«Άνθρωπος 4.0»: Ένα βιβλίο για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση
Ο Δημήτρης Λακασάς μας μιλάει για το νέο του βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος
Ματίνα Νταλλαρή
Το βιβλίο «Άνθρωπος 4.0» του Δημήτρη Λακασά επιχειρεί να ρίξει φως στο φαινόμενο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αποτελεί την ιδανική επιλογή για όποιον επιθυμεί να διεισδύσει στα άδυτα των νέων τεχνολογιών και να δει την ανθρωπότητα υπό την επίδρασή τους.
Τι είναι όμως επιτέλους αυτή η 4η Βιομηχανική Επανάσταση; Αφορά τη βιομηχανία των ανεπτυγμένων χωρών ή μήπως μας αφορά όλους; Τα ερωτήματα που δημιουργεί η έλευση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης είναι πολλά και δύσκολα, η απάντηση όμως είναι απλή. Η σοφή διαχείριση της γνώσης θα αποτελέσει το σημείο-κλειδί στην επιτυχημένη εφαρμογή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ο άνθρωπος έχει φθάσει σε μια καμπή της εξελικτικής του πορείας και βρίσκεται για ακόμα μια φορά σε σταυροδρόμι, όπου καλείται να διαμορφώσει το μέλλον του.
Το βιβλίο Άνθρωπος 4.0 από τις εκδόσεις Κλειδάριθμοςεπιχειρεί μια διείσδυση στα άδυτα των νέων τεχνολογιών με μια απλή ματιά και με την ίδια ματιά βλέπει το μέλλον της ανθρωπότητας. Τάσσεται ξεκάθαρα και με επιχειρήματα υπέρ του ανθρώπου στο νέο δίλημμα «άνθρωπος ή μηχανή». Εν τέλει, θα επικρατήσει το φως ή το σκοτάδι στη νέα εποχή που έρχεται; Η μήπως αυτή η εποχή κιόλας ήρθε;
O συγγραφέας Δημήτρης Λακασάς μίλησε στο protothema.gr και μας εξήγησε αρχικά ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου Άνθρωπος 4.0.
Τα τελευταία χρόνια η σκέψη να γράψω ένα βιβλίο για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση τριγύριζε συνεχώς στο μυαλό μου. Ξέρετε, λόγω της επαγγελματικής μου ενασχόλησης παρακολουθώ συστηματικά τις τεχνολογικές εξελίξεις και πιστεύω πραγματικά στη δύναμη της τεχνολογίας. Θεωρώ ότι η σοφή διαχείριση της τεχνολογικής προόδου μπορεί να αποτελέσει βασικό συστατικό για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Ωστόσο, παρότι η σκέψη για το βιβλίο προϋπήρχε, οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές. Αφορμή για να γράψω το «Άνθρωπος 4.0» στάθηκε η κατακόρυφη άνοδος των ψηφιακών εκθέσεων, των τηλεδιασκέψεων, της τηλεργασίας και -φυσικά- της υποχρεωτικής καραντίνας που βιώσαμε με την εξάπλωση του κορωνοϊού το 2020. Μέσα σε αυτή τη δύσκολη για όλους μας συγκυρία και με την αρωγή πολλών φίλων, επιστημόνων και συνεργατών, κατάφερα να ολοκληρώσω το βιβλίο, το οποίο αποτελεί το απαύγασμα σκέψεων, συμπερασμάτων, μελέτης και εμπειρίας. Φυσικά, το ταξίδι μου στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση ξεκίνησε πολύ πιο νωρίς και συγκεκριμένα κάπου γύρω στο 2005 όταν επισκέφτηκα τη Σουηδία και διαπίστωσα την τεράστια επίδραση που θα έχει η ρομποτική στην παγκόσμια παραγωγή. Η εξάπλωση της πανδημίας όμως ήταν μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος για την εξέλιξη της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, καθώς πριν από αυτή είχαμε γραμμική ανάπτυξη της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης ενώ με το πέρας του COVID-19 θα έχουμε εκθετική ανάπτυξη. Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη να εντείνουμε τις προσπάθειές μας και να εντατικοποιήσουμε το δημόσιο διάλογο γύρω από την ορθή διαχείριση και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Υπάρχει εξοικείωση με την έννοια της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης;
Ο όρος «4η Βιομηχανική Επανάσταση» θεμελιώθηκε από τον Κλάους Σβαμπ, τον ιδρυτή του World Economic Forum, ο οποίος θέλοντας να τονίσει το μέγεθος της αλλαγής που επίκειται, είπε ότι η 4η Βιομηχανική Επανάσταση δεν αλλάζει το τι κάνουμε, αλλά το ποιοι είμαστε. Πράγματι, η 4η Βιομηχανική Επανάσταση θα αλλάξει τις συνθήκες της ζωής μας, τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και θα διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο στην παγκόσμια οικονομία. Γι’ αυτό άλλωστε αποτελεί και το επίκεντρο συζητήσεων και συνεδρίων σε διεθνές επίπεδο τα τελευταία χρόνια, κάτι που δεν ισχύει στη χώρα μας. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν υπάρχει εξοικείωση με την έννοια της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, το οποίο ευελπιστώ να αλλάξει στο προσεχές διάστημα. Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να έχει έναν ενεργό ρόλο στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, διότι η πληροφορική και η τεχνολογία εν γένει δημιουργεί αναπτυξιακές προοπτικές για χώρες με μικρές παραγωγικές δυνατότητες.
Είστε αισιόδοξος για το πώς θα πορευτεί η ανθρωπότητα σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες;
Είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος και πιστεύω πολύ στον ανθρώπινο παράγοντα. Μία γρήγορη αναδρομή στα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου αρκεί για να διαπιστώσουμε το πόσο ικανός, καινοτόμος και εφευρετικός είναι. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα θα έθετα την ιατρική επιστήμη, όπου ο άνθρωπος -με τη συνδρομή της τεχνολογίας- έχει καταφέρει, εκτός από το να θεραπεύει, να προλαμβάνει, να εντοπίζει και να αποτρέπει ασθένειες προτού προσβάλουν το ανθρώπινο σώμα, αλλά και να εξειδικεύει θεραπείες με βάση τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου. Με σύμμαχο την τεχνολογία πηγαίνουμε πλέον και ένα βήμα πιο πέρα. Η τεχνολογική πρόοδος δίνει τη δυνατότητα σε άτομα με μειωμένη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη να εξετάζονται και να τους παρέχεται θεραπεία. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν αρνητικές πτυχές της τεχνολογίας τις οποίες θα πρέπει να εξαλείψουμε θέτοντας κανόνες και ρυθμιστικά πλαίσια, ωστόσο, το γεγονός ότι υπάρχει και αρνητική πλευρά δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που μας παρέχει η τεχνολογία. Οφείλουμε να βάλουμε τον άνθρωπο στο επίκεντρο και με τη σοφή διαχείριση της γνώσης να αξιοποιήσουμε βέλτιστα την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Η Ελλάδα πού βρίσκεται σε αυτόν τον «χάρτη»;
Η Ελλάδα περιλαμβάνεται αυτή τη στιγμή σε μία ομάδα χωρών που δεν είναι σε θέση να πρωταγωνιστήσουν και να έχουν ενεργό ρόλο στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Οι μελέτες που αφορούν στην ενσωμάτωση της τεχνολογίας, αλλά και στο επίπεδο της έρευνας και της καινοτομίας, αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει πολλά για να θεωρείται ως ένα σύγχρονο τεχνολογικά κράτος. Παραδείγματος χάριν στον «Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπήςήμασταν στην 27η θέση από τις 28 χώρες, ενώ σύμφωνα με τη Eurostat, είμαστε η τελευταία χώρα σε ό,τι αφορά στο ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον κλάδο των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών με μόλις 2%. Είναι γεγονός ότι η χώρα μας δεν είχε μία σαφή ψηφιακή στρατηγική και αυτό είναι κρίμα διότι έχουμε τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά για να πραγματοποιήσουμε μία ψηφιακή στροφή. Χώρες με χαμηλές παραγωγικές δυνατότητες όπως η Ιρλανδία και η Ολλανδία το έκαναν πράξη με αποτέλεσμα να ωφεληθεί σημαντικά η οικονομία τους. Ένα άλλο επιτυχημένο παράδειγμα το οποίο θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε είναι η Εσθονία, η οποία αποτελεί την ψηφιακή πρωτεύουσα την Ευρώπης. Πρόκειται για την πιο φιλική χώρα για νεοφυείς επιχειρήσεις, την πρώτη χώρα σε καινοτόμες δράσεις, ενώ παράλληλα είναι πρωτοπόρα στην ψηφιοποίηση των κρατικών υπηρεσιών και στην κυβερνοασφάλεια, με το 5,9% του εργατικού της δυναμικού να απασχολείται στον κλάδο τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής. Όλα αυτά δεν έγιναν από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά αποτελούν το αποτέλεσμα της ψηφιακής στρατηγικής που διαμόρφωσε η Εσθονία πριν από 20 χρόνια. Πρέπει να μιμηθούμε τέτοια παραδείγματα και να αποκτήσουμε ψηφιακή στρατηγική, μέσω της οποίας θα καταφέρουμε να αναπτυχθούμε και να αντιμετωπίσουμε σημαντικές παθογένειες του παρελθόντος.
Υπήρχε κάτι που σας ταλαιπώρησε κατά τη συγγραφή του βιβλίου;
Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι μία απαιτητική και επίπονη διαδικασία, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική. Αναμφίβολα βιώσαμε δύσκολες καταστάσεις με την εξάπλωση του κορωνοϊού, αλλά όταν αγαπάς και πιστεύεις σε αυτό που κάνεις, τότε οι δυσκολίες ξεπερνιούνται. Στο ταξίδι αυτό δεν ήμουν μόνος· είχα την υποστήριξη και τη βοήθεια φίλων και συνεργατών, με τους οποίους αντάλλαξα σκέψεις, ιδέες και απόψεις και ταυτόχρονα έμαθα από αυτούς, όπως οι καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Στράτος Στυλιανίδης, Ιωάννης Βλαχάβας, Νίκος Πλέρος, Θοδωρής Καραπάντσιος και ο πρύτανης Νικόλαος Παπαϊωάννου, επιφανείς επιχειρηματίες όπως ο Γιώργος Κωνσταντόπουλος, ο Γιώργος Μυλωνάς και ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου, ο Δημήτρης Γούλιας, ο οποίος επιμελήθηκε το Άνθρωπος 4.0 και αποτέλεσε πολύτιμο συνεργάτη, και πολλοί ακόμη εξειδικευμένοι επιστήμονες που συνέβαλαν σε αυτό το βιβλίο.
Όπως είπε ο Αλμπέρ Καμύ το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δύο φορές, γι’ αυτό και έπεται συνέχεια. Δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά καθώς η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε από τον πρώτο μήνα κυκλοφορίας του βιβλίου.
Πόσο δύσκολο εγχείρημα είναι η σοφή διαχείριση της γνώσης τελικά; Και ποια εφόδια απαιτούνται για να κατακτήσουμε αυτό το «σκαλί»;
Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η σοφή διαχείριση της γνώσης είναι μία απλή διαδικασία, πόσο μάλλον όταν ο ρυθμός παραγωγής γνώσης από την επιστήμη είναι τόσο υψηλός. Αντίθετα, πρόκειται για ένα απαιτητικό εγχείρημα μακροπρόθεσμου ορίζοντα. Θα έλεγα ότι το απόφθεγμα του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμωφ που λέει ότι η πιο θλιβερή πλευρά της σύγχρονης ανθρώπινης ζωής είναι ότι η επιστήμη συλλέγει πιο γρήγορα γνώση απ’ ό,τι η κοινωνία σοφία, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Η σοφία στη διαχείριση της γνώσης είναι πολυεπίπεδη και πολύπλευρη και αφορά τόσο στο πώς χειριζόμαστε τις αναδυόμενες τεχνολογίες, όσο και στο πού, για πόσο και για τι. Η απάντηση στο τελευταίο πρέπει να είναι πάντα «για το καλό της ανθρωπότητας». Αν δεν είναι, τότε κάπου έχουμε κάνει λάθος. Σίγουρα τα ερωτηματικά είναι πολλά και οι κίνδυνοι ορατοί, αλλά είναι προτιμότερο κανείς να εκπαιδευτεί και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, από το να φοβάται αυτό που πρόκειται να επακολουθήσει. Το υψηλό IQ του ανθρώπου σε συνδυασμό με τα ψηφιακά εργαλεία, τον προικίζουν με απίστευτες δυνατότητες ώστε να ξεπεράσει εμπόδια, να αντιμετωπίσει νόσους, να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής, να υπερκεράσει οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις και να καλυτερεύσει όσο ποτέ την ανθρωπότητα.
«Το Άνθρωπος 4.0 μας βοηθά να αποκτήσουμε τη μεγάλη εικόνα για την τεχνολογική εξέλιξη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, και να γίνουμε περισσότερο προνοητικοί και προδραστικοί για τις μελλοντικές αλλαγές στην προσωπική και την επαγγελματική μας ζωή»Δημήτριος Μπουραντάς
«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι τεχνοανθρωπολογία –δηλαδή το πώς Λειτουργούν τα πράγματα για τους ανθρώπους. Πρέπει να ευχαριστήσω τον Δημήτρη που με το βιβλίο Άνθρωπος 4.0 με βοήθησε να έχω μια ολοκληρωμένη ματιά γύρω από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Μοιράζομαι κι εγώ την ίδια αισιοδοξία, ότι η τεχνολογία θα μας ελευθερώσει ώστε να εξελιχθούμε σε αυτό που ορίζει η μοναδική μας προέλευση. Το να είμαστε άνθρωποι»Peter Economides
Ποιος είναι ο συγγραφέας
Ο Δημήτριος Λακασάς γεννήθηκε στις 14 Απριλίου 1973 στον Κολινδρό Πιερίας. Είναι CEO της Olympia Electronics A.E. Το 2017 ανακηρύχτηκε «Καινοτόμος επιχειρηματίας της χρονιάς» στον διαγωνισμό της EY - ERNST & YOUNG. Έχει στο ενεργητικό του συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύσεις στον οικονομικό και επιχειρηματικό Τύπο. Έχει πτυχίο Οικονομικών και Marketing από το City College – University Of Sheffield και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (Μ.Β.Α.) στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από το University of Sheffield. Παράλληλα με την επιχειρηματική του δραστηριότητα, έχει διατελέσει:
Κλείσιμο
Πρόεδρος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ), 2010 έως 2014
Πρόεδρος της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας (ΑΖΚ), 2013 έως 2015
Μέλος Γενικού Συμβουλίου ΣΕΒ, 2004 έως 2019
Μέλος Δ.Σ. του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΕ), 1999 έως 2014
Ιδρυτής της δεξαμενής σκέψης Think Tank SEVE
Μέλος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΕΗΔΕ ΑΠΘ)
Με στόχο να φτάσουν τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα ακόμα και στην πιο απομακρυσμένη περιοχή του Αιγαίου πελάγους, η Κωτσόβολος ταξιδεύει με την Ομάδα Αιγαίου, κάνοντας REACT για έναν Καλύτερο Κόσμο.
