71η ΔΕΒ Φρανκφούρτης: Αυλαία με επιτυχία για το ελληνικό βιβλίο

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε την Κυριακή 20 Οκτωβρίου το ταξίδι του ελληνικού βιβλίου στην 71η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, τη σημαντικότερη διεθνή έκθεση βιβλίου σε όλο τον κόσμο, η οποία ξεκίνησε στις 16 Οκτωβρίου στο εκθεσιακό κέντρο Messe Frankfurt, με κεντρικό σύνθημα «Δημιούργησε την επανάστασή σου» και τιμώμενη χώρα τη Νορβηγία. Ο συγγραφέας Νίκος Χρυσός, του οποίου το δεύτερο μυθιστόρημα με τίτλο «Καινούρια μέρα» (εκδ. Καστανιώτη) τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2019 (European Union Prize for Literature), ήταν ο επίσημος προσκεκλημένος της ελληνικής συμμετοχής, που διοργανώθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες και το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στη Φρανκφούρτη.

Πλήθος κόσμου και θετικά σχόλια συγκέντρωσαν οι συνολικά έξι εκδηλώσεις, οι οποίες φέτος διοργανώθηκαν τόσο στο Ελληνικό Περίπτερο (E131-Hall 5.1) όσο και εκτός του εκθεσιακού χώρου, στο βιβλιοπωλείο Weltenleser. Εκεί πραγματοποιήθηκε μια συζήτηση για την ελληνική αστυνομική λογοτεχνία και την παρουσία της στη Γερμανία, με την ευκαιρία μιας νέας έκδοσης ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας στα γερμανικά («Hellas Noir», Edition Romiosini 2019), την οποία επιμελήθηκε ο συγγραφέας Κώστας Θ. Καλφόπουλος.

Επιπλέον, η επιτυχημένη συνεργασία με τους γερμανικούς φορείς και η ενδυνάμωση της ελληνικής παρουσίας στην έκθεση της Φρανκφούρτης τα προηγούμενα χρόνια συνέβαλαν στη διεύρυνση των σχέσεων των δύο χωρών στον τομέα του βιβλίου, οδηγώντας σε μία σημαντική συμφωνία: ότι στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης την άνοιξη του 2020, τιμώμενη θα είναι η γερμανόφωνη λογοτεχνία, ενώ τη συμμετοχή της Γερμανίας, αλλά και άλλων γερμανόφωνων χωρών, όπως της Αυστρίας κ.ά., θα διοργανώσει η ίδια η έκθεση της Φρανκφούρτης, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε.

Στο πλαίσιο αυτό, η Bärbel Becker, διευθύντρια Διεθνών Προγραμμάτων της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης, μαζί με την Niki Théron, συντονίστρια Διεθνών Προγραμμάτων, πραγματοποίησε συνάντηση εργασίας με στελέχη της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ), αλλά και τους Έλληνες εκδότες που συμμετείχαν φέτος στη ΔΕΒ Φρανκφούρτης, κατά την οποία τέθηκαν προς περαιτέρω επεξεργασία οι οργανωτικοί άξονες της ΔΕΒΘ του 2020, οι οποίοι θα δώσουν έμφαση τόσο στην παρουσία Γερμανόφωνων συγγραφέων, εκδοτών και λογοτεχνικών πρακτόρων, όσο και στο «επαγγελματικό» κομμάτι της διοργάνωσης με στόχο τη στενότερη γνωριμία, τη δικτύωση και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, λ.χ. με σεμινάρια, ημερίδες και επαγγελματικά εργαστήρια.

Στη φετινή ΔΕΒ Φρανκφούρτης, με δική τους βιβλιοθήκη στο Ελληνικό Περίπτερο (E131-Hall 5.1) συμμετείχαν 20 εκδότες (Άγρα, Αιώρα, Διάπλους, Ελκυστής, Εστία, Ίκαρος, Καστανιώτης, Κόκκινη Κλωστή Δεμένη, Μέλισσα, Μεταίχμιο, Μίνωας, Volatilium/Νεφέλη, Οσελότος, Παπαδόπουλος, Πατάκης, Συμπαντικές Διαδρομές, Ψυχογιός, DOLCE, Romiosini/Κέντρο Νέου Ελληνισμού-CeMoG, University Studio Press), αλλά και τα πρακτορεία πνευματικών δικαιωμάτων Ersilia και Iris, ενώ κι άλλοι εκδότες έδωσαν αυτόνομα το παρών, όπως οι Εκδόσεις Ποταμός και οι Εκδόσεις Τόπος, συμβάλλοντας όλοι ενεργά στη δυναμική παρουσία του ελληνικού βιβλίου εκτός συνόρων.

Στο Ελληνικό Περίπτερο συμμετείχαν επίσης με το δικό τους ενημερωτικό υλικό και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού καθώς και η 17η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (που θα πραγματοποιηθεί στις 7 με 10 Μαΐου 2020). Ειδικότερα, η Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Γραμματείας Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠΠΟ, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, ηχογράφησαν στα αγγλικά και γερμανικά απαγγελίες επιλεγμένων διηγημάτων Ελλήνων λογοτεχνών αλλά και ποιημάτων βραβευμένων με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, τις οποίες οι επισκέπτες είχαν την δυνατότητα να ακούσουν σαρώνοντας τους ειδικούς QR κωδικούς από το έντυπο υλικό που τοιχοκολλήθηκε σε κεντρικά σημεία του Ελληνικού Περιπτέρου.

Μερικά χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τις εκδηλώσεις

Τρεις τιμητικές διακρίσεις και «Ελληνική γιορτή»
Την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε απονομή τιμητικών διακρίσεων από σωματεία Ελλήνων εκδοτών σε τρεις εξέχουσες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής εκδοτικής βιομηχανίας, που κατά τα τελευταία χρόνια συνεργάστηκαν στενά και υποστήριξαν ένθερμα τον επαγγελματικό χώρο των εκδόσεων βιβλίου στην Ελλάδα, συμβάλλοντας με την ανταλλαγή τεχνογνωσίας αλλά και την προσωπική τους εμπλοκή, στη θετική δρομολόγηση καίριων θεσμικών ζητημάτων της ελληνικής εκδοτικής βιομηχανίας, όπως, ανάμεσα στα άλλα, στην επαναφορά της ενιαίας τιμής βιβλίου, στις εξελίξεις στον τομέα των πνευματικών δικαιωμάτων, στο διάλογο γύρω από την ενδυνάμωση των σχολικών βιβλιοθηκών, στην υποστήριξη της ανάδειξης της Αθήνας σε Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου το 2018 κ.ά.

Συγκεκριμένα, τιμητικές διακρίσεις απένειμαν: ο Γεώργιος Πασχαλίδης (εκδ. Πασχαλίδη), πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου, στον Henrique Mota, ιδρυτή της Principia Editora και τ. πρόεδρο της Federation of European Publishers (FEP), η Πόλα Καπόλα (εκδ. Νήσος), πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών, στον Pierre Dutilleul, τ. πρόεδρο της Federation of European Publishers (FEP)] και γενικό διευθυντή της γαλλικής ένωσης εκδοτών Syndicat National de l’ Edition (SNE) και ο Νίκος Αργύρης (εκδ. Ίκαρος), εκ μέρους της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου, στον Michiel Kolman, τ. πρόεδρο της International Publishers Association (IPA) και αντιπρόεδρο της Elsevier.

Στον ίδιο χώρο, ακολούθησε και η επίσημη έναρξη της ελληνικής συμμετοχής με την εκδήλωση «Η ελληνική γιορτή», όπου παράγοντες του βιβλίου είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν στο χώρο του περιπτέρου τους Έλληνες εκδότες, πράκτορες και συγγραφείς, να πληροφορηθούν για τις νέες ελληνικές κυκλοφορίες και τις εκδοτικές εξελίξεις αλλά και να γευτούν ελληνικά προϊόντα και κρασιά με την υποστήριξη των εταιρειών Corfu Foods GmbH & Co. και Exis.

Η ελληνική «Καινούργια Μέρα» στη Φρανκφούρτη
Την Παρασκευή 18 Οκτωβρίου, το κοινό είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον συγγραφέα Νίκο Χρυσό, του οποίου το δεύτερο μυθιστόρημα με τίτλο «Καινούρια μέρα» (εκδ. Καστανιώτη) τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2019 (European Union Prize for Literature), σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο ελληνικό περίπτερο, όπου ο συγγραφέας συνομίλησε με τον συγγραφέα Κώστα Θ. Καλφόπουλο και τη μεταφράστρια και διευθύντρια του δίγλωσσου, ελληνογερμανικού λογοτεχνικού μπλογκ diablog.eu, Michaela Prinzinger.

Τη συζήτηση συντόνισε ο διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης Μανώλης Πιμπλής, ο οποίος αναφέρθηκε στον Νίκο Χρυσό ως μια σημαντική συγγραφική φωνή της νεότερης γενιάς. Για την Καινούργια Μέρα», αρχικά μίλησε ο συγγραφέας Κώστας Θ. Καλφόπουλος χαρακτηρίζοντάς την ένα «σύνθετο και δύσκολο βιβλίο», ένα μυθιστόρημα μυθικό, επικό και βιβλικό, που δημιουργεί τη δική του δυστοπική αφηγηματική χώρα, σαν μια σύγχρονη εκδοχή του «Κουρδιστού πορτοκαλιού» του Άντονι Μπέρτζες, με πρωταγωνιστές άστεγους ήρωες/αντι-ήρωες.

Ο συγγραφέας Νίκος Χρυσός, απαντώντας σε ερωτήσεις τόσο του Κώστα Θ. Καλφόπουλου όσο και της Michaela Prinzinger αλλά και του κοινού, είπε ότι η συγγραφή του βιβλίου του διάρκεσε οκτώ χρόνια, έπειτα από εκτεταμένη έρευνα στη σχετική αρθρογραφία αλλά και με προσωπικές επαφές με άστεγους ανθρώπους, πως ανάμεσα στα άλλα είχε σαν σημείο αναφοράς την Καινή Διαθήκη ως ένα «επιτυχημένο ιστορικό αφήγημα και όχι από θρησκευτική άποψη», ότι οδηγήθηκε στην επιλογή των αστέγων ως πρωταγωνιστών καθώς η ακραία, γεμάτη ένταση ζωή τους συστήνει ένα προνομιακό πεδίο εξέτασης της ανθρώπινης φύσης, αλλά και γιατί από πολιτική σκοπιά, η ίδια η ύπαρξή τους αποτελεί μια ζωντανή απόδειξη της τραγικής αποτυχίας του δυτικού τρόπου ζωής, καταλήγοντας πως βαθύτερη επιθυμία του ήταν να μπορέσει να μοιραστεί με τους αναγνώστες τη χαρά που βιώνει και ο ίδιος ως συστηματικός αναγνώστης της λογοτεχνίας. Σε ερώτηση δε, εάν η «Καινούργια Μέρα» απηχεί την εποχή της Κρίσης στην Ελλάδα, δήλωσε ότι αφενός στο έργο του δεν κατονομάζεται η χώρα κι αφετέρου ότι ξεκίνησε να το γράφει πριν από την οικονομική κρίση, και πως έτσι κι αλλιώς κάθε συγγραφέας μοιραία κουβαλάει την εποχή του την οποία αποτυπώνει έως ένα βαθμό και στα γραπτά του.

Τέλος, αμέσως μετά ο Νίκος Χρυσός συμμετείχε και σε μια δεύτερη εκδήλωση αφιερωμένη στο Βραβείο Λογοτεχνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) στο Frankfurt Pavilion-Agora, στο αίθριο του εκθεσιακού χώρου, όπου συνομίλησε με άλλους δύο από τους συνολικά 14 βραβευθέντες συγγραφείς του EUPL, τον Beqa Adamashvili από τη Γεωργία και την Georgia Haska Shyyan από την Ουκρανία.

«Ελπιδοφόρα η προοπτική» του ελληνικού νουάρ και στη Γερμανία

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 19 Οκτωβρίου, εκτός των χώρων της έκθεσης, στο βιβλιοπωλείο Weltenleser, παρουσιάστηκε η νέα ανθολογία ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Romiosini, «Hellas Noir» (2019), από τον επιμελητή της έκδοσης Κώστα Θ. Καλφόπουλο και τον μεταφραστή της στα γερμανικά Ουλφ-Ντίτερ Κλεμ, ενώ τη συζήτηση διηύθυνε ο Κώστας Κοσμάς, συντονιστής του Κέντρου Νέου Ελληνισμού (CeMoG) και υπεύθυνος των Εκδόσεων Romiosini, που είχε και την οργανωτική επιμέλεια της βραδιάς.

Αυτή η ανθολογία, όπως ανέφερε ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος, επιχειρεί κυρίως να κάνει γνωστή τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στο γερμανικό αναγνωστικό κοινό με διηγήματα συγγραφέων όπως οι Ανδρέας Αποστολίδης, Βασίλης Δανέλλης, Φίλιππος Φιλίππου, Νεοκλής Γαλανόπουλος, Ιερώνυμος Λύκαρης, Τεύκρος Μιχαηλίδης, Γιάννης Ράγκος και ο ίδιος ο επιμελητής της έκδοσης. Επίσης, το «Hellas Noir» αφενός αποτίνει τιμή στους «ιδρυτές» της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας Γιάννη Μαρή και Πέτρο Μάρκαρη, ο οποίος και προλογίζει την έκδοση, και αφετέρου παρουσιάζει τις τάσεις του είδους και την εξέλιξη που ακολούθησε στον 21ο αιώνα. Εξάλλου, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Πέτρος Μάρκαρης στον πρόλογό του, σε αυτή την ποικιλία γραφής και θεμάτων διαφαίνεται «μια ελπιδοφόρα προοπτική» για το μέλλον της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας.

Στη συνέχεια, οι ομιλητές διάβασαν αποσπάσματα από το βιβλίο τόσο στα γερμανικά όσο και στα ελληνικά, ενώ μέσα από τη συζήτηση, ανάμεσα στα άλλα, αναδείχθηκαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας όπως αυτή αποτυπώνεται στην παρούσα ανθολογία. Ενδεικτικά, αναφέρθηκε η καθοριστική παρουσία της βίας η οποία, στα αστυνομικά λογοτεχνήματα ειδικότερα και σε αντίθεση με άλλα είδη καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως, λ.χ. τα αντίστοιχα αστυνομικά κινηματογραφικά έργα, εμφανίζεται ως εγγενής. Επίσης, σχολιάστηκε το συνήθως αρνητικό πρόσημο της αστυνομικής παρουσίας, η οποία κατέχει έναν μάλλον περιφερειακό ρόλο στην πλοκή, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις, τη λύση καλούνται να δώσουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές. Τέλος, στη διάρκεια της συζήτησης σημειώθηκε ότι στα εν λόγω διηγήματα κυριαρχεί μια άτυπη «γυναικοκτονία», αφού τα θύματα είναι συνήθως γυναίκες, ενώ το αντρικό φύλο μοιάζει να «μονοπωλεί» τον κύριο πρωταγωνιστικό ρόλο.

Επιπλέον, αξίζει να τονιστεί η δυναμική παρουσία ενός πολυάριθμου γερμανόφωνου κοινού το οποίο όχι μόνο γέμισε ασφυκτικά το φιλόξενο χώρο του βιβλιοπωλείου Weltenleser συμμετέχοντας ενεργά στη συζήτηση, αλλά και εξάντλησε το σύνολο των διαθέσιμων αντιτύπων της ανθολογίας, αγοράζοντας επιπλέον και άλλα μεταφρασμένα στα γερμανικά έργα γνωστών Ελλήνων συγγραφέων, όπως του Θανάση Βαλτινού και του Στρατή Δούκα.

Αρχαία τέρατα και βραβευμένα… κβάντα
Από τις πιο επιτυχημένες εκδηλώσεις της ελληνικής συμμετοχής στη φετινή ΔΕΒ Φρανκφούρτης ήταν και η διπλή παρουσίαση των έργων του συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλου, ο οποίος το Σάββατο 19 Οκτωβρίου, μύησε και τους μικρότερους σε ηλικία αναγνώστες μαζί με τις οικογένειές τους σε… ιστορίες τεράτων, μέσα από τη νέα σειρά παιδικών βιβλίων με θέμα τα τέρατα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, όπως τη Μέδουσα, τον Μινώταυρο και τον Γρύπα, με μια θεατροποιημένη παρουσίαση με τη βοήθεια και της υπεύθυνης των εκδ. Μέλισσα, Άννης Ραγιά, που περιελάμβανε και εκπαιδευτικό παιχνίδι με τη συνδρομή ευφάνταστων μασκών τεράτων, ενώ την επόμενη μέρα, Κυριακή 20 Οκτωβρίου, ο συγγραφέας συνεπήρε με τον δικό του μοναδικό τρόπο τους πολυάριθμους μαθητές του ευρωπαϊκού και του ελληνικού σχολείου Φρανκφούρτης σε μια διαδραστική παρουσίαση του βραβευμένου βιβλίου του «Θωμάς Q.Bit: ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου» των εκδ. Πατάκη (Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου 2018).