να πάμε πάντα για να ξαναβρούμε τον εαυτό μας. Ετσι λειτουργεί και σε μένα το νερό.

Ζωγραφίζετε με διαύγεια τους προσωπικούς σας Παράδεισους. Πόσο δύσκολο είναι να ενδοσκοπείτε σε αυτούς;

Δημιουργώ  χώρους, διότι έχω την ανάγκη ενός δικού μου προσωπικού κλειστού χώρου για να ελευθερωθώ. Εξαιτίας αυτής ανάγκης δημιουργείται στα έργα μου μια ευρυγώνια προοπτική. Θέλω να αισθανθώ ότι είμαι μέσα στο χώρο που ζωγραφίζω, κάτι σαν φωλιά όπου αισθάνομαι ασφαλής και σε μια αγκαλιά. Έτσι δημιουργώ τον δικό μου παράδεισο, όπου  θα ήθελα ιδανικά να έρθει και ο θεατής αυτόν και να έχει την ίδια αίσθηση ευτυχίας που έχω εγώ.

Τι θα θέλατε να εκφράσετε μέσα από την τέχνη σας σε επαφή πάντα με το κοινό; Θα θέλατε να του ανοίξετε δρόμους και προοπτική μέσα από το ταξίδι του προσωπικού σας Παράδεισου;

Ζωγραφίζω βιωμένους προσωπικούς παραδείσους. Την ευτυχία, τη χαλάρωση, την ένωση με τη φύση, τον ερωτισμό που νιώθουν οι λουομένοι μέσα στο νερό, ένα ευτυχές μεσοδιάστημα που μπορεί να προηγηθεί ή να  έπεται μιας δύσκολης δυσάρεστης εμπειρίας. Νομίζω ότι η ύπαρξη είναι μια λεπτή ισορροπία της επίγνωσης ότι ευτυχισμένες στιγμές είναι πολύτιμες και πρέπει να τις αναγνωρίζουμε και να τις εκτιμάμε. Ζωγραφιζω λοιπόν τα σύνορα της ευτυχίας απομονωμένης. Από το πριν και το μετά δεν υπάρχει χρόνος μόνο τόπος. 

Φτιάγνω κυρίως μεγάλα έργα γιατί είναι σαν να μπαίνω μέσα σε αυτά. Όταν ζωγραφίζω, αισθάνομαι ότι πλάθω ένα σκηνικό μέσα στο οποίο ζω και θέλω να προσκαλέσω τον θεατή να εισέλθει και να μοιραστεί τη δική μου εμπειρία.

Η ζωγραφική σας είναι καθαρά βιωματική. Πόσο δύσκολο είναι τεχνικά να αποτυπώνετε στον καμβά το στοιχείο του νερού;

Ζωγραφίζω παρατηρώντας το ορατό. Παρουσιάζοντας τη δική μου πραγματικότητα, το πώς βλέπω τον κόσμο.

Επιμένω στο τελάρο, γιατί  παρ'όλες τις διαστάσεις του μού δίνει τη δυνατότητα να εκφραστώ. Μ' ενθουσιάζει να δημιουργώ ένα τρισδιάστατο χώρο σ' ένα δισδιάστατο μέσο. Αυτή είναι η μαγεία της ζωγραφικής.

Το νερό με την πολυπλοκότητά του μού δίνει άπειρα ερεθίσματα για να εκφραστώ. Λόγω της αγάπης μου προς αυτό, έχω ανάγκη να το αποτυπώσω όπως το βλέπω και όπως το αισθάνομαι .

Οι φιγούρες σας μοιάζουν να επιστρέφουν στο αρχέγονο και μητρικό αυτό στοιχείο. Πώς συνδέεται αυτό με τη γέννηση του ανθρώπου από τη μητέρα;

Στην έκθεση μου στο Παρίσι το 2006 έχει προλογίσει τον κατάλογο μου ο Daniel  Sibony, ψυχίατρος που γράφει  βιβλία για την τέχνη. Είχε πει: Ίδια η σάρκα του έργου επιφυλάσσει την υπόσχεση μιας μετάστασης γιατί το δροσερό αυτό νερό, διάστικτο από κολυμβητές, πάλλεται από ένα ζωηρό ρυθμό που το αναστατώνει και το αναβαπτίζει. Το γαλάζιο νερό δεν αποτελεί πλέον ένα απλό περιβάλλον ένα τόπο υποδοχής για τα κορμιά αυτά που κολυμπούν εντός του καθώς τρέπεται σε ένα εντελώς διαφορετικό στοιχείο ένα είδος πρωτόγονης κοσμικής σούπας σπαρμένης με σάρκες ζώσες  και φωτεινές. Τρέπεται στο αληθινό πρόσωπο της ζωγραφικής: κάτι νέο που αποκτά υπόσταση μέσω των ευφυών  παιχνιδιών του φωτός. Επίσης έγραφε ότι οι κολυμβητές βρίσκονται μέσα σε μήτρα, απόλυτα προστατευμένοι.

Η δουλειά σας εκφράζει με σαφήνεια την επιστροφή στη φύση και το άπειρο. Είναι λοιπόν το οξυγόνο που όλοι χρειαζόμαστε στην εποχή μας;

Στη φύση, ίσως, ο πολιτισμένος άνθρωπος να μπορεί να βρει πληρότητα και γαλήνη. Εγώ στη φύση συναντώ την ευτυχία την ηρεμία και την ελευθερία και αυτή την αίσθηση. Αυτό θέλω να μεταφέρω στα έργα μου.

Πώς βλέπετε εσείς η ίδια την διαδρομή της θεματολογίας σας και την προτίμηση ή κατάληξη σας στους κολυμβητές και τη φύση;

Σπούδασα στο Παρίσι.  Έψαχνα να βρω το φως στο Παρίσι, πράγμα δυσεύρετο. Έβαζα το καβαλέτο σε μια γωνία το εργαστήριο του Κρεμονίνι, ακριβώς κάτω από τις μεγάλες τζαμαρίες οροφής και δίπλα σε τρία παράθυρα που εβλεπαν στον κήπο. Έχοντας το κεφάλι μου σταθερό, κοιτούσα δεξιά - αριστερά πάνω -  κάτω με την άκρη του ματιού μου. Αυτό με έκανε  να αισθάνομαι τελείως ελεύθερη. Μου δημιουργούσε  παράλληλα μια αίσθηση ιλίγγου, ανατροπής και κινήσης. Μια αίσθηση ανατροπής της καθιερωμένης εικόνας του χώρου, απ' όπου γεννιέται μια εικόνα καινούργια αλλά εντελώς πραγματική. Φτιάχνω το δικό σύμπαν.

Όταν  γύρισα στην Ελλάδα, βρήκα ένα πολύ φωτεινό εργαστήριο στην οδό Τροφωνίου, στον σταθμό Λαρίσης, ένα παλιό νεοκλασικό. Εκεί μαγεύτηκα από μία σιδερένια σκάλα υπηρεσίας κόντρα σε ένα φωτεινό παράθυρο. Είχε σχέση με την τζαμαρία στο Παρίσι, με τα σίδερα τζαμαρίας. Με συγκινούσε η κίνηση της σκάλας -  ήταν σαν να χόρευε, μου προκαλούσε ίλιγγο. Εκτός από το δυνατό φως βέβαια στη δουλειά μου στην Ελλάδα μπήκε και το χρώμα. Έκανα μια σειρά με εσωτερικά κι αυτά με ευρυγωνία θέαση. Το 1993, αλλάζοντας εργαστήριο, μετακόμισα στην Κηφισιά. Δεν ήξερα τι να κάνω σε έναν καινούργιο χώρο και έτσι κατέληξα στα θερμοκήπια του Σχοινιά, που τότε ήταν εγκαταλελειμμένα. Είχα ήδη φτιάξει ένα θερμοκήπιο στην πρώτη μου έκθεση στην Γκαλερί Ώρα. Πάλι είναι ο ίδιος χώρος. Απλώς εδώ έχουμε τα σκισμένα νάιλον των θερμοκηπίων και μπαίνει ένα ζωντανό στοιχείο, τα φυτά. Δούλεψα πάλι εμμονικά για μια πενταετία πάνω σ’ αυτό το θέμα.

Όταν έκανα τα θερμοκήπια στον Σχοινιά, έβγαινα προς τη θάλασσα, όπου σχεδίαζα και ζωγράφιζα  μια σειρά από παραλίες. Σιγά - σιγά έπαψα να φοβάμαι τον ανοιχτό χώρο, βλέποντας ότι αυτό που βγαίνει είναι πραγματικά προσωπικό. Έκανα μια σειρά από παραλίες και ταξιδιώτες σε καράβια. Οι κολυμβητές ήλθαν μετά και οι κολυμβητές κάτω από το νερό. Ο χώρος είναι πάλι κλειστός αλλά ταυτόχρονα απεριόριστος, το πάνω μέρος του βυθού, το νερό, η άμμος ή τα βράχια  δημιουργούν το «κλειστό» χώρο. Οι κολυμβητές σε πλήρη ελευθερία, σώματα που έχουν χάσει   τη βαρύτητά τους, σε ασυνήθιστες στην πραγματικότητα κινήσεις: τους ζωγραφίζω γυμνούς για να δώσω μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας. Θέλω  να φαίνονται σαν ανήκουν σ' αυτό το περιβάλλον. Το έντονο φως και η ανάκλαση του νερού πάνω στα γυμνά σώματα, οι φυσαλίδες και η άμμος του βυθού, αρχαίες κολόνες μου δημιουργούν έναν  ονειρικό κόσμο, τον δικό μου προσωπικό παράδεισο.