Οι προκλήσεις και τα μυστήρια του «Σωτήρα του Κόσμου» του Ντα Βίντσι

Κοιτάζοντάς το στα μάτια, αντιλαμβανόμαστε πως το πορτρέτο του «Σωτήρα του κόσμου», που φιλοτέχνησε ο ντα Βίντσι, διατηρεί μία απαθή έκφραση.

Αντίθετα από την διάσημη «Τζοκόντα», το παράξενο βλέμμα του Χριστού μοιάζει ανεξιχνίαστο. Το δικό της, μυστηριώδες και εύθραυστο, ασκεί μία δική της παράξενη όμως γοητεία, αφού επισκέπτες από όλον τον κόσμο, στο Λούβρο, προσπαθούν εδώ και χρόνια να το αναλύσουν και να το ερμηνεύσουν.

Το κοινό τους σημείο, είναι η ησυχία και η γαλήνη που αποπνέουν. Ομως, εδώ και μισό αιώνα, αυτός ο Χριστός μοιάζει να κρύβει ένα ολόκληρο σύμπαν από μυστικά. Από τη μια μεριά, στο αριστερό του χέρι, κρατά μία κρυστάλλινη σφαίρα, σύμβολο της χριστιανικής δύναμης, ενώ από την άλλη, το δεξί του χέρι, προβάλλει μία κίνηση αποχαιρετισμού ή ευλογίας. 

Αυτό όμως δεν είναι η μόνη πρόκληση, αυτού του αξιοθαύμαστου πίνακα. Το έργο, ανακαλύφθηκε μόλις του 2011, ενώ ήταν τελείως άγνωστο πριν. Για πολλούς άλλους μεγάλους καλλιτέχνες, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν ευχάριστο, μα όχι ιδιαίτερα σημαντικό. Τα έργα του Ρέμπραντ, για παράδειγμα, ‘ανέβαιναν’ ή βρίσκονταν ‘σε ελεύθερη πτώση’ για χρόνια, στην ιστορία της Τέχνης. Αλλά για τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, δεν ισχύει το ίδιο. Το συγκεκριμένο έργο, υπάρχει μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και κανένα στην  Ασία. Και μέχρι τώρα, μόνο ένα, - αυτό, παραμένει σε χέρια ιδιωτών.

Εκτός των άλλων ‘μυστηρίων’ που περιστοιχίζουν αυτή την αινιγματική φιγούρα, φαίνεται, το που κρυβόταν καλά όλο αυτό το διάστημα.

Παραθέτουμε την πορεία και μερικές σκηνές από τη ζωή και την περιπέτεια αυτού του «Σωτήρα του κόσμου», ανά τους αιώνες:

ΓΑΛΛΙΑ, αρχές του 16ου αιώνα 
Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ο ΧΙΙος και η σύζυγός του Αννα, γιορτάζοντας την κατάκτηση του Μιλάνου, το 1499, εκεί δηλαδή όπου διέμενε ο ντα Βίντσι για κάποια χρόνια, παραγγέλνουν μια ευφάνταστη εικόνα του Χριστού, σε έναν από τους κορυφαίους Ιταλούς καλλιτέχνες. Την εποχή αυτή, η κρυστάλλινη σφαίρα μαζί με τον σταυρό είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, αλλά ο Λεονάρντο επιλέγει να προβάλλει μόνο την σφαίρα, χωρίς τον σταυρό.

ΑΓΓΛΙΑ, το 1625
Η Εριέττα – Μαρία της Γαλλίας, παντρεύεται τον βασιλιά Κάρολο τον Πρώτο, της Αγγλίας. Λέγεται ότι έφερε τον πίνακα του Λεονάρντο μαζί της, για να το εντάξεικαι αυτό, στους θησαυρούς  του Καρόλου, που ήταν δεινός συλλέκτης.

1649
Εμφύλιος πόλεμος και ο Κάρολος, αποκεφαλίζεται. Τα αποκτήματα του διασκορπίζονται, με εντολή του Ολιβερ Κρόμγουελ αλλά, το 1650, πριν ο πίνακας του Λεονάρντο δωθεί στον καπετάνιο Τζον Στόουν, η βασίλισσα Εριέττα – Μαρία παραγγέλνει μία γκραβούρα από κάποιον Χόλαρ. Αυτό και θα αποτελέσει ουσιαστικό αποδεικτικό στοιχείο για φανατικούς φιλότεχνους ερευνητές, στο μέλλον.

1660
Αποκαθίσταται η μοναρχία και ο Κάρολος ο Δεύτερος, αποφασίζει να συγκεντρώσει τις συλλογές του πατέρα του. Ετσι, ο πίνακας του Λεονάρντο, επιστρέφει στην αυλή, όπου και θα παραμείνει μέχρι που, αργότερα, θα δοθεί στον Τζον Σέφηλντ, δούκα του Μπάκινχαμ, και του οποίου οι διάδοχοι, αποφασίζουν να τον πουλήσουν.

1763
Τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς, το έργο πωλείται ως το «Κεφάλι του Σωτήρα μας», από τον ίδιο τον Λεονάρντο στον Σερ Τσαρλς Ρόμπινσον, για ένα σχετικά μικρό ποσό.

ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Για όλον τον 19ο αιώνα, το μόνο που ξέρουμε είναι, πως, ο «Σωτήρας του κόσμου» του Λεονάρντο, συντηρείται ερασιτεχνικά, ενώ επιζωγραφίζεται ‘βαριά’. Η προηγούμενη ερμαφρόδιτη εικόνα, γίνεται πιο ‘αρσενικοθήλυκη’, με πιο βαριά και σκοτεινά γένια και μουστάκι, και λίγο ως πολύ πιο δυσνόητη και λιγότερο αναγνωρίσιμη από την αυθεντική.

1900
Η εικόνα επανεμφανίζεται ενώ δεν θεωρείται πως είναι του Λεονάρντο, αλλά του μαθητή του Μπερναντίνο Λουίνι και πουλημένο στον Σερ Φράνσις Κουκ. `Οταν πωλείται ξανά, από τους κληρονόμους του, στο Sotheby’s το 1958, θεωρείται φιλοτεχνημένο από κάποιον άλλο μαθητή του Λεονάρντο, τον Τζιοβάνι Αντόνιο Μπολτράφιο, μόλις 45 λίρες Αγγλίας.

1960 ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
Ενας αμερικανός αγοραστής του πίνακα, το δίνει σε μία ιδιωτική συλλογή. Ακούγεται ότι το έργο, πωλείται το 2005, για ένα άγνωστο ποσό, σε μία συντεχνία συλλεκτών και εμπόρων τέχνης, που είναι παθιασμένοι με το μυστήριο της προέλευσής του. Στη συνέχεια, ένας ιστορικός Τέχνης από το Μανχάταν, ο Ρόμπερτ Σάιμον διαβλέπει μια δουλειά συντήρησης που διήρκησε πέντε ολόκληρα χρόνια. Οι τεχνικές και η ποιότητα του έργου που αποκαλύφθηκαν με τον καθαρισμό του καθώς και οι αληθοφανείς ομοιότητες με την αρχική  γκραβούρα του Χόλαρ, τόσους αιώνες πριν, επιβεβαιώνουν και επισφραγίζουν πως είναι αληθινό έργο του Λεονάρντο. Παρόλα αυτά στην μεγάλη αυτή πορεία και περιπέτεια, υπάρχουν πάντα αμφιβολίες. Μέσα στο έργο, οι εξαίσιες αντανακλάσεις είναι εκείνες μιας διαφανούς φούσκας και όχι οι αντιστρεφόμενες φωτεινές ακτίνες που διαπερνούν την κρυστάλλινη σφαίρα. Ο Λεονάρντο που μελέτησε τις φωτεινές αυτές αντανακλάσεις τόσο προσεκτικά, δεν θα μπορούσε ποτέ να τις έχει ζωγραφίσει με αυτόν τον τρόπο, ή μήπως θα μπορούσε? `Αλλο ένα μυστήριο θα προστεθεί, ανάμεσα σε τόσα άλλα...

2011
Με θρίαμβο, το γενικό κοινό βλέπει για πρώτη φορά το έργο, στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου ανάμεσα σε άλλα αριστουργήματα του Λεονάρντο

2013
Το έργο εισχωρεί σε άλλοα ένα ‘σκοτεινό’ κεφάλαιο, αφού πωλείται στον Ρώσο δισεκατομμυριούχο Ντμίτρι Ρουμπόλοβλεφ, μέσω ενός ελβετού διαμεσολαβητή που το πρωτοαγόρασε για 80 εκατομμύρια δολλάρια. Από κει και πέρα, αρχίζει και η ανοδική του πορεία.

2017
Ο πίνακας του Λεονάρντο, ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο, πριν από την έκθεσή του στους Κρίστις της Νέας Υόρκης στις 15 Νοεμβρίου, με τιμή πώλησης 100 εκατομμύρια δολάρια. Το κοινό που μαζεύεται γύρω από αυτόν, επιβεβαιώνει και αποδεικνύει ότι η μαγεία του μεγάλου Ιταλού καλλιτέχνη, είναι ακόμη σε ισχύ. Και για πρώτη πλέον φορά, ο οίκος των Κρίστις, αποφασίζει να τον πουλήσει εν μέσω της δημοπρασίας έργων σύχρονης Τέχνης μαζί με άλλους αξιόλογους παλιούς καλλιτέχνες. Ποιο είναι το μέλλον του? `Ισως εξαφανιστεί για άλλον έναν αιώνα, σε κάποια ιδιωτική συλλογή? `Η θα κοσμήσει τους τοίχους κάποιου μεγάλου θεσμού της Τέχνης? Η απάντηση μένει να φανεί...