«Καρπός»: Τα παιδιά μαθαίνουν την έκφραση μέσα από τη γλώσσα του κινηματογράφου
Από το Σεπτέμβριο ξεκινούν τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα
Βασιλική Χρυσοστομίδου
Η οπτικοακουστική εκπαίδευση ως μέσο έκφρασης για τα παιδιά, καλλιεργεί τις δεξιότητές τους. Μουσική επένδυση ταινίας, συγγραφή σεναρίου, τηλεοπτικό ρεπορτάζ, animation, παραγωγή ταινιών μικρού μήκους: μερικά μόνο από τα θέματα των πολυάριθμων σεμιναρίων, που απευθύνονται κυρίως σε ηλικίες 6-18 ετών και λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διοργανώνονται από το Κέντρο Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας, ‘Καρπός’. Το Σεπτέμβριο, λίγο πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ξεκινούν οι νέες δράσεις.
Κινηματογραφική παιδεία – η δύναμη της έκφρασης
Η γλώσσα της εικόνας και του ήχου είναι ένα εργαλείο έκφρασης για όλους - πολύ περισσότερο για τα παιδιά. Συνδυάζει την αυστηρή δομή, που υπαγορεύουν οι κανόνες λειτουργίας της με το χάρισμα της ελεύθερης ‘κατάθεσης’ των σκέψεων και των συναισθημάτων.
«Η εκφραστική δύναμη της εικόνας και του ήχου είναι το ‘χάρισμα’ του κινηματογράφου», τα πρώτα λόγια της κ. Μαρίας Λεωνίδα, σκηνοθέτιδας ειδικευμένης στα ντοκιμαντέρ, διευθύντριας και υπεύθυνης εκπαιδευτικών προγραμμάτων του ‘Καρπού’, κέντρου εκπαίδευσης οπτικοακουστικών μέσων (https://karposontheweb.org/), όπου τρέχουν προγράμματα για μαθητές – είτε σε σχολικές ομάδες, είτε μεμονωμένα - αλλά και ενηλίκους.
Ένα απόσπασμα διηγήματος μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εικόνα. Η φιλία, οι σχέσεις στην οικογένεια ή το περιβάλλον – από τα πιο προσφιλή θέματα των παιδιών – μετουσιώνονται σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ ή ταινία μικρού μήκους. Προγράμματα κινηματογραφικής παιδείας στο πλαίσιο της μη τυπικής μάθησης, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, που μπορούν, όμως, να ενσωματωθούν στο σχολικό πρόγραμμα. Σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, το αποτέλεσμα δικαιώνει τους συμμετέχοντες και τα οφέλη είναι πολλαπλά.
Glomex Player(, )
Κλείσιμο
«Ο κινηματογράφος με τη λογοτεχνία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα - αμφότερα βασίζονται στη ‘γλώσσα’. Διαβάζοντας ένα διήγημα, κάλλιστα μπορούμε να το φανταστούμε σε ταινία. Μεταξύ άλλων, στον Καρπό, μετατρέπουμε κείμενα σε εικόνες στο πλαίσιο του αντίστοιχου προγράμματος. Συνεργαζόμαστε με εκπαιδευτικούς, επειδή τα οπτικοακουστικά εργαστήρια του Καρπού εύκολα ‘κουμπώνουν’ επάνω σε πολλά μαθήματα, συνδέονται με τη διδασκόμενη ύλη. Ο δάσκαλος, ο φιλόλογος της ελληνικής αλλά και της αγγλικής ή της γαλλικής, αξιοποιούν τα κινηματογραφικά εργαστήρια, καθώς διαπιστώνουν πως βοηθούν στη συγκρότηση σκέψης, τη διαμόρφωση κειμένου και αφήγησης. Ιστορία, Κοινωνιολογία, Περιβαλλοντική Αγωγή, είναι, επίσης, μαθήματα, που μπορούν να συνδυαστούν με τα εργαστήρια του Καρπού.
Μέσα από ένα κινηματογραφικό εργαστήριο, τα παιδιά ‘διαπραγματεύονται’ θεματικές, που τα αφορούν άμεσα, όπως η φιλία, ο ελεύθερος χρόνος ή οι σχέσεις με τους γονείς. Τα προγράμματα απευθύνονται σε διαφορετικές ηλικίες, από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο – είναι κομμάτι της φιλοσοφίας μας, να προσαρμόζουμε τη γλώσσα και τον τρόπο εκμάθησης ανάλογα με το ηλικιακό επίπεδο των συμμετεχόντων χωρίς να αλλάζει η ουσία της προσέγγισης», εξηγεί η κ.Λεωνίδα, ενώ υπογραμμίζει πως «τα παιδιά απολαμβάνουν την ομαδοσυνεργατική εμπειρία: παίρνουν πρωτοβουλίες, λειτουργούν μέσα σε σύνολα, υλοποιούν το στόχο τους με βιωματικό τρόπο – δεν μένουν στη θεωρία. Μία άλλη θετική πτυχή, το γεγονός ότι μαθητές, οι οποίοι δεν είναι οι κλασικοί ‘αριστούχοι’, βγαίνουν μπροστά. Έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν δεξιότητες, οι οποίες ίσως δεν αναδεικνύονται εύκολα στο σχολείο με αποτέλεσμα να τονώνεται η αυτοεκτίμησή τους».
Η πορεία του κέντρου κινηματογραφικής εκπαίδευσης – Τα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα προγράμματα
Στα 15 χρόνια της διαδρομής του Καρπού, τα προγράμματα ‘βγαίνουν’ και εκτός Ελλάδας: στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Πολωνία, χωρίς να διαφοροποιείται η θεματολογία.
Οι δράσεις είναι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Οι πρώτες, είναι εργαστήρια μικρής διάρκειας – δύο ή τεσσάρων ωρών. Οι δεύτερες, ‘τρέχουν’ από έξι έως 20 ώρες, ανάλογα με το περιεχόμενο.
«Η ηχητική επένδυση μίας ταινίας, το λεγόμενο ‘sound design’, προκειμένου τα παιδιά να αντιληφθούν την αξία του ήχου, τη μαγεία και τα συναισθήματα που προστίθενται στην κινηματογραφική εμπειρία από τον ήχο, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στο εργαστήριο τηλεοπτικού ρεπορτάζ, οι συμμετέχοντες μαθαίνουν τους δημοσιογραφικούς κώδικες, τι σημαίνει ‘ανοιχτές’ και ‘κλειστές’ ερωτήσεις αλλά και τη λειτουργία ενός τηλεοπτικού συνεργείου. Ενώ η μεθοδολογία των προγραμμάτων είναι η ίδια, εκείνο που αλλάζει είναι η θεματολογία: για τα μικρότερα παιδιά, θα καταπιαστούμε με ένα θέμα πιο οικείο, όπως τα χόμπι τους.
Στο γυμνάσιο και το λύκειο, μπορούμε να στραφούμε και σε κοινωνιολογικά αντικείμενα, όπως ο ελεύθερος χρόνος, η σχέση με τα media ή το περιβάλλον», εξηγεί η διευθύντρια του Καρπού και προσθέτει: «Συχνά, οι εκπαιδευτικοί μας ζητούν βοήθεια για την υλοποίηση της ιδέας τους, καθώς στερούνται της σχετικής τεχνογνωσίας. Τους υποστηρίζουμε στην οπτικοποίηση της δουλειάς τους, προκειμένου να της δώσουν μία διαφορετική φόρμα. Όπως, για παράδειγμα, στη συγγραφή σεναρίου: ένα σχολείο ετοίμαζε ταινία για την κατοχή και πως βίωσαν τα γεγονότα οι εβραίοι. Ή ένα άλλο, δούλευε επάνω στους 17 στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης. Μία εικαστικός, η οποία δούλευε στην τάξη ένα θέμα για τους μοντερνιστές, ήθελε να μετατρέψει τις εργασίες σε animation. Φιλόλογοι αξιοποιούν το εργαστήριο ‘Κινηματογράφος και Λογοτεχνία’, προκειμένου να μεταφέρουν σε εικόνα ένα λογοτεχνικό κείμενο».
Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα δημιουργίας πεντάλεπτων ταινιών μικρού μήκους, ήταν ένα τρίμηνος σεμιναριακός κύκλος με θέμα την ταυτότητα των εφήβων, που έτρεξε παράλληλα σε 15 σχολεία της Ανατολικής Αττικής. Σε έναν άλλο κύκλο, σχολεία απ’όλη την Ελλάδα, παρακολουθούσαν τις ταινίες των συνομηλίκων τους, έγραφαν κριτική και ψήφιζαν. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, ακόμη, τα θεματικά εργαστήρια, τα οποία συνδυάζουν τις νέες τεχνολογίες με τα οπτικοακουστικά: QR codes, εφαρμογές Google, κατασκευές με animation, επαυξημένη πραγματικότητα (VR - Virtual Reality), εφαρμογές με tablet και πειραματισμούς μεταξύ εικόνας και ψηφιακών εφαρμογών», αναφέρει η κ.Λεωνίδα σχετικά με τα μεγαλύτερης διάρκειας προγράμματα.
Τα εργαστήρια κινηματογραφικής παιδείας πραγματοποιούνται από τον Καρπό είτε στο ίδιο το σχολείο, είτε σε άλλους χώρους, όπως το Ίδρυμα Κακογιάννη. Σύμφωνα με την υπεύθυνη των προγραμμάτων, «επιδεικνύουμε προσαρμοστικότητα: φροντίζουμε πάντα να έχουμε μία ευκίνητη ομάδα με ευέλικτο εξοπλισμό, που μπορεί να στηθεί σε κάθε τάξη. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά μαθαίνουν και αλληλεπιδρούν». Σχετικά με την αναμενόμενη ψηφιοποίηση των σχολείων, η ύπαρξη διαδραστικών πινάκων οπωσδήποτε υποστηρίζει τη δράση του Καρπού: «Μας διευκολύνει, καθώς δεν χρειάζεται να κουβαλάμε προτζέκτορα για τις προβολές, με ένα στικάκι δείχνουμε αμέσως ό,τι χρειάζεται, έχουμε εύκολη πρόσβαση σε εφαρμογές και online υλικό».
Στο πλαίσιο των εργαστηρίων, γίνονται επιμορφώσεις για εκπαιδευτικούς αλλά και κοινωνικούς λειτουργούς, εμψυχωτές, θεατροπαιδαγωγούς ή και νέους κινηματογραφιστές.
«Καταγράφεται μεγάλη ανάγκη στους νέους ανθρώπους για βελτίωση των δεξιοτήτων τους στα οπτικοακουστικά», θα πει η σκηνοθέτις, επισημαίνοντας: «η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης και της πληθώρας των δυνατοτήτων της, μας έχει οδηγήσει στην ενσωμάτωση της ενημέρωσης γύρω από την παραπληροφόρηση, τα fake news – ήδη σε ένα από τα προγράμματά μας, που ολοκληρώνεται το Νοέμβριο και αφορά στην οπτικοακουστική εκπαίδευση, εστιάζουμε στη διαχείριση της πληροφορίας και έχουν επιμορφωθεί 30 ενήλικες».
Σε ό,τι αφορά τη δωρεάν πραγματοποίηση αυτών των κινηματογραφικών ‘περιπάτων’, είναι σημαντική η συνδρομή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, του Υπουργείου Πολιτισμού ή άλλων οργανισμών, όπως και η χρηματοδότηση μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Επιπλέον, ο Καρπός έχει προνοήσει για τη δωρεάν διάθεση του υλικού των εργαστηρίων ψηφιακής τεχνολογίας στην ιστοσελίδα του. Ο οδηγός μεθοδολογίας συνοδεύεται από τα σχετικά βίντεο, όπου αποτυπώνονται οι δράσεις.
Τα προγράμματα του Σεπτεμβρίου
Ένα κινηματογραφικό summer camp για παιδιά 8-12 ετών, θα τρέξει μεταξύ 4-9 Σεπτεμβρίου στο Ίδρυμα Κακογιάννη. Με στόχο τη δημιουργία μίας ταινίας μικρού μήκους, τα παιδιά, υποστηριζόμενα από νέους κινηματογραφιστές, θα γνωρίσουν τον κινηματογράφο με παιγνιώδη τρόπο. (https://karposontheweb.org/summer-camp-2023-klaketa-kamera-pame/).
Επιμόρφωση ενηλίκων, οι οποίοι εκπαιδεύουν, εμψυχώνονται ή διαχειρίζονται ομάδες συχνά ευάλωτες, θα πραγματοποιηθεί στο διάστημα 5 και 13 Σεπτεμβρίου. Δουλεύοντας κυρίως με κινητά ή τάμπλετ, οι συμμετέχοντες θα μάθουν πως να υλοποιούν οι ίδιοι οπτικοακουστικά εργαστήρια ώστε να διαχειρίζονται τα μέλη των ομάδων τους - εσπερινά λύκεια, σχολεία δεύτερης ευκαιρίας κ.α.
Ο ‘Καρπός’ είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, που ιδρύθηκε το 2008.
Η bwin γι’ ακόμα μια χρονιά ανοίγει την αγκαλιά της σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη συνεχίζοντας έτσι να χαράζει τον δικό της δρόμο προς την κοινωνική συνεισφορά.
