Ο μέγας Χοακίν Φίνιξ και ο Μέγας Ναπολέων - Ο ερωτύλος και ερωτευμένος Βοναπάρτης έρχεται στη μεγάλη οθόνη
21.11.202316:48
Στην πιο πολυσυζητημένη παραγωγή της χρονιάς, που βγαίνει στις 22 Νοεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Feelgood, ο θρυλικός Ρίντλεϊ Σκοτ αφηγείται τις μεγάλες μάχες και τον πολυτάραχο βίο του Γάλλου αυτοκράτορα
Του αρκούσε μια ματιά στη μικρή εικόνα της, που έκρυβε πάντα στην τσέπη του γιλέκου του, για να μπορέσει να κατατροπώσει κάποιες χιλιάδες εχθρών στο πεδίο της μάχης και όταν κέρδιζε, μιλούσε στην εικόνα σαν εκείνη να ήταν κοντά του. Ο λόγος για τον Μεγάλο Ναπολέοντα και τον αθεράπευτο έρωτά του για τη Ζοζεφίνα, όπως ξετυλίγεται στην επική ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ με τον τίτλο «Napoleon» που αναμένεται να βγει στις αίθουσες στις 22 Νοεμβρίου από τη Feelgood με πρωταγωνιστή τον Χοακίν Φίνιξ και τη Βανέσα Κίρμπι, την οποία το ελληνικό κοινό έμαθε από τον ρόλο της ως Πριγκίπισσα Μαργαρίτα στο «Crown».
Ο διπολικός Ναπολέων με δίψα για εξουσία και πόλεμο, αλλά και ερωτευμένος βαθιά με τη Ζοζεφίνα και εμμονικός ερωτύλος, είναι το θέμα του σπουδαίου σκηνοθέτη που έχει μελετήσει σε βάθος τις μεγάλες μάχες και τον πολυτάραχο βίο του Γάλλου αυτοκράτορα για να μας χαρίσει την πιο πολυσυζητημένη παραγωγή της χρονιάς.
Γεννημένος στις 15 Αυγούστου του 1769 στο Αζαξιό της Κορσικής, ο Μέγας Ναπολέων δεν φτιάχτηκε για να ξεχωρίζει: Κοντός, όπως είναι γνωστό στην Ιστορία, με άσχημο παρουσιαστικό σύμφωνα με μαρτυρίες γνωστών μυθιστοριογράφων όπως ο Σταντάλ και παραγνωρισμένος από τη μητέρα του, η οποία δεν του έδειξε ποτέ αδυναμία, έπρεπε να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να τύχει προσοχής. Ακόμα και το όνομά του, το Ναπολέων, παρότι ασυνήθιστο για την εποχή και μυστήριο για ποιον λόγο επιλέχθηκε από τη μητέρα του, δεν θεωρούνταν σημείο κάποιας σημαίνουσας προσωπικότητας. Η σκληρή μητέρα του δεν πίστευε ποτέ ότι ο γιος της ξεχώριζε, ακόμα και όταν κέρδιζε τις μεγάλες μάχες και παρότι βρέθηκε να θεωρείται ικανός να φοιτήσει στην περίφημη Στρατιωτική Σχολή της Μπριέν λόγω εξαιρετικών προσόντων σε ηλικία μόλις 10 ετών - και στη συνέχεια στη δύσκολη Στρατιωτική Σχολή του Παρισιού.
Δείτε το Τρέιλερ της Ταινίας
Σε αντίθεση με ό,τι δείχνει η ταινία, η αριστοκρατική καταγωγή του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, όπως λένε οι βιογράφοι του, μπορεί να βοήθησε σημαντικά στην εντυπωσιακή του ανέλιξη, όπως και η αντίστοιχη τοποθέτησή του στο προνομιούχο πρώτο Τάγμα Πυροβολικού, που του έδινε ελεύθερο χρόνο για να μελετά τις μεγάλες μάχες, αλλά ήταν η αιτία της διαρκούς ψυχικής του αστάθειας. Ωστόσο, τον ελεύθερο χρόνο που είχε στο Πυροβολικό μπορούσε να μελετάει κι έτσι απέκτησε όχι μόνο βαθιά γνώση της στρατηγικής και της τακτικής, αλλά έθρεψε τη βαθιά επαναστατική του συνείδηση που ήταν κόντρα στη διαιώνιση των αυτοκρατορικών προνομιών και των βασιλικών οίκων. Αλλωστε, το παράδοξο είναι ότι θεωρήθηκε την ίδια στιγμή αυτοκράτορας αλλά και θεμελιωτής των δημοκρατικών αξιών, αφού ήταν εκείνος που πίστευε ότι η αναγνώριση των δικαιωμάτων των πολιτών, όπως το δικαίωμα όλων στην εκπαίδευση μέσα από κοινό curriculum -το οποίο προήγαγε μαζί με τόσες άλλες δημοκρατικές πρωτοβουλίες-, είναι αυτά που ταιριάζουν στη νέα Γαλλική Δημοκρατία.
Την ίδια στιγμή, όμως, ήταν ένας από τους πιο ικανούς και αποτελεσματικούς στρατηγούς στην Ιστορία, αυτός που ήξερε κάθε λεπτομέρεια και τακτική που έπρεπε να εφαρμόσει στη μάχη για να φέρει σε αδιέξοδο τον εχθρό (ακόμα και σήμερα οι μεγάλοι στρατηγοί τον έχουν για πρότυπό τους, αφού θεωρείται ο σπουδαιότερος στρατηγός στην Ιστορία μετά τον Μέγα Αλέξανδρο). Γι’ αυτό και κατάφερε να εκμεταλλευτεί κατάλληλα την πρώτη καλή ευκαιρία που θα του δινόταν για να διακριθεί για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ηταν τέλος του 1793, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της παραθαλάσσιας πόλης Τουλόν, στη Νότια Γαλλία, την οποία είχαν καταλάβει οι βασιλόφρονες, που είχαν ξεσηκωθεί κατά της Γαλλικής Επανάστασης μαζί με τη βοήθεια των Αγγλων, όταν εκλήθη να ηγηθεί του στρατεύματος. Ο Ναπολέων δεν χρειάστηκε να πολεμήσει πολλές μέρες για να κατατροπώσει τους αντεπαναστάτες και να αναδειχθεί ως απόλυτα κυρίαρχος. Του έδωσαν τιμητικές διακρίσεις και τον προήγαγαν αυτομάτως σε ταξίαρχο: σημειωτέον, ήταν μόλις 25 χρόνων. Και είχε ήδη κερδίσει τη φήμη του μεγάλου στρατηλάτη.
O Χοακίν Φίνιξ ως Μέγας Ναπολέων και η Βανέσα Κίρμπι ως Ζοζεφίνα ενσαρκώνουν ένα από τα θρυλικά ζεύγη της Ιστορίας βιώνοντας τον έρωτα στα όρια του παραλόγου, που όμως τροφοδοτούσε με θάρρος και αποτελεσματικότητα τον αυτοκράτορα στα πεδία των μαχών
Ολα αυτά φαίνεται να έχουν υποπέσει με ακρίβεια στην προσοχή του Ρίντλεϊ Σκοτ, ο οποίος ωστόσο δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται τόσο για τις ιστορικές λεπτομέρειες όσο για το μεγαλείο των μαχών και τη δύναμη του χαρακτήρα του μανιακού Αυτοκράτορα. Εξ ου και ότι έχτισε τον πρωταγωνιστή του με βάση τις συζητήσεις που είχαν με τον Χοακίν Φίνιξ, ο οποίος ενέπνευσε την ταινία στον καταξιωμένο σκηνοθέτη αναγκάζοντάς τον να τροποποιεί μαζί με τον Ντέιβιντ Σκάρπα το σενάριο σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πρωταγωνιστή του. Και το αποτέλεσμα, όπως λένε τώρα οι πρώτοι κριτικοί που είδαν την ταινία, είναι όσο σκοτεινό ταιριάζει στον οσκαρικό πρωταγωνιστή του «Τζόκερ», αλλά και όσο επικό όσο θα φανταζόταν κανείς για τον δημιουργό του «Μονομάχου», όπου και πάλι πρωταγωνιστούσε ο Φίνιξ. Τρεις ήταν οι άξονες πάνω στους οποίους κινήθηκαν ο σκηνοθέτης και ο πρωταγωνιστής: η σημασία στη λεπτομέρεια στις μάχες, ο αλλοπρόσαλλος χαρακτήρας και ο έρωτας με τη Ζοζεφίνα. Και οι μάχες κλέβουν πραγματικά τις εντυπώσεις, όπως αυτές της Αιγύπτου αλλά και της Γαλλίας που έπνιξαν στο αίμα οποιαδήποτε σκέψη των βασιλικών για αντεπανάσταση. Σημαντική και η κάθοδος του Ναπολέοντα στην Ιταλία, καθώς περνούσε από τα πάτρια εδάφη του την Κορσική γνωρίζοντας πολύ καλά τι χρειάζεται για να κερδίσει.
Σημαντικό σημείο στην πορεία του Ναπολέοντα ήταν το Πραξικόπημα της 18ης Μπριμέρ, που διοργανώθηκε από τον Ζοζέφ Σεγές και εκτελέστηκε από τον Ναπολέοντα στις 9 Νοεμβρίου του 1799 σημειώνοντας την αρχή της Υπατείας, παρά τις ήττες που είχε υποστεί ο Ναπολέοντας στην Αίγυπτο και τη Συρία. Ηταν μια κίνηση ματ εκ μέρους του Αυτοκράτορα, ο οποίος, παρά τις ήττες της Αιγύπτου, παρέμενε κυρίαρχος στη Γαλλία: έτσι, αφού απομάκρυνε όχι μόνο τους μοναρχικούς και τους Ιακωβίνους, καθάριζε μια για πάντα το τοπίο στο εσωτερικό της χώρας. Η φράση του Σεγές ότι ο Ναπολέοντας θέλει πια «μόνο ένα σπαθί» έδειχνε τη μανία του για δύναμη και σημείωνε την αρχή ενός είδους στρατιωτικής δικτατορίας, που ήταν συνώνυμη με την απόλυτη επιβολή της εξουσίας σε όλα τα επίπεδα.
Το παράδοξο είναι ότι ο κόσμος υποδέχτηκε τον Ναπολέοντα στην επιστροφή του από την Αίγυπτο ως σωτήρα της χώρας, δίνοντάς του ουσιαστικά λευκή επιταγή για το πραξικόπημα που διοργάνωσε παίρνοντας τα ηνία. Τότε ήταν που ταυτόχρονα θεμελιώθηκε το πρώτο Σύνταγμα, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, αλλά και η απόλυτη στρατιωτική κυριαρχία ενός ανδρός - όλες αυτές οι αντιφάσεις που περιέβαλλαν και τον ίδιο ως πρόσωπο. Ηταν αυτός που ουσιαστικά βοήθησε να ανεξαρτητοποιηθεί τότε η Αϊτή, αρνούμενος να στείλει στράτευμα για να την καταλάβει, αλλά και αυτός που έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Εγγλέζων. Εκανε και άλλα ακραία και εξωφρενικά για την εποχή του, με το να (αυτο)στεφθεί κυριολεκτικά Αυτοκράτωρ, βάζοντας ο ίδιος το στέμμα στο κεφάλι του, ακολουθώντας, μάλιστα, τα καρλομάγνεια πρότυπα, αρνούμενος να πάει στη Ρώμη για την τελετή και καλώντας τον Πίο στο Παρίσι. Ταυτόχρονα έχρισε αυτοκράτειρα την αιώνια αγαπημένη του Ζοζεφίν ντε Μποαρνέ, μια γυναίκα αμφιβόλων ηθών, αλλά μόνιμο και απόλυτα παθιασμένο έρωτά του μέχρι τέλους.
Παράλογο πάθος
Καθόλου, επομένως, δεν ενοχλούσε τον Ναπολέοντα αν η Ζοζεφίνα ήταν παντρεμένη με άλλον, αν τον περνούσε έξι χρόνια και αν θεωρούνταν πέτρα του σκανδάλου για την οικογένειά του που δεν την αποδέχτηκε ποτέ. Ούτε τον ενδιέφερε αν η ίδια μάλλον φαινόταν να παραγνωρίζει το πάθος του αφού συνήθιζε να σχετίζεται ερωτικά παράλληλα με άλλους άνδρες.
Για τον ρόλο της Ζοζεφίνας ο Σκοτ είχε επιλέξει αρχικά την άκρως γοητευτική Τζόντι Κόμερ, με την οποία είχε συνεργαστεί στη σχετικά πρόσφατη «Τελευταία Μονομαχία», η οποία, όμως, εγκατέλειψε στη συνέχεια λόγω ανειλημμένων, όπως είχε δηλώσει, υποχρεώσεων, για να δώσει τελικά το «στέμμα» της στη Βανέσα Κίρμπι. Η Κίρμπι έχει ήδη κλέψει τις εντυπώσεις και τις θετικές κριτικές των Βρετανών -«Evening Standard» και «Guardian»- στην κλειστή προβολή για τους δημοσιογράφους, οι οποίοι έγραψαν ότι η πρωταγωνίστρια διαθέτει «πρωτόγνωρο ηλεκτρισμό» και ότι είναι αυτή που ουσιαστικά κλέβει την παράσταση από τον εκρηκτικό, διπολικό Ναπολέοντα του Φίνιξ.
Ο Ρίντλεϊ Σκοτ κινηματογραφεί μια ταινία βασισμένη στο μεγαλείο των μαχών και τον δυναμικό χαρακτήρα του Ναπολέοντα
Οι... άλλοι Ναπολέοντες
Ηταν μόλις 1927 όταν γυριζόταν ο πρώτος επικός «Ναπολέων» σε βωβή ταινία, διάρκειας πεντέμισι ωρών!. Η επόμενη ήταν η γνωστή ταινία του Σεργκέι Μπονταρτσούκ, «Βατερλώ», που έγραψε εποχή, γυρισμένη στην Ουκρανία με κομπάρσους Σοβιετικούς στρατιώτες. Ο Ροντ Στάιγκερ είχε κλέψει τις εντυπώσεις ως παράφρων Ναπολέων δίνοντας την ιδέα στον Στάνλεϊ Κιούμπρικ να καταθέσει τη δική του εκδοχή για τον Μεγάλο Αυτοκράτορα: συνέλεγε σχολαστικά στοιχεία ακόμα και νέες θεωρίες που είχαν δει το φως, όπως ότι ο Ναπολέων δηλητηριάστηκε με σκοπό να καταθέσει τη δική του επική εκδοχή με πρωταγωνιστή τον Τζακ Νίκολσον. Οταν, όμως, ο τελευταίος αρνήθηκε, ο Κιούμπρικ εγκατέλειψε το πρότζεκτ και χρησιμοποίησε τα στοιχεία που είχε συλλέξει για τον υπέροχο «Μπάρι Λίντον», από τον οποίο με τη σειρά του εμπνεύστηκε ο Ρίντλεϊ Σκοτ την πρώτη του ταινία «The Duellists».
Ολα κάπως έτσι συνδέονται όμορφα για να φτάσουμε στην τελική επική εκδοχή του σημερινού «Ναπολέοντα» του Σκοτ των δυόμισι ωρών, η οποία, ωστόσο, δεν θα είναι οριστική, αφού ο σκηνοθέτης υπόσχεται την ατόφια εκδοχή των τεσσεράμισι ωρών ειδικά για τους συνδρομητές της Apple TV+, όπου θα προβληθεί κάποια στιγμή η ταινία. Δίνοντας έμφαση στην προσωπικότητα του αυτοκράτορα και στρατηλάτη, ο Σκοτ δεν εξηγεί αλλά μεταδίδει την αίσθηση του τι σημαίνει να συνευρίσκεται κανείς τόσο στρατιωτικά όσο και ερωτικά με μια τέτοια μορφή -βλέπε Ζοζεφίνα- και εντέλει να συγχρωτίζεται με την πιο σημαντική ίσως πολιτική μορφή του 19ου αιώνα.
Το «Μέγας» δεν συνοδεύει τυχαία το όνομά του, αν και ο ίδιος έλεγε ότι το μόνο που έκανε στη ζωή του είναι να ακολουθεί το συναίσθημα και να υποτάσσεται απόλυτα στην αναπόφευκτη αναγκαιότητα της Ιστορίας. Εκεί έλεγε ότι βρίσκεται «η πραγματική δύναμη της λογικής και ο τεράστιος θρίαμβος της ψυχής». Κάποιοι λένε ότι τρεις ήταν οι εμμονές του, όπως αποκαλύφθηκαν και στα τελευταία του λόγια, στον παραληρηματικό του λόγο, στην επιθανάτια κλίνη: «Η Γαλλία, η Στρατιά και η Επικεφαλής του Στρατού Ζοζεφίνα».