Ξενοφών Κοντιάδης: Η περιπετειώδης ιστορία των επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821

Το νέο βιβλίο του Καθηγητή Ξενοφώντα Κοντιάδη γράφτηκε με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας. Δεν φιλοδοξεί να ξαναγράψει τη συνταγματική ιστορία της Επανάστασης, ούτε να σχολιάσει εξαντλητικά τις νομικές πτυχές των Συνταγμάτων του Αγώνα, αλλά επικεντρώνεται στους πολιτικούς συσχετισμούς και τις κοινωνικές συγκρούσεις που επηρέασαν καθοριστικά το περιεχόμενό τους.

Οι συγκλονιστικότερες στιγμές της Επανάστασης του 1821 είναι οι ηρωικές μάχες κατά του οθωμανικού στρατού, οι στρατηγικές κινήσεις και οι ανυπολόγιστες θυσίες των επαναστατημένων Ελλήνων. Όμως, συναρπαστικές είναι και οι διεργασίες κατά τη θέσπιση των Συνταγμάτων του Αγώνα.

              Μπορεί, πράγματι, να φαίνεται πιο υψηλόφρον να σταθεί κανείς στις λαμπερές στιγμές της επαναστατικής συνταγματογένεσης και στις θετικές όψεις των συνταγματικών κειμένων – στον δημοκρατικό και φιλελεύθερο χαρακτήρα τους, στην κατοχύρωση ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, στην υιοθέτηση της αντιπροσωπευτικής αρχής και της αρχής της διάκρισης των εξουσιών.
Όμως η σημασία και ο χαρακτήρας των Συνταγμάτων του Αγώνα, αλλά και η ίδια η Επανάσταση του 1821, φωτίζονται πλήρως μόνον αν αναδειχθούν ταυτόχρονα οι σκληρές συγκρούσεις, οι πολιτικές εντάσεις και οι πολεμικές συνθήκες μέσα στις οποίες θεσπίστηκαν. Η συνταγματική ιδεολογία της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας εκδιπλώνεται, άλλωστε, με τον πιο παραστατικό τρόπο στις διεργασίες κατά τη γέννησή τους.

                Πρόκριτοι κατά οπλαρχηγών, Ρουμελιώτες και Νησιώτες κατά Πελοποννησίων, αυτόχθονες εναντίον ετεροχθόνων, εκσυγχρονιστές εναντίον παραδοσιακών, ολιγαρχικοί κατά δημοκρατικών, λίγο αργότερα αγγλόφιλοι και ρωσόφιλοι κατά γαλλόφιλων ή ρωσόφιλοι κατά γαλλόφιλων και αγγλόφιλων, καποδιστριακοί κατά συνταγματικών, όλες αυτές οι διαιρέσεις αναπτύσσονται μέσα στα εννέα χρόνια του Αγώνα και σημαδεύουν τόσο την πορεία του όσο και τη συνταγματογένεση. Ωστόσο, οι διαιρέσεις των επαναστατημένων Ελλήνων και οι συγκρουσιακές συνθήκες κατά τη θέσπιση των Συνταγμάτων του Αγώνα αποτελούν τον μίτο για την κατανόησή τους χωρίς να αφαιρούν τίποτα από το μεγαλείο τους∙ αντιθέτως μάλιστα, φωτίζουν τη σημασία τους για την πολιτική και συνταγματική ιστορία της Ελλάδας και της Ευρώπης χωρίς καμία σκιά.

Ξενοφών Κοντιάδης, Η περιπετειώδης ιστορία των επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821 -Η θεμελιωτική στιγμή της ελληνικής πολιτείας (εκδ. Καστανιώτη, 2021, σελ. 208)