Βιβλίο: Το Δίκαιο και η απονομή του στην αρχαία Αθήνα

Το βιβλίο του Αριστείδη Αλεξ. Πελεκάνου «Το Δίκαιο και η απονομή του στην αρχαία Αθήνα» από εκδόσεις Σάκκουλα μας προσφέρει μια περιεκτική εικόνα του δικαίου στην αρχαία Αθήνα δίνοντας πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας του.

Πως λειτουργούσε το Δίκαιο στην Αρχαία Ελλάδα-μια πολύτιμη επιστημονική μελέτη
Πολλοί μιλούν για το αρχαίο αθηναϊκό πολίτευμα, στο οποίο βασίστηκαν τα κορυφαία νομικά συστήματα όλου του δημοκρατικού κόσμου, αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν τις διακριτές λεπτομέρειες και την πραγματική σπουδαιότητά του. Πόσοι, αλήθεια, ξέρουν ποια ήταν τα δικαιοδοτικά όργανα της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας, τι ήταν τα ηλιαστικά δικαστήρια και πού ακριβώς συνίστατο η ακριβής θεσμική δυνατότητα της Εκκλησίας του δήμου; Επίσης πόσοι αλήθεια γνωρίζουν ότι από τότε υπήρχε θεσμός της ετήσιας επιχειροτονίας (αναθεώρησης) των νόμων-απόδειξη της εξέλιξης που είχε το δίκαιο στην αρχαία Αθήνα;

Για όλα αυτά μιλάει με τρόπο αναλυτικό και εμπεριστατωμένο στο άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του «Το δίκαιο και η απονομή του στην Αρχαία Αθήνα» ο Αρεοπαγίτης νομικός Αριστείδης Αλεξ. Πελεκάνος (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σάκουλα) όπου αναλαμβάνει να ξεκαθαρίσει όλα τα είδη απονομής δικαιοσύνης, να εξηγήσει ποια ακριβώς ήταν η αποστολή των νομοθετικών, οργανωτικών αλλά και εκτελεστικών οργάνων και φυσικά να ορίσει που ακριβώς έγκειται η σπουδαιότητα και το μεγαλείο του δικαικού συστήματος και συλλήβδην της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας καθώς, όπως καίρια επισημαίνει στο βιβλίο του, μετά το δεύτερο μισό του πέμπτου π.Χ. «οι Αθηναίοι πολίτες ήταν κύριοι της πολιτείας και πραγμάτωναν με πλήρη ελευθερία τη βούλησή τους είτε θεσπίζοντας νόμους ως μέλη της Εκκλησίας του δήμου είτε εφαρμόζοντας ως μέλη των ηλιαστικών δικαστηρίων τους νόμους που αυτοί είχαν θεσπίσει».

Κορυφαία, φυσικά, μορφή του αρχαίου δημοκρατικού πολιτεύματος ήταν ο νομοθέτης Σόλων, ο οποίος «θα προσάρμοζε τους νόμους του στα συμφέροντα των πολιτών, με τρόπο που να αντιλαμβάνονται όλο ότι θα είναι καλύτερα να τους τηρούν, παρά να τους παραβιάζουν», αν και ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν πως η αθηναική πολιτεία αναλαμβάνει πλέον να τιμωρεί η ίδια-χωρίς να επιτρέπει τη διαιώνιση του άγραφου νόμου της βεντέτας που επικρατούσε μέχρι τότε-οριστικά και αποκλειστικά με τη θέσπιση της νομοθεσίας του Δράκοντος, κάτι που επισημαίνει ο συγγραφέας.

Ήταν ωστόσο η νομοθεσία του Σόλωνος που κατάφερε να ενώσει τη νομοθεσία του Δράκοντος με το εξελιγμένο ποινικό δίκαιο της κλασικής περιόδου αφού κυρίαρχη πλέον είναι η πόλη να κρίνει-μέσω της εκκλησίας του δήμου- και να αποφασίζει για την ποινική καταστολή στο σύνολό της. Καίρια φυσικά και η παρουσία του Αρείου Πάγου που αναλάμβανε να δικάσει φόνους εκ προμελέτης και άλλες καίριες υποθέσεις της πολιτείας. Όντας το κυρίαρχο δικαστικό σώμα, μετά την Εκκλησία του Δήμου, και διαθέτοντας σχετική αυτονομία η Εκκλησία του Δήμου είχε από ένα σημείο και ύστερα, κατά δεύτερο μισό του τέταρτου αιώνα π.Χ. τη δυνατότητα «να λειτουργήσει ως δικαστήριο και να δικάσει η ίδια την εισαγγελία που είχε ασκηθεί ενώπιον της ή να την παραπέμψει σε ηλιαστικό δικαστήριο».

Ο συγγραφέας εξηγεί, μεταξύ άλλων, τι ακριβώς συνέβαινε με το αυτόφωρο για το οποίο επιλαμβάνονταν οι Ένδεκα καθώς απουσίαζε ο αστυνομικός θεσμός ενώ χρέη εκτελεστικών οργάνων τελούσαν οι «παραστάτες» (άτυποι βασανιστές) και άνθρωποι του δήμου. Επίσης υπήρχαν οι Αποδέκται, δηλαδή οι οικονομικοί αξιωματούχοι που ήταν αρμόδιοι για την είσπραξη ορισμένων δημοσίων εσόδων και δίκαζαν διαφορές από μισθώσεις όπως και οι Αγορανόμοι οι οποίοι αστυνόμευαν τις αγορές και οι Αστυνόμοι που είχαν δικαιοδοσία για αγορανομικού τύπου παραβάσεις. Πλήθος οι πληροφορίες και για άλλα κορυφαία όργανα καθώς και για τις άγνωστες δικαστικές διαδικασίες όπως παροχή έννομης προστασίας, ανάκριση κλπ.

Η αρετή, ωστόσο, του βιβλίου δεν έγκειται μόνο στο πλήθος των πληροφοριών που μας προσφέρει για τα άγνωστα, εν πολλοίς, όργανα και θεσμούς της αρχαίας αθηναικής δημοκρατίας αλλά στη βαθιά επισκόπηση που προσφέρει γύρω από την έννοια της δικαιοσύνης, την ισχύ του νόμου και τον ευρύτερο πολιτισμό που ενίσχυσε αυτό αυτόν τον συγκεκριμένο δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας.

Αναστοχαζόμενος πάνω στη μεγάλη αρετή της δημοκρατίας και φροντίζοντας, παρ'όλα αυτά να τονίσει και τις αδικίες που έγιναν στο όνομά της επικαλούμενος τον Θουκυδίδη και τον Αριστοτέλη ο κ. Πελεκάνος μας προσφέρει ένα επιστημονικό εγχειρίδιο και μια ουσιαστική έρευνα πάνω στον προορισμό και τη φύση της δημοκρατίας.

Και είναι απόλυτα εύστοχος και καίριος όταν τονίζει πως «Το αθηναϊκό δίκαιο, ουσιαστικό και δικονομικό, σε όλη τη διαχρονική εξέλιξή του τελούσε σε στενή συνάρτηση και αλληλεπίδραση με την αντίστοιχη εξέλιξη του πολιτεύματος από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι το τέλος της δημοκρατίας. Από την εποχή του Σόλωνος και με τις μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν, το δίκιο προσέλαβε ιδιαίτερα και ιστορικά πρωτότυπα χαρακτηριστικά, όπως η μη αυταρχικότητα, η διαδικαστική απλότητα και η καθολική προσβασιμότητα του για τους Αθηναίους πολίτες, προφορά να υπηρετούν το μέγιστο ιδανικό της ατομικής και δημοκρατικής ελευθερίας. Επιπλέον καθιέρωσε όλες σχεδόν τις σύγχρονες αρχές για τα δικαιώματα του κατηγορουμένου και του εναγομένου».

Ειδήσεις σήμερα

Τζένιφερ Λόπεζ: «Φωτιά» στα 51 της

«Καμάκι» στον Τραμπ: «Είστε πολύ όμορφος όταν χαμογελάτε» (βίντεο)

Δίκη Χρυσής Αυγής: Με... πρόβατα και παιδιά προσπαθούν να γλιτώσουν τη φυλακή οι Χρυσαυγίτες