Έλληνες στα Όσκαρ: Η Παξινού, το χαμένο αγαλματίδιο του Μάνου και άλλες ιστορίες

Ακόμα και στα φετινά Όσκαρ 2016, όχι μόνο υπήρχε «ελληνική» παρουσία στις υποψηφιότητες, αλλά ο Ελληνοαυστραλός Μιχάλης Παλαιοδήμος βραβεύτηκε με το Όσκαρ καλύτερης ταινίας μικρού μήκους για το «Stutterer», για το οποίο έκανε την διεύθυνση φωτογραφίας. Η ιστορία των Ελλήνων στα Όσκαρ όμως πηγαίνει πολύ πίσω...

Την ατμόσφαιρα εκείνο το βράδυ του 1944, στο θέατρο Grauman του Λος Άντζελες, δεν την χαρακτήριζες σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής και «την πιο εορταστική», και ας δίδονταν για 16η φορά τα Όσκαρ. Σε μια υφήλιο που φλεγόταν στο καμίνι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η πιο διάσημη τελετή απονομής βραβείων της 7ης Τέχνης, συγκέντρωσε πάντως τους σταρ της εποχής. Ήταν εκείνη την βραδιά που ακούστηκε για πρώτη φορά ελληνικό όνομα, αυτό της Κατίνας Παξινού. Η μεγάλη ηθοποιός απέσπασε το βραβείο ερμηνείας Β' γυναικείου, για τον ρόλο της Πιλάρ στο φιλμ «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα», βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Ήταν η πρώτη φορά που οι οι νικητές και οι νικήτριες Β΄ ρόλων πήραν χρυσό αγαλματίδιο, αφού μέχρι τότε τους απένειμαν τιμητική πλακέτα.

Δεκαέξι χρόνια αργότερα, έρχεται η στιγμή του μεγάλου Μάνου Χατζηδάκι. Μια από τις πέντε υποψηφιότητες Όσκαρ που διεκδικεί η ταινία του αυτοεξόριστου τότε Ζυλ Ντασέν «Ποτέ τη Κυριακή» είναι και αυτή για την καλύτερη μουσική. Όταν ακούγεται το όνομά του, του κάκου τον αναζητούν. Ο Χατζηδάκης δεν πήγε στην απονομή, για την ακρίβεια δεν ενδιαφέρθηκε καθόλου για τον θόρυβο που ακολούθησε την βράβευσή του. Το χρυσό αγαλματίδιο δεν βρισκόταν ποτέ σε κάποια περίοπτη θέση μέσα στο σπίτι του και σύμφωνα με διάφορες ιστορίες, ή ήταν παρατημένο σε κάποιο κουτί, ή... χάθηκε κατά την διαδρομή του από τις ΗΠΑ προς την Ελλάδα. Μάλιστα, όταν του ζητήθηκε να ποζάρει με τον «κ. Όσκαρ», επιστρατεύθηκε το βραβείο της Παξινού για την απαραίτητη πόζα.

Ο «Ζορμπάς» και ο Γαβράς

Τέσσερα χρόνια μετά, το 1964, έρχεται η σειρά του σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη. Ο «Αλέξης Ζορμπάς» του θα διεκδικήσει εφτά Όσκαρ και θα κερδίσει τελικά τρία, αυτά του β' γυναικείου ρόλου -το πήρε η Λίλα Κέντροβα- καλύτερης σκηνογραφίας που απονεμήθηκε στον Βασίλη Φωτόπουλο και φωτογραφίας που πήγε τον Γουόλτερ Λάσσαλι.

Ο σκηνοθέτης Βασίλης Γεωργιάδης έφτασε δύο φορές κοντά στην πηγή, αλλά νερό δεν ήπιε. Τόσο τα «Κόκκινα Φανάρια» όσο και το «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» διεκδίκησαν το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, πλην όμως δεν το κέρδισαν.

Ο Πέτρος Βλάχος -από τα πιο γνωστά ονόματα στην κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ- κέρδισε πέντε τιμητικά αγαλματίδια, ενώ ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς κερδίζει το 1970 για το συγκλονιστικό «Ζ» το βραβείο Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και καλύτερου μοντάζ, και δώδεκα χρόνια αργότερα παραλαμβάνει το αγαλματίδιο καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου για τον «Αγνοούμενο» του.

Το 1974 η μεγάλη Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ αποσπά το Όσκαρ ενδυματολογίας για τα κουστούμια που σχεδίασε στην ταινία «Ο υπέροχος Γκάτσμπι» με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ.

Οχτώ χρόνια μετά ο πρωτοπόρος Βαγγέλης Παπαθανασίου παραλαμβάνει το δικό του χρυσό αγαλματάκι για το πασίγνωστο πλέον μουσικό θέμα που «έντυσε» το soundtrack της ταινίας «Οι δρόμοι της φωτιάς».

Ο μεγάλος Ελία Καζάν κέρδισε δύο φορές το Όσκαρ σκηνοθεσίας, την πρώτη για το «Συμφωνία κυρίων» όπου πρωταγωνιστούσε ο Γκρέγκορι Πεκ και την δεύτερη για το φιλμ «Το λιμάνι της αγωνίας», όπου δέσποσε με την ερμηνεία του ο Μάρλον Μπράντο. 

Στα αξιοσημείωτα των ελληνικών παρουσιών στην πιο διάσημη γιορτή του Χόλιγουντ το Όσκαρ Β΄ανδρικού ρόλου που κέρδισε ο Γιώργος Τσακίρης - το πρώτο που δόθηκε σε ηθοποιό που είχε χορευτικό ρόλο - πρωταγωνιστώντας στο θρυλικό πλέον μιούζικαλ «West Side Story».

Επίσης με το χρυσό αγαλματάκι τιμήθηκε η Ολυμπία Δουκάκη για την ερμηνεία της στο «Κάτω από την λάμψη του φεγγαριού», ο Αλεξάντερ Πέιν που κέρδισε δύο Όσκαρ για καλύτερα διασκευασμένο σενάριο, ο Ντιν Ταβουλάρις για την καλλιτεχνική διεύθυνση στο «Νονός ΙΙ» και ο Ελληνογάλλος συνθέτης Αλεξάντερ Ντεσπλά για την μουσική στο «Grand Budapest Hotel».

Τέλος με Όσκαρ έχουν τιμηθεί ο Γιώργος Μηλιώτης - κέρδισε αυτό της καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων για το «Happy feet» και ο ελληνικής καταγωγής παραγωγός Αντώνης Καταγκάς για το «Δώδεκα χρόνια σκλάβος».