Βιβλίο - Γιώργος Πολίτης: «Το παράδειγμα της Ελλάδας - 16 Μαθήματα από την Πανδημία»

Οι φιλόσοφοι σπανίως εγκαταλείπουν τον ερμητικό σοφολογωτατισμό τους και καταπιάνεται με αυτό που συμβαίνει τώρα. Σπανίως αποτολμούν να ερμηνεύσουν το σήμερα και, επί της ουσίας, να εισφέρουν χρήσιμη και γόνιμη γνώση.

Ευτυχώς, ο Γιώργος Ν. Πολίτης αποτελεί φωτεινή εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Τακτικά εκδίδει μελέτες οι οποίες συνδυάζουν αριστοτεχνικά το φιλοσοφικό σκέπτεσθαι με τον απλό «ενστικτώδη» ορθολογισμό. Χωρίς να εκλαϊκεύει, ο κ. Πολίτης περιεργάζεται φαινόμενα που απασχολούν πραγματικούς ανθρώπους, σε πραγματικές συνθήκες.

Το τελευταίο σύγγραμμα του Γ.Ν. Πολίτη αφορά στην πανδημία του Covid-19. Αφορά στα συμπεράσματα που εξάγει ο ίδιος ο συγγραφέας, ως φιλόσοφος αλλά και ως Έλληνας πολίτης, από ένα φαινόμενο για το οποίο κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος. Και για καμία από τις πτυχές του, είτε τις κακές είτε τις (όποιες) καλές.

Τηρουμένων των αναλογιών, «Το παράδειγμα της Ελλάδας - 16 Μαθήματα από την Πανδημία» θυμίζει λίγο τον πειραματισμό του Ουμπέρτο Έκο με την «εφαρμοσμένη σημειολογία» στην καθημερινή ζωή: Ένας διανοούμενος αποτυπώνει τις σκέψεις που του γεννά αυτό που ζει, σε πραγματικό χρόνο.

Στην προκειμένη περίπτωση το αντικείμενο είναι η πανδημία και οι συνέπειές της, σε κοινωνικό και ατομικό, σε διανοητικό αλλά και πρακτικό επίπεδο. Κατανέμοντας τα στάδια του προβληματισμού του σε τρία μέρη («Διαπιστώσεις, Προβληματισμοί, Προτάσεις»), ο Γ.Ν. Πολίτης εκθέτει τις απόψεις του υπό μορφήν σύντομων, αυτοτελών, μεστών σε νόημα άρθρων.

Τον συγγραφέα απασχολούν ζητήματα από την περιοχή μεταξύ ηθικής και πολιτικής όπως πχ το «κράτος-δεσμοφύλακας», «η οικογένεια επιστρέφει», το εάν «τα μέτρα περιορισμού παραβιάζουν τη δημοκρατία;» ή το «ποιους πλήττει η ανοησία των στρατευμένων διανοούμενων;»

«Η ιστορία των ιδεών είναι γεμάτη αποτυχημένους προφήτες» γράφει πολύ εύστοχα ο Γιώργος Ν. Πολίτης. Για να εξηγήσει αμέσως ότι μιλά για «προφήτες που αγνόησαν τη μελαγχολική διαπίστωση ότι η σοφή κουκουβάγια της Αθηνάς, πετά πάντα το σούρουπο. Η φιλοσοφία βάφει το γκρίζο της, όταν μια μορφή ζωής έχει πια τελειώσει. Η γνώση έρχεται πάντα μετά τα πάθη. Αφού κάτι οριστικά τελειώσει. Μόνον όταν κλείσει πίσω μας η σελίδα της πανδημίας θα έχουμε πιθανότητες να καταλάβουμε τι συνέβη. Και αν καταφέρουμε και αποκομίσουμε γνώση για το τι όντως συνέβη, αυτή δεν θα είναι χρήσιμη για μελλοντικές προβλέψεις, γιατί το μέλλον ήδη θα έχει φτάσει».

Κι όμως, το ίδιο του το βιβλίο διαψεύδει, τρόπον τινά, την προηγούμενη άποψη και συνηγορεί με την ακόλουθη, και πάλι από τον Γ.Ν. Πολίτη: «Η έγκυρη γνώση αποτελεί αναγκαίο εφόδιο για την πρόοδο και τη δημιουργία. Η φιλοσοφία είναι αυτή που καθαρίζει τα σκουπίδια που κείνται στον δρόμο προς τη γνώση».

Προκειμένου να λάβει κάποιος μια κατά το δυνατόν επαρκή πρόγευση από τι θα διαβάσει σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που κυκλοφόρησαν «επί κορωνοϊού», παρατίθενται τρία αποσπάσματα από το «Το παράδειγμα της Ελλάδας - 16 Μαθήματα από την Πανδημία» του Γ.Ν. Πολίτη:

- «Με όρους ωφελιμισμού θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι εάν σήμερα αφήναμε τους 'ευάλωτους' να πεθάνουν, εάν δηλαδή σε μια δαρβινική επιλογή επιβίωσης του ικανότερου θυσιάζαμε 100.000 Έλληνες για να σώσουμε 10.000.000, αυτό θα ήταν ηθικά σωστή πράξ. Αναλογικά, εάν στο σύνολο του πλανήτη θυσιάζαμε ογδόντα εκατομμύρια ανθρώπους για να ζήσουν πιο ελεύθερα και πλούσια οκτώ δισεκατομμύρια άλλοι, κι αυτό θα ήταν ηθικά σωστή πράξη. Όμως, το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο».

- «Η πανδημία μοιάζει με πλάτωμα σε μεγάλη απότομη ανάβαση. Δίνει την αφορμή και τη δυνατότητα αναστοχασμού. Μπορείς να κοιτάξεις κάτω και να δεις από πού ξεκίνησες. Να κοιτάξεις πάνω και να δεις πού πηγαίνεις. Το πρώτο μάθημα που προσφέρει ο αναστοχασμός είναι ότι δεν είμαστε άτρωτοι. Δεκαετίες τώρα ζούμε με αυτή την ψευδαίσθηση. Φαντασιωνόμαστε ότι αν γυμναζόμαστε, τρώμε κινόα, φοράμε ζώνες, κράνη, προφυλακτικά δεν θα πεθάνουμε ποτέ».

- «Αυτοί που πλήττονται από την επέλαση της ανοησίας ειναι οι αδύναμοι: αυτοί ακριβώς που υποτίθεται ότι ενδιαφέρουν την επίσημη διανόηση της Αριστεράς. Επειδή ο υπερτροφικός της λόγος δεν αφήνει χώρο για νέες, δημιουργικές, λογικές προτάσεις».

Ένα από τα κύρια συμπεράσματα του Γ.Ν. Πολίτη από την εμπειρία της πανδημίας εκφράζεται με την απόφανση «χρειαζόμαστε έναν νέο πατριωτισμό».

Μετά από μια υγειονομική περιπέτεια άνευ προηγουμένου -και με όλα τα συμπαρομαρτούντα- το να μιλά κάποιος για έναν «νέο πατριωτισμό», χωρίς να φοβάται την αρνητική συνήχηση του όρου, τις προκαταλήψεις που αυτός διεγείρει ή ακόμη και τις βίαιες επικρίσεις, αποτελεί διάβημα τόλμης. Και ο Γιώργος Ν. Πολίτης το πραγματοποιεί με το τελευταίο του βιβλίο.

Αν ο κορωνοϊός γκρέμισε πολλές από τις εδραίες πεποιθήσεις της ελληνικής κοινωνίας, θετικές και αρνητικές, ας γκρεμίσει και ένα ακόμη ταμπού, αυτό περί της αξίας του πατριωτισμού. Στο έργο αυτό, καλύτερος οδηγός από το «Το παράδειγμα της Ελλάδας - 16 Μαθήματα από την Πανδημία» του Γ.Ν. Πολίτη πολύ δύσκολα μπορεί να βρεθεί.