Η σειρά 33 1/3 και το «Βρώμικο Ψωμί» του Χριστόφορου Κάσδαγλη

Η μουσική βιβλιογραφία στην ελληνική γλώσσα δεν είναι ιδιαιτέρως πλούσια. Να όμως που καλλιτεχνικά μεγέθη όπως τα ονόματα που προαναφέρθηκαν, έρχονται να μετρηθούν και να ζυγιστούν, στο πλαίσιο ενός μεγαλόπνοου σχεδίου που φιλοδοξεί να καλύψει σημαντικό μέρος αυτού του κενού.

Τον περασμένο μήνα οι Εκδόσεις Οξύ εγκαινίασαν την ελληνική εκδοχή της διεθνούς σειράς 33 1/3. Πρόκειται για τη γνωστή αμερικανική σειρά με βιβλία που το κάθε ένα απ’ αυτά είναι αφιερωμένο σε έναν εμβληματικό δίσκο, με έμφαση στο ροκ. Ξεκίνησε το 2003, αγκαλιάστηκε από τους μουσικόφιλους και αριθμεί ήδη 171 τίτλους, που αντιστοιχούν σε 171 σημαντικά μουσικά άλμπουμ. Τα κείμενα είναι γραμμένα από έγκυρους συγγραφείς και δημοσιογράφους που ο καθένας τους επιλέγει να περιγράψει μια ιστορία για τον αγαπημένο του δίσκο με το δικό του στυλ, με στόχο να φτιάξει ένα βιβλίο αντάξιο του δίσκου. 

Η ελληνική σειρά αντλεί απ’ αυτή τη μεγάλη δεξαμενή, ενώ παράλληλα εμπλουτίζει τις διεθνείς επιλογές της με πρωτότυπα βιβλία για σημαντικά ελληνικά άλμπουμ. Ήδη στα πρώτα 13 βιβλία της σειράς, που βρίσκονται ήδη στα βιβλιοπωλεία, περιλαμβάνονται οι τίτλοι «Μάνος Χατζιδάκις: Μεγάλος Ερωτικός» του Αλέξη Βάκη και «Διονύσης Σαββόπουλος: Βρώμικο Ψωμί» του Χριστόφορου Κάσδαγλη.

Το βιβλίο για το «Βρώμικο Ψωμί» αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα του κόνσεπτ. Ο Μάκης Μηλάτος, συντονιστής της ελληνικής σειράς, πρότεινε τη συγγραφή του στον συγγραφέα Χριστόφορο Κάσδαγλη, ποντάροντας μάλλον στον συνδυασμό ντοκιμαντερίστικης ακρίβειας με έντονα στοιχεία βιωματικής λογοτεχνικής γραφής που χαρακτηρίζει το στυλ του.

Ο συγγραφέας του βιβλίου μπορεί να μην είναι, όπως παραδέχεται ο ίδιος, ειδικός περί τα μουσικά, υπήρξε όμως -παρά το νεαρόν της ηλικίας του- κοινωνός της γέννησης του δίσκου όντας σκληροπυρηνικός σαββοπουλικός – έστω με ημερομηνία λήξεως.

Το βιβλίο αποτελεί μια υποδειγματική σπουδή στον κομβικό αυτό δίσκο του Σαββόπουλου, με τον οποίο ο τραγουδοποιός κορυφώνει τη στροφή του στον ηλεκτρικό ήχο και ολοκληρώνει την ιδέα του «βαλκανικού ροκ». Όπως έγραψε στο protagon.gr o Κώστας Γιαννακίδης, το βιβλίο «δεν μας καλεί απλώς σε μια εξαντλητική περιήγηση μέσα στο ‘Βρώμικο Ψωμί’. Δεν μας παίρνει, δηλαδή, από το χέρι για να μας ξεναγήσει σε κάθε χαρακιά του δίσκου που κυκλοφόρησε το 1972, μέσα στη χούντα, υπό καθεστώς λογοκρισίας. Το κάνει, φυσικά, αυτό. Παίρνει τα κομμάτια και τα βάζει πάνω στον πάγκο του εργαστηρίου, τα ξεψαχνίζει νότα προς νότα, τα αναλύει τεχνικά (με τη συνδρομή ειδικών), μας βάζει να ακούσουμε μέχρι και το κούρδισμα των οργάνων στο στούντιο. Ναι, ασφαλώς, ο Κάσδαγλης περιγράφει καταπληκτικά την εποχή και το πανόραμα των γεγονότων με έναν ευρηματικό τρόπο. Ο ίδιος τότε είναι 14 ετών, σε μια ηλικία που οι κεραίες ανοίγουν. Και ο Σαββόπουλος καλεί νεκροζώντανους στο Κύτταρο, διαδραματίζονται σκηνές ροκ, είναι ένας φάρος στην καταχνιά…».

Το βιβλίο περιλαμβάνει μια αναπαράσταση του κλίματος της εποχής, μέσα στην οποία αναδεικνύονται οι δύο μυθικοί τόποι, το Κύτταρο και το Ροντέο, όπου σφυρηλατήθηκε το σαββοπουλικό κοινό. Αναζητεί κρυφές ή και άγνωστες λεπτομέρειες από την προϊστορία και την ιστορία του άλμπουμ. Το αναλύει μουσικά, με τη βοήθεια του frontman του συγκροτήματος Last Drive, Alex K, και του μουσικού Γιάννη -Μπαχ- Σπυρόπουλου, ο οποίος συμμετείχε στην εποποιία του δίσκου, και στιχουργικά, χρησιμοποιώντας γραπτές και προφορικές πηγές και ποικίλα ερμηνευτικά εργαλεία. Παρουσιάζει τη δημιουργική καμπύλη του Διονύση Σαββόπουλου και τοποθετεί μέσα σ’ αυτήν το συγκεκριμένο έργο. 

Ο Γιαννακίδης υποστηρίζει ότι ο συγγραφέας κατά βάθος επιχειρεί να χρησιμοποιήσει ως εργαλείο το «Βρώμικο Ψωμί» για να αποδομήσει τον Σαββόπουλο. Ο ίδιος ο Κάσδαγλης, χωρίς να κρύβει τη σταδιακή μετάλλαξη των συναισθημάτων του, αντιτείνει ότι θέμα του βιβλίου ήταν ο δίσκος και όχι ο δημιουργός του, γεγονός που τον οδήγησε στην επιλογή να θέσει σε δεύτερο πλάνο τις όποιες αντιπαλότητες και να ζουμάρει στο μεγαλείο του συγκεκριμένου έργου.

Μπορεί τελικά  και οι δύο να έχουν κατά κάποιον τρόπο δίκιο, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις πρώτες εντυπώσεις, το βιβλίο φαίνεται να κινεί το ενδιαφέρον τόσο των ακραιφνών σαββοπουλικών όσο και των αυστηρών επικριτών της μεταγενέστερης πορείας του.